ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ ΑΡΣΕΝΙΚΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ Α' ΚΛΙΣΕΩΣ

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗΣ

Πτυχιοῦχος Κλασσικῆς Φιλολογίας Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

Μεταπτυχιακός τοῦ Τομέα Ἐπιστημῶν τῆς Ἀγωγῆς, 

«Ἐφηρμοσμένη Παιδαγωγική», Διδακτική - Προγράμματα Σπουδῶν, Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

Ὑπ. Δρ. Κλασσικῆς Φιλολογίας Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

Η πρώτη κλίση των ουσιαστικών στα αρχαία ελληνικά περιλαμβάνει αρσενικά και θηλυκά.

α) Τὰ εἰς -ακης κύρια καὶ ἐπώνυμα γράφονται με η (Πετράκης, Δασκαλάκης).

β' Τὰ εἰς -ατης ἔχουν τὸ α μακρόν εἰς τὰ ἐθνικὰ (Σπαρτιάτης, Τεγεάτης πλὴν τῶν: Γαλάτης, Δαλμάτης καὶ Σαρμάτης, βραχὺ δέ, εἰς τὰ ἐκ ρημάτων παραγόμενα, ὡς θαλασσοκράτης, προστάτης.

γ) Τὰ εἰς -γόρας γράφονται μὲ ο Ευαγόρας, Πυθαγόρας.

δ' Τὰ εἰς · -εας γράφονται με ε (᾿Ανδρέας, Βορέας, πλὴν τῶν : Αἴας, Μιχαίας, ᾿Αβραμαίας.

ε) Τὰ εἰς -ειτης ἐκ τοῦ ὄρους καὶ ἐθνικὰ ἐκ πόλεων παραγόμενα γράφονται με ει ῾(Αγιορείτης, Αλεξανδρείτης Μαρωνείτης, Ψηλορείτης, ᾿Αντιοχείτης, Ἰοππείτης).

στ) Τὰ εἰς - ελλας, -ελλης, -υλλας, γράφονται με δύο λ Τζαβέλλας, Κανέλλης, Σύλλας).

ζ) Τὰ εἰς -ετης καὶ · πετὴς γράφονται μέ ε εὐχέτης, γονυπετής, εὐπετής, ὑψιπετής καὶ ὑψιπέτης), πλὴν τοῦ ἐπαίτης.

η) Τὰ εἰς -ηδης γράφονται μέ η εἰς τὰ ἐκ τοῦ μῆδος πατρωνυμικά (Διομήδης, Αρχιμήδης).

θ' Τὰ εἰς -ηλάτης γράφονται μὲ η καί ἔχουν τὸ σ βραχύ (ποδηλάτης, στρατηλάτης.

ι) Τὰ εἰς -ης συνῃρημένα Ἑρμῆς) περισπῶνται εἰς ὅλας τὰς πτώσεις. Επίσης καὶ τὰ νέα εἰς ·ης; γεν. -η ὡς, Κοραῆς, Μανασσῆς, Ραγκαβής, Χατζῆς.

ια΄) Τὰ εἰς ητης ἐθνικά τινα (Αἰγινήτης, Ἰήτης) καὶ τὰ ἐκ τῶν εἰς τα και η θηλυκών παραγόμενα κόμη = κομήτης γράφονται με η, πλὴν τῶν, τεχνίτης καὶ φυλακίτης.

ιβ' Τὰ εἰς -ητὴς ἐκ περισπωμένων ρημάτων παραγόμενα ἐρευνητής, ζητητής, γράφονται με η

ιγ) Τὰ εἰς -ιας γράφονται μέ ι βραχὺ καὶ α μακρόν (λοχίας, ταμίας), πλὴν τῶν κυρίων, Αἰνείας, Αὐγείας

καὶ Περσύας. Γίνονται δὲ 1) ἀπὸ ὀνόματα: Αρχίας, Νικίας, Φιντίας, 2) ἀπὸ ἐπίθετα : Γοργίας, Λαμπρίας, Ξανθίας, 3) ἀπὸ προσηγορικὰ ἢ ἐπίθετα: τολμητίας, καυχηματίας, τραυματίας καὶ 4) ἐκ ρημάτων: Κτησίας, Λυσίας Σωσίας.

ιδ') Τὰ εἰς -ιδας κύρια ονόματα (Λεωνίδας, Μίδας γράφονται μὲ ι.

ιε) Τὰ εἰς ιδης γράφονται μὲ ι μέν, ὅταν παράγωνται ἐκ κυρίων ὀνομάτων, ἅτινα λήγουν εἰς τὴν γεν. εἰς -ου ἢ -ος Πλατωνίδης (Πλάτωνος, Φιλιππίδης (Φιλίππου, μὲ ει δὲ, ὅταν παράγωνται ἐκ κυρίων ὀνομάτων, ληγόντων εἰς τὴν γενικὴν εἰς τους ἢ -εως Αριστείδης (Αριστέως, Σωκρατείδης Σωκράτους.

ιστ) Τὰ εἰς -ινα; καὶ -ινης γράφονται με ι (Σίνας, Αἰσχίνης), πλὴν τῶν ξενικῶν εἰς ·ηνας, ἅτινα γράφονται μέ η Μαικήνας...).

ιζ) Τὰ εἰς -ιστὴς ἐκ τῶν εἰς -ιζω ρημάτων παραγόμενα γράφονται με ι (κομιστής, πλὴν δανειστής.

ιη) Τὰ εἰς σιτης γράφονται μὲ ι μακρόν μεσίτης, πολίτης, τραπεζίτης .

ιθ) Τὰ εἰς - στης γράφονται μέ ο μέν, ὅταν ἡ πρό αὐτῶν συλλαβὴ εἶναι φύσει ἢ θέσει μακρά (δημότης,

τοξότης) ἢ εἶναι ρηματικά (ἀρότης, δότης, πότης, συνωμότης, πλὴν τῶν δεσμώτης καὶ ἠπειρώτης, μὲ ω δέ, ἄν εἶναι βραχεῖα ἢ ἡ κατάληξις σημαίνῃ καταγωγή, (θιασώτης, νησιώτης, Ναξιώτης, πατριώτης), παροξύνονται δέ, ἐνῷ τὰ ρηματικὰ ὀξύνονται, ὡς ἀναλωτής, ζηλωτής, ορκωτής, σταυρωτής.

κ) Τὰ εἰς της γενικώτερον της γράφονται μὲ η (ναύτης, φοιτητής, ὡς καὶ τὰ ρηματικὰ ὀξύτονα καὶ παροξύτονα άθλητής, προφήτης).

κα) Τὰ εἰς υσης γράφονται με υ (Καμβύσης, Χρήσης), πλὴν τοῦ ᾿Αγχίσης.

κβ) Τὰ εἰς --υτης γράφονται μὲ υ μακρόν (πρεσβύτης), πλὴν τῶν ρηματικῶν, δύτης, θύτης, λύτης.

κγ) Τὰ εἰς - ωλης πανώλης) καὶ τὰ ἐκ τοῦ πωλω σύνθετα παντοπώλης) γράφονται με ω. Τὰ δὲ εἰς πώλης κάμνουν τὸ θηλυκόν προπαροξύτονον, ὡς ἀνθοπώλης, ἡ ἀνθόπωλις.

κδ) Τὰ εἰς · ωνας -ωνης, γράφονται με ω(Ἰωνᾶς, Γρυώνης), πλὴν τῶν: Γηρυόνης καὶ Μυριόνης.

κε') Τὰ εἰς - ωνδας γράφονται με ω (Επαμεινώνδας.κστ) Τὰ εἰς -ωτὴς ἐκ τῶν εἰς -οω καὶ -ωνω παραγόμενα γράφονται μὲ ω ἐλευθερωτής, μισθωτής).