Εκμοντερνισμένο Κλέος

γράφει η 

Αζαρία Νικολίτσα

Ανθρωπιστικές επιστήμες/Ελληνικός Πολιτισμός

Άρρητα συνυφασμένο με την επική ποίηση το αρχαίο κλέος. Τιμή και δόξα στους ήρωες, συχνά μάλιστα, μετά θάνατον. Κατά την περίοδο του αναγεννησιακού ουμανισμού ο ποιητής ακόμα δαφνοστεφανώνεται, εικόνα δόξας και προσφοράς στη νεότερη εποχή. Το κλέος όμως είναι άμεσα εξαρτώμενο από την ευφυολογία. Εκεί παραμονεύει η απαρχή της κακοδοξίας: η χλεύη. Γιατί… όλοι αρέσκονται σε μια υπερτιμημένη εικόνα. 

Ποιος όμως μπορεί να αντέξει το παρελκόμενο κόστος; Και αν αυτό το κόστος είναι κατακριτέο, πάνω σε ποια ανθρώπινη υπόσταση προσκολλάται και εκείνη παραμένει αλώβητη; Αν φλερτάρεις τον έντεχνο λόγο ίσως να το γνωρίζεις. Είναι σαν την μπαλάντα του Φρανσουά Βιγιόν, καταραμένη και καταξιωμένη ταυτόχρονα. Έτσι βαδίζει και ο αλώβητος, σ΄ ένα διπολικό προορισμό. Ανάμεσα στην προαίρεση και το κατεστημένο. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο δημιουργεί. Έτσι αβίαστα πλάθεται η κοινωνική του εικόνα, πάνω στη βάση ενός ακατέργαστου διαμαντιού. Έχει οφίκια βεβαρημένα και είναι η τιμή του δυσβάσταχτη. Σαν ένας νέος Βιγιόν επεξεργάζεται τα στιχάκια του στα καταγώγια, στην προσωπική του φυλακή. Κάπου καταχωνιασμένο σ΄ ένα συρτάρι το πτυχίο του, με μια δυναμική κιτρινισμένη. Σ΄ ότι κακότροπο βιώνει πάντα συνοδοιπόρο έχει την προσωπική του Κίρκη, μετουσιώνεται στη μεσαιωνική του ορθόδοξη μαγεία. Και πάντα στο ρεφραίν ο ίδιος στίχος:

«φώτισον τοὺς ὀφθαλμούς μου, μήποτε ὑπνώσω εἰς θάνατον». 

Σε μια αντίθεση ομοιοκατάληκτη όλη η ζωή του. Ένα ποίημα σε πεζό το οποίο όταν ξαναδιαβάσεις είναι πιο διαχρονικό από ποτέ. Να, πως διαλαλείται η χλεύη του: από τον πόνο των αμαρτημάτων του, απ΄ την υγεία του η οποία κατασπαταλήθηκε, απ΄ το κορμί του το οποίο σκέβρωσε, απ΄ τον ποταμό των δακρύων του, απ΄ τη μοναδικότητα της ύπαρξής του, από τους στίχους του στο χαρτί… 

Και που να φανταζόταν το τίμημα! Το παρασκήνιο μόνο προλαβαίνει, ένα κονταροχτύπημα μέσα σε στίχους τροβαδούρων με κεκαλυμμένο ιπποτισμό. Μα και αυτός ακόμα ο ιπποτισμός προϋποθέτει τέχνη. Στην άκρη του κονταριού το μαντήλι σου, δόξα και τιμή επάνω γράφει. Μα αυτός ο αλώβητος την ίδια τη ζωή του εξιδανίκευσε. Είναι ο πιο τίμιος ιππότης! Κινείται με τον ίππο του και έχει τον κόσμο ασπίδα του. Το μοντέρνο κλέος του δεν είναι απόρροια της ρητορικής του ικανότητας, όχι, ούτε μιας τυποποιημένης επιστολογραφίας. Είναι ο ίδιος ο τιμώμενος, η μόρφωσή του, οι προσωπικές του αξίες, αυτές που ρέουν τόσο απλόχερα προς τέρψη και ωφέλεια. Μέσα του βαθιά το γνωρίζει, θα προσφέρει και θα μοιραστεί πράγματα σπουδαία. Κανείς δεν θα τον τιμήσει από κοντά γιατί όπως ήρθε έτσι θα χαθεί, ανώνυμος, χωρίς ηλικία, χωρίς τάφο. Η ευφυολογία του θα μείνει έγγραφη και υπερτιμημένη. Θα μελοποιηθεί, θα χιλιοδιαβαστεί και κάθε φορά πάλι και πάλι θα είναι μοναδική. Γιατί η χλεύη του μοιάζει η ίδια η ζωή του να΄ ναι. Ίσως ο διπλανός σου να΄ ναι, ο οποίος, τόσο ήσυχα υπερτιμάται σηκώνοντας τον προσωπικό του σταυρό…

Πηγές: α. Βάρσος Γιώργος, Ιστορία της Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας, ΕΑΠ, Αθήνα, 2008.

            β. Φρανσουά Βιγιόν, Μπαλάντες και άλλα ποιήματα, Στιγμή, Αθήνα, 2010.