Ὀδυσσεὺς οὐ βουλόμενος στρατεύεσθαι προσποιεῖται μανίαν

επιμέλεια

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗΣ

-φιλόλογος-

Ὀδυσσέας 

Πριν από τον γάμο της Ελένης, οι πρίγκιπες και ήρωες της Ελλάδας, μεταξύ αυτών ο Μενέλαος, ο Οδυσσέας, ο Αχιλλέας και ο Αγαμέμνονας, ορκίστηκαν να υπερασπιστούν ὀποιον θα επέλεγε εκείνη για σύζυγό της. Ο Μενέλαος, βασιλιάς της Σπάρτης, ήταν αυτός που τελικά παντρεύτηκε την Ελένη. Ο γάμος τους ήταν μια σημαντική κοινωνική και πολιτική συμφωνία, καθώς ο Μενέλαος ήταν ένας από τους ηγέτες της Αχαικής συμμαχίας. Οι ορκοί των πριγκιπών και ο γάμος της Ελένης με τον Μενέλαο αποτέλεσαν κρίσιμα γεγονότα που διαμόρφωσαν τη μυθολογία και την ιστορία της αρχαίας Ελλάδας.

Όταν ο Μενέλαος έλειπε σε ταξίδι στην Κρήτη, ο πρίγκιπας της Τροίας, Πάρις, απήγαγε την Ελένη και διέφυγαν μαζί στην Τροία, παίρνοντας μεγάλο μέρος από το θησαυροφυλάκιο της Σπάρτης. Αυτό οδήγησε στον Τρωικό Πόλεμο, μια μεγάλη, δεκαετή σύγκρουση που έφερε τους Έλληνες αντιμέτωπους με τους Τρώες και τους συμμάχους τους. Ο Μενέλαος ήταν ένας από τους ηγέτες των Αχαιών στον πόλεμο αυτό. Η αιτία του πολέμου ήταν η αρπαγή της Ελένης, της όμορφης βασίλισσας της Σπάρτης, από τον πρίγκιπα της Τροίας, Πάρη. Ο Τρωικός Πόλεμος αποτελεί ένα από τα κύρια γεγονότα της εποχής και έχει εμπνεύσει πολλά έργα της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας. Η επιλογή του Μενέλαου ως συζύγου της Ελένης οδήγησε στην έναρξη του Τρωικού Πολέμου, μιας δεκαετούς σύγκρουσης μεταξύ Τρώων και Αχαιών, που είχε ως αφορμή την απαγωγή της Ελένης από τον πρίγκιπα της Τροίας, Πάρι. Ο Μενέλαος ήταν αποφασισμένος να επαναφέρει την Ελένη στην Σπάρτη, και αυτό οδήγησε σε μια από τις πιο γνωστές επικές ιστορίες της αρχαίας Ελλάδας.

Στην αρχαία ελληνική μυθολογία, ο Αγαμέμνονας, ήταν ο βασιλιάς των Μυκηνών και ο αρχηγός των ελληνικών δυνάμεων στον Τρωικό πόλεμο. Όταν ο Πάρης απήγαγε την ωραία Ελένη, τη σύζυγο του αδελφού του Αγαμέμνονα, του Μενελάου, ο Αγαμέμνονας κατάφερε να συγκροτήσει μια μεγάλη στρατιά και στόλο από όλες τις ελληνικές πόλεις και να εκστρατεύσει κατά της Τροίας.

Στην Ομηρική Ιλιάδα, ο Οδυσσέας είναι ήδη μέλος της ελληνικής συμμαχίας που πολεμά κατά της Τροίας. Σε άλλες πηγές της μυθολογίας, όπως η Οδύσσεια, ο Οδυσσέας προσπαθεί να αποφύγει τη συμμετοχή του στον πόλεμο, αλλά τελικά συμμετέχει. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι ο Αγαμέμνονας ή άλλοι Έλληνες ηγέτες έστειλαν ανθρώπους για να πείσουν ή να αναγκάσουν τον Οδυσσέα να συμμετάσχει. Ο Παλαμήδης αναφέρεται ως ένας τέτοιος άνθρωπος του βασιλιά.

Ο Παλαμήδης, σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ήταν γιος του Ναύπλιου και της Κλυμένης (ή της Ησιόνης ή της Φιλύρας), αδελφός του Οίακα και του Ναυσιδέμοντα1. Φημιζόταν για τη σοφία και την επινοητικότητά του1. Θεωρείται επίσης εφευρέτης της ναυτιλίας, των φάρων, των μέτρων και των σταθμών, των νομισμάτων, καθώς και της διαίρεσης του χρόνου σε ώρες, ημέρες και μήνες, αλλά και παιχνιδιών (επιτραπέζιων και στρατηγημάτων).

Όταν ο Πάρις μετέφερε την Ελένη στην Τροία, ο Αγαμέμνων απέστειλε τον Παλαμήδη στην Ιθάκη για να παραλάβει τον Οδυσσέα, ο οποίος είχε υποσχεθεί να υπερασπιστεί τον γάμο της Ελένης και του Μενελάου. Ο Οδυσσέας δεν ήθελε να τιμήσει τον όρκο του, γι’ αυτό προσεποιείτο τον παράφρονα. Λένε ότι έζεψε ένα βόδι με ένα γαϊδούρι μαζί και καμωνόταν ότι σπέρνει ένα χωράφι όχι κρατώντας σπόρο αλλά αλάτι. Ο Παλαμήδης μάντεψε τι συνέβαινε και έβαλε μπροστά στο άροτρο τον νεογέννητο γιο του Οδυσσέα, Τηλέμαχο. Ο Οδυσσέας μόλις τον είδε σταμάτησε να εργάζεται και έτσι αποκαλύφθηκε ότι διατηρούσε πλήρως τα λογικά του1.

Ο Παλαμήδης προκάλεσε το μίσος του Οδυσσέα όταν αποκάλυψε ότι η παραφροσύνη του ήταν τέχνασμα για να αποφύγει τον πόλεμο. Ο Οδυσσέας δεν συγχώρεσε ποτέ τον Παλαμήδη που κατέστρεψε την προσπάθειά του να μείνει έξω από τον Τρωικό πόλεμο. Σύμφωνα με την αφήγηση του Υγίνου, ο Οδυσσέας έκρυψε χρυσό στη σκηνή του και έγραψε ένα ψεύτικο γράμμα που υποτίθεται ότι ήταν από τον Πρίαμο. Έτσι ο Παλαμήδης κατηγορήθηκε για προδοσία και λιθοβολήθηκε μέχρι θανάτου από τους Έλληνες.

ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ 

(Απολλόδωρος Επιτ. 3,6-8)

Μενέλαος δὲ αἰσθόμενος τὴν ἁρπαγὴν ἧκεν εἰς Μυκήνας πρὸς Ἀγαμέμνονα, καὶ δεῖται στρατείαν ἐπὶ Τροίαν ἀθροίζειν καὶ στρατολογεῖν τὴν Ἑλλάδα. ὁ δὲ πέμπων κήρυκα πρὸς ἕκαστον τῶν βασιλέων τῶν ὅρκων ὑπεμίμνησκεν ὧν ὤμοσαν, καὶ περὶ τῆς ἰδίας γυναικὸς ἕκαστον ἀσφαλίζεσθαι παρῄνει, ἴσην λέγων γεγενῆσθαι τὴν τῆς Ἑλλάδος καταφρόνησιν καὶ κοινήν. ὄντων δὲ πολλῶν προθύμων στρατεύεσθαι, παραγίνονται καὶ πρὸς Ὀδυσσέα εἰς Ἰθάκην.

ὁ δὲ οὐ βουλόμενος στρατεύεσθαι προσποιεῖται μανίαν. Παλαμήδης δὲ ὁ Ναυπλίου ἤλεγξε τὴν μανίαν ψευδῆ, καὶ προσποιησαμένῳ μεμηνέναι παρηκολούθει· ἁρπάσας δὲ Τηλέμαχον ἐκ τοῦ κόλπου τῆς Πηνελόπης ὡς κτενῶν ἐξιφούλκει. Ὀδυσσεὺς δὲ περὶ τοῦ παιδὸς εὐλαβηθεὶς ὡμολόγησε τὴν προσποίητον μανίαν καὶ στρατεύεται.