ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2019 / ΑΡΧ. ΕΛΛΗΝΙΚΑ - ΘΕΜΑΤΑ - ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 

Γ ́ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ ́ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ 

ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 

ΔΕΥΤΕΡΑ 10 ΙΟΥΝΙΟΥ 2019

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 

Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Πλάτων, Πρωταγόρας 321b-322a

Ἅτε δὴ οὖν οὐπάνυ τι σοφὸς ὢν ὁ Ἐπιμηθεὺς ἔλαθεν αὑτὸν καταναλώσας τὰς δυνάμεις εἰς τὰ ἄλογα·λοιπὸν δὴ ἀκόσμητον ἔτι αὐτῷ ἦν τὸ ἀνθρώπων γένος, καὶ ἠπόρει ὅτι χρήσαιτο. Ἀποροῦντι δὲ αὐτῷ ἔρχεται Προμηθεὺς ἐπισκεψόμενος τὴν νομήν, καὶ ὁρᾷ τὰ μὲν ἄλλα ζῷα ἐμμελῶςπάντων ἔχοντα, τὸν δὲ ἄνθρωπον γυμνόν τε καὶ ἀνυπόδητον καὶ ἄστρωτον καὶ ἄοπλον·ἤδηδὲ καὶ ἡ εἱμαρμένη ἡμέρα παρῆν, ἐν ᾗ ἔδει καὶ ἄνθρωπον ἐξιέναι ἐκ γῆς εἰς φῶς. Ἀπορίᾳ οὖν σχόμενος ὁ Προμηθεὺς ἥντινα σωτηρίαν τῷ ἀνθρώπῳ εὕροι, κλέπτει Ἡφαίστου καὶ Ἀθηνᾶς τὴν ἔντεχνον σοφίαν σὺν πυρί –ἀμήχανον γὰρ ἦν ἄνευ πυρὸς αὐτὴν κτητήν τῳ ἢ χρησίμην γενέσθαι–καὶ οὕτω δὴ δωρεῖται ἀνθρώπῳ. Τὴν μὲν οὖν περὶ τὸν βίον σοφίαν ἄνθρωπος ταύτῃ ἔσχεν, τὴν δὲ πολιτικὴν οὐκ εἶχεν·ἦν γὰρ παρὰ τῷ Διί. Τῷ δὲ Προμηθεῖ εἰς μὲν τὴνἀκρόπολιν τὴν τοῦ Διὸς οἴκησιν οὐκέτι ἐνεχώρει εἰσελθεῖν –πρὸς δὲ καὶ αἱ Διὸς φυλακαὶ φοβεραὶ ἦσαν–εἰς δὲ τὸ τῆς Ἀθηνᾶς καὶ Ἡφαίστου οἴκημα τὸ κοινόν, ἐν ᾧ ἐφιλοτεχνείτην, λαθὼν εἰσέρχεται, καὶ κλέψας τήν τε ἔμπυρον τέχνην τὴν τοῦ Ἡφαίστου καὶ τὴν ἄλλην τὴν τῆς Ἀθηνᾶς δίδωσιν ἀνθρώπῳ, καὶ ἐκ τούτου εὐπορία μὲν ἀνθρώπῳ τοῦ βίου γίγνεται, Προμηθέα δὲ δι’ Ἐπιμηθέα ὕστερον, ᾗπερ λέγεται, κλοπῆς δίκη μετῆλθεν.



Α1.

α.Να γράψετε στο τετράδιό σαςτον αριθμό πουαντιστοιχείσε κάθεμία από τις παρακάτω περιόδουςλόγου και δίπλα σεαυτόντη λέξη «Σωστό», αν είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν είναι λανθασμένη, με βάση το αρχαίο κείμενο:
1.Ο Επιμηθέας σκόπιμα αφήνειτον άνθρωπο χωρίς εφόδια.
2.Ο Προμηθέας έρχεται να ελέγξει τη διανομή των εφοδίων.
3.Ο Προμηθέας προβληματίζεται για το πώς θα σώσει τον άνθρωπο.
4.Η είσοδος στην ακρόπολη του Δία επιτρέπεται στον Προμηθέα.
5.Μετά την παρέμβαση του Προμηθέα ο άνθρωπος αποκτά αφθονία αγαθών.
(μονάδες 5)

β. Για κάθε μία από τις παραπάνω απαντήσεις να γράψετεστο τετράδιό σας το κομμάτιτου αρχαίου κειμένου πουτην επιβεβαιώνει.
(μονάδες 5)

Μονάδες 10

Β1.

Να περιγράψετε την προσωπικότητακαι τον ρόλο του Επιμηθέα στη διανομή των εφοδίων, λαμβάνοντας υπόψη τις λέξεις και τις φράσεις του αρχαίου κειμένου που αναφέρονται σε αυτόν.

Μονάδες 10

Β2.

Ποια αξίααποδίδεται στην «ἔντεχνον σοφίαν» και την πολιτική τέχνη, όπως φαίνεται από τον τρόπο με τον οποίο αυτές φυλάσσονται; Για να τεκμηριώσετε την απάντησή σας,να στηριχτείτε στο παρακάτω απόσπασμα: «Ἀπορίᾳ οὖν σχόμενος [...] κλοπῆς δίκη μετῆλθεν».

Μονάδες 10

Β3.
Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε μία από τις παρακάτω περιόδους λόγου και δίπλα σε αυτό τη λέξη «Σωστό», αν είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν είναι λανθασμένη:α.Οι σοφιστές χρησιμοποιούσαν τους μύθους στα γραπτά και τη διδασκαλία τους.β.Ένα από τα πρόσωπα που εμφανίζονται στον διάλογο Πρωταγόραςείναι ο ηγέτης των Τριάκοντα Τυράννων.γ.Στον διάλογο Πρωταγόρας,ο Σωκράτης αντιμετωπίζει τον Πρωταγόρα με έντονη ειρωνεία.δ.Ο Πρωταγόρας στον ομώνυμο διάλογο υποστηρίζει ότι η πολιτική τέχνη είναι προσιτή σε όλους τους ανθρώπους.ε.Η σωκρατική διαλεκτική υιοθετεί τη μέθοδο της διάλεξης.

Μονάδες 10

Β4.
Να αντιστοιχίσετε στο τετράδιό σας κάθε μία αρχαία ελληνική λέξη της στήλης Α με την ετυμολογικά συγγενή της νεοελληνική λέξη της στήλης Β. (Στη στήλη Β περισσεύουν τρεις λέξεις.)

Στήλη Α

Στήλη Β

εἱμαρμένηεισιτήριοἐξιέναιείσοδοςἔσχεκλεψύδρακλέπτεισχίσμαλαθώνμερίδιο λοιπόνλήθησχήμα

Μονάδες 10

Β5.

ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Αισχύλος, Προμηθεύς δεσμώτης, στίχοι 476-487, 500-506

Μιλάει ο Προμηθέας:

Με τη συνέχεια πιο πολύ θα ξαφνιαστείς ακούγοντας [ 4 7 6 ]τι τέχνες και τεχνάσματα σκαρφίστηκα. Και πριν απ’όλα τούτο: όσοι πέφτανε άρρωστοιδεν είχαν γιατρικό ή να το μασήσουνή να το καταπιούν ή να το αλείψουν πάνω τους,[ 4 8 0 ]μόνο καταμαραίνονταν χωρίς φάρμακα ν’ανακατεύουν,αμυντικά μέσα για όλες τις αρρώστιες.Καιτα πολυάριθμα είδη της μαντικής τους ταξινόμησακαι πρώτος απ’τα όνειρα ξεχώρισα όσα μέλλονται [ 4 8 5 ]να βγουν αληθινά, κι ερμήνευσα τα αινίγματατα φραστικά και τα συναπαντήματα του δρόμου.[...]Να το έργο μου. Κι ό,τι πολύτιμο έχει η γη [ 5 0 0 ]κρυμμένο απ’τους ανθρώπους μες στα σπλάχνα της,το μπρούντζο και το σίδερο, το ασήμι, το χρυσάφι,ποιος άλλος θα ’λεγε πως τους το έδειξε πριν από μένα;Κανείς, το ξέρω, εκτός αν φλυαρεί κι ανοηταίνει.Με δυο λόγια μάθε τα πάντα: όλες οι τέχνες [ 5 0 5 ]οι ανθρώπινες είναι δωρεές του Προμηθέα.

(μετάφραση Παν. Μουλλά)

Αφού μελετήσετε το παραπάνω μεταφρασμένο απόσπασμα από τον Προμηθέα δεσμώτητου Αισχύλου, να συγκρίνετε τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζεταιο χαρακτήρας του Προμηθέα,με βάση τα λόγια και τις ενέργειές του, σε κάθε ένα από τα δύο κείμενα, στον Πρωταγόρακαι τον Προμηθέα δεσμώτη.Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας.

Μονάδες 10

Γ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Ξενοφών,Κυνηγετικός, 13.1-5
(έκδ. του E.C.Marc hant)

Στο τέλος του Κυνηγετικού ο Ξενοφών, αφού έχει μιλήσει για την αξία του κυνηγιού, προβάλλει τον εαυτό του ως αληθινό δάσκαλο σε αντίθεση προς τους σοφιστές.

Θαυμάζω δὲ τῶν σοφιστῶν καλουμένων ὅτι φασὶ μὲν ἐπ’ ἀρετὴν ἄγειν οἱ πολλοὶ τοὺς νέους, ἄγουσι δ’ ἐπὶ τοὐναντίον ̇οὔτε γὰρ ἄνδρα που ἑωράκαμεν ὅντιν’ οἱ νῦν σοφισταὶ ἀγαθὸν ἐποίησαν, οὔτε γράμματα παρέχονται ἐξ ὧν χρὴ ἀγαθοὺς γίγνεσθαι, ἀλλὰ περὶ μὲν τῶν ματαίων πολλὰ αὐτοῖς γέγραπται, ἀφ’ ὧν τοῖς νέοις αἱ μὲν ἡδοναὶ κεναί, ἀρετὴ δ’ οὐκ ἔνι1 ̇διατρίβειν δ’ ἄλλως παρέχει τοῖς ἐλπίσασί τι ἐξ αὐτῶν μαθήσεσθαικαὶ ἑτέρων κωλύει χρησίμων καὶ διδάσκει κακά. Μέμφομαι οὖν αὐτοῖς τὰ μὲν μεγάλα μειζόνως ̇περὶ δὲ ὧν γράφουσιν, ὅτι τὰ μὲν ῥήματα αὐτοῖς ἐζήτηται, γνῶμαι δὲ ὀρθῶςἔχουσαι, αἷς ἂν παιδεύοιντο οἱ νεώτεροι ἐπ’ ἀρετήν, οὐδαμοῦ. Ἐγὼ δὲ ἰδιώτης μέν εἰμι, οἶδα δὲ ὅτι κράτιστον μέν ἐστι παρὰ τῆς αὑτοῦ φύσεως τὸ ἀγαθὸν διδάσκεσθαι, δεύτερον δὲ παρὰ τῶν ἀληθῶς ἀγαθόν τι ἐπισταμένων μᾶλλον ἢ ὑπὸ τῶν ἐξαπατᾶν τέχνην ἐχόντων. Ἴσως οὖν τοῖς μὲν ὀνόμασιν οὐ σεσοφισμένως λέγω ̇οὐδὲ γὰρ ζητῶ τοῦτο ̇ὧν δὲ δέονται εἰς ἀρετὴν οἱ καλῶς πεπαιδευμένοι ὀρθῶς ἐγνωσμένα ζητῶ λέγειν ̇ὀνόματα μὲν γὰρ οὐκ ἂν παιδεύσειε, γνῶμαι δέ, εἰ καλῶς ἔχοιεν.

1 ἔνι: ἔνεστι.

Γ1.
Να γράψετεστο τετράδιόσας τη μετάφραση του παρακάτω αποσπάσματος: «Ἐγὼ δὲ ἰδιώτης[...] ζητῶ τοῦτο».

Μονάδες 10

Γ2.
Ποιες επικρίσεις διατυπώνει εναντίον των σοφιστώνο Ξενοφών ως προς την επίδρασή τους στους νέους;
Μονάδες 10

Γ3.
Στο απόσπασμα «οὔτε γὰρ [...] χρὴ ἀγαθοὺς γίγνεσθαι»: α. Να μεταφέρετε τα τριτόκλιτα ουσιαστικά και τιςαντωνυμίες στον άλλο αριθμό, στην ίδια πτώση και στο ίδιο γένος. (μονάδες 4)β. Να γράψετε στο τετράδιό σαςτα ρήματα που βρίσκονται σε πληθυντικό αριθμό(μονάδες 3)και να τα μεταφέρετε στην υποτακτική αορίστου της ενεργητικής φωνής, στο ίδιο πρόσωποκαιστον ίδιο αριθμό. (μονάδες 3)(μονάδες 6)

Μονάδες 10

Γ4.
α.Στο απόσπασμα «ὀνόματα μὲν γὰρ [...] εἰ καλῶς ἔχοιεν» να αναγνωρίσετε το είδος του υποθετικού λόγου (μονάδα 1) και να κάνετε τις απαραίτητες αλλαγές, ώστε να δηλώνει το προσδοκώμενο.(μονάδες 3)

(μονάδες4)

β.«πολλὰ αὐτοῖς γέγραπται»:Να αναγνωρίσετε το είδος της σύνταξης (μονάδες 2) και να κάνετε όλες τις απαραίτητες αλλαγές, ώστε να τονίζεται το πρόσωποπου ενεργεί (μονάδες 4).(μονάδες 6)

Μονάδες 10

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

Γ’ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ’ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΔΕΥΤΕΡΑ 10 ΙΟΥΝΙΟΥ 2019 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ:

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ



ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α1.α. 1.Λ, 2.Σ, 3.Σ, 4.Λ, 5Σ



β. 1. ἅτε δὴ οὖν οὐ πάνυ τι σοφὸς ὢν ὁ Ἐπιμηθεὺς ἔλαθεν αὑτὸν καταναλώσας

τὰς δυνάμεις εἰς τὰ ἄλογα·



2. ἔρχεται Προμηθεὺς ἐπισκεψόμενος τὴν νομήν

3. Ἀπορίᾳ οὖν σχόμενος ὁ Προμηθεὺς ἥντινα σωτηρίαν τῷ ἀνθρώπῳ εὕροι

4. Τῷ δὲ Προμηθεῖ εἰς μὲν τὴν ἀκρόπολιν τὴν τοῦ Διὸς οἴκησιν οὐκέτι ἐνεχώρει

εἰσελθεῖν

5. καὶ ἐκ τούτου εὐπορία μὲν ἀνθρώπῳ τοῦ βίου γίγνεται



Β1. Σύμφωνα με το μύθο του Πρωταγόρα, μετά τη σχηματική μορφοποίηση των έμβιων όντων στο εσωτερικό της γης, δόθηκε εντολή από τους θεούς στους Τιτάνες Προμηθέα και Επιμηθέα να τα εφοδιάσουν με τις κατάλληλες ιδιότητες και εφόδια. Οι ρόλοι ωστόσο των δύο Τιτάνων στη διαδικασία αυτή αντιστρέφονται με μοιραία αποτελέσματα για το ανθρώπινο γένος. Το ρόλο δηλαδή του Προμηθέα που έγκειται, όπως και η ετυμολογία του ονόματός του (πρὸ + μῆτις) φανερώνει, στο να μελετήσει προκαταβολικά και συνετά τις ανάγκες του κάθε είδους και να προβεί κατόπιν στην κατάλληλη και προσεκτική μοιρασιά των εφοδίων σ’ αυτά, αναλαμβάνει ο αστόχαστος και επιπόλαιος (βάσει και της ετυμολογίας του ονόματός του: ἐπὶ + μῆδος) Επιμηθέας, ο οποίος μπορεί να επινοήσει όχι όμως και να προνοήσει. Πιο συγκεκριμένα, η έλλειψη σοφίας, προνοητικότητας και μεθοδικότητας του Επιμηθέα, κύριο αίτιο της λανθασμένης διανομής των εφοδίων, που άφησε ἀκόσμητον το ανθρώπινο γένος, αναδεικνύεται μέσα από το σχήμα λιτότητας «: οὐ πάνυ τι σοφός». Η πνευματική κατωτερότητα του Επιμηθέα προδικάζει τη λανθασμένη, ως προς τον άνθρωπο τουλάχιστον, διανομή των εφοδίων. Την απερισκεψία του ενισχύει η χρήση της φράσης ἔλαθεν καταναλώσας μέσα από την οποία τονίζεται το λογικό σφάλμα, το μοιραίο λάθος του Επιμηθέα, που αδυνατώντας να προβλέψει όλα όσα χρειάζονταν, ξόδεψε όλες τις δυνάμεις και δεξιοσύνες που του είχαν δώσει οι θεοί, αφήνοντας τον άνθρωπο παντελώς ανυπεράσπιστο και απροστάτευτο, έρμαιο των δυνάμεων της φύσης, της φυσικής του ένδειας «τὸν δὲ ἄνθρωπον γυμνόν τε καὶ ἀνυπόδητον καὶ ἄστρωτον καὶ ἄοπλον». Ασφαλώς, όταν τα αποτελέσματα της παρορμητικής και λανθασμένης διανομής των ιδιοτήτων έγιναν ορατά, ο Επιμηθέας βρέθηκε σε ιδιαίτερα δυσχερή θέση, ερχόμενος πλέον αντιμέτωπος με τις συνέπειες των πράξεών του. Χαρακτηριστικές είναι οι φράσεις «ἤπόρει ὅ,τι χρήσαιτο», «Ἀποροῦντι δὲ αὐτῷ» που υπογραμμίζουν την αμηχανία του Επιμηθέα μπροστά στην αδιέξοδη κατάσταση που ο ίδιος με την απερίσκεπτη πρωτοβουλία του να αντικαταστήσει τον Προμηθέα στο έργο του, είχε δημιουργήσει έστω και ακούσια. Βέβαια, στον αντίποδα της απρονοησίας που επέδειξε σε σχέση με τον άνθρωπο, ιδιαίτερα σοφή και δίκαιη αποδείχτηκε η διανομή των εφοδίων στα ζώα. Με τη λέξη «ἐμμελῶς» δηλώνεται ότι ο Επιμηθέας διαμοίρασε με αρμονικό και ευπρεπή τρόπο στα υπόλοιπα έμβια όντα τα απαραίτητα στοιχεία που είχαν ανάγκη.



Β2. Το επίθετο «ἔντεχνος» υποδηλώνει αυτόν που είναι μέσα στα όρια της τέχνης, τον έμπειρο, τον επιδέξιο. Η λέξη «σοφία» δηλώνει τη σοφία που εμπεριέχει και σχετίζεται με την τέχνη, τις τεχνικές γνώσεις. Έτσι, με τη φράση «ἔντεχνος σοφία» δηλώνονται οι τεχνικές γνώσεις και δεξιότητες, η εμπειρία σε μια τέχνη (αρχιτεκτονική, μεταλλουργία, γλυπτική, ιατρική κ.ά.) και η κατασκευαστική ικανότητα. Ο προσδιορισμός ἔντεχνος δηλώνει ότι η σοφία αυτή δεν έχει να κάνει με θεωρητικές γνώσεις, όπως η φιλοσοφία και οι επιστήμες. Κατανοούμε, λοιπόν, τον όρο ως τεχνογνωσία, η οποία επιτρέπει στον άνθρωπο να προβεί σε επινοήσεις και εφαρμογές σωτήριες για τη ζωή του που ικανοποιούν τις υλικές και βιοτικές ανάγκεςτου και προωθούν την εν γένει παρουσία του στον κόσμο. Αποτελούν, δηλαδή, οι τεχνικές γνώσεις τη βάση του υλικού - τεχνολογικού πολιτισμού. Η ἔντεχνος σοφία φυλασσόταν στο κοινό εργαστήριο της Αθηνάς και του Ηφαίστου «εἰς δὲ τὸ τῆς Ἀθηνᾶς καὶ Ἡφαίστου οἴκημα τὸ κοινόν, ἐν ᾧ ἐφιλοτεχνείτην», οι οποίοι συνταιριάζοντας τη θεωρία με την πράξη, την πρακτική επινοητικότητα με την κατασκευαστική ικανότητα, την πνευματική δημιουργία με την υλική δημιουργία κατάφερναν να συνδράμουν στην αντιμετώπιση των καθημερινών αναγκών επιβίωσης της θεϊκής κοινότητας. Το πολύτιμο αυτό αγαθό, λοιπόν, βρισκόταν στην κατοχή των δύο θεών, οι οποίοι το προστάτευαν μέσα στον ιδιωτικό και απαραβίαστο χώρο τους, στον οποίο η πρόσβαση ήταν απαγορευμένη. Εξ ου και, όπως χαρακτηριστικά τονίζεται στο μύθο, ο Προμηθέας λαθὼν εἰσέρχεται, καὶ κλέψας τήν τε ἔμπυρον τέχνην τὴν τοῦ Ἡφαίστου καὶ τὴν ἄλλην τὴν τῆς Ἀθηνᾶς δίδωσιν ἀνθρώπῳ. Είναι δηλαδή τόσο πολύτιμη η ἔντεχνος σοφία που ο Προμηθέας αναγκάζεται να την κλέψει μπαίνοντας κρυφά στο εργαστήρι των θεών. Με τον όρο πολιτική, από την άλλη πλευρά, νοείται η τέχνη / ικανότητα της κοινωνικής και πολιτικής οργάνωσης των ανθρώπων στα πλαίσια του θεσμού της πόλης, η πολιτική αρετή. Πρόκειται για γνώσεις που εξασφαλίζουν τη δυνατότητα στους ανθρώπους να ζουν οργανωμένοι, να συνυπάρχουν, να διαμορφώνουν δυνατότητες για μια κοινωνία που θα πορεύεται ανοδικά. Στο αρχικό σχέδιο του Προμηθέα ήταν και η κλοπή της πολιτικής τέχνης από το Δία, όμως αφενός τα χρονικά περιθώρια είχαν στενέψει (οὐκέτι ἐνεχώρει), αφετέρου δεν ήταν εύκολο να πλησιάσει στην ακρόπολη, την κατοικία του βασιλιά των θεών «εἰς μὲν τὴν ἀκρόπολιν τὴν τοῦ Διὸς οἴκησιν». Δεδομένου μάλιστα ότι η ακρόπολη είναι το πλέον προστατευμένο, ασφαλισμένο και συχνά ιερό τμήμα κάθε πόλης, γίνεται πρόδηλη η σημασία και η αξία της πολιτικής σοφίας, η οποία φυλασσόταν στην ακρόπολη, την οικία του Δία, και μάλιστα με ισχυρή και φοβερή φρουρά. Πιο συγκεκριμένα, ο χώρος φυλασσόταν από φοβερούς φύλακες, το Κράτος και τη Βία, η παρουσία των οποίων καθιστά απαγορευτική κάθε προσπάθεια του Προμηθέα να κλέψει και την πολιτική σοφία και να την προσφέρει στους ανθρώπους. Σύμφωνα με τη μυθολογία (Προμηθέας Δεσμώτης του Αισχύλου και Θεογονία του Ησιόδου), το Κράτος ήταν η προσωποποίηση της σωματικής δύναμης και η Βία ήταν η προσωποποίηση της επιβολής και αποτελούσαν τα όργανα της εξουσίας του Δία. Στο μύθο του Πρωταγόρα συμβολίζουν τη δυσκολία και τις επίπονες προσπάθειες του ανθρώπινου γένους να αποκτήσει την πολιτική τέχνη, τις γνώσεις δηλαδή για την οργάνωση κοινωνιών και την ανάπτυξη πνευματικού πολιτισμού. Παράλληλα, οι δυσκολίες αυτές σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η πολιτική τέχνη - σοφία ανήκε στο Δία, τον πατέρα των θεών, βρισκόταν αποκλειστικά στη δικαιοδοσία του ανώτερου από όλους τους θεούς, υποδεικνύουν τη μεγάλη της αξία, το σπουδαίο ρόλο της. Τόσο αυτή όσο και οι τεχνικές γνώσεις μαζί με τη φωτιά ήταν θεϊκής προέλευσης, γεγονός που συμβολίζει την ανωτερότητα των δώρων που έλαβε ο άνθρωπος, σε αντίθεση με τις ιδιότητες που μοιράστηκαν στα ζώα, για τις οποίες δε γίνεται λόγος για την προέλευσή τους. Τα δώρα του Προμηθέα και αργότερα του Δία προήγαγαν τον άνθρωπο σε ένα ανώτερο επίπεδο πολιτισμού και τον διαφοροποίησαν από τα άλλα έμβια όντα που περιορίστηκαν στην εξασφάλιση της επιβίωσης. Αξίζει συμπερασματικά να σημειωθεί πως ο Προμηθέας καταφέρνει τελικά να κλέψει την «ἔντεχνον σοφίαν» και την «ἔμπυρον τέχνην» από το εργαστήρι της Αθηνάς και του Ηφαίστου, όχι όμως και την «πολιτικήν τέχνην» από την ακρόπολη του Δία. Διαφαίνεται έτσι και η αξιολογική διαφοροποίηση των δώρων του Προμηθέα και του Δία. Χαμηλότερα στην αξιολογική κλίμακα βρίσκονται τα δώρα του Προμηθέα και υψηλότερα εκείνα του Δία ή αλλιώς η πολιτική οργάνωση του ανθρώπου προηγείται αξιολογικά της υλικοτεχνικής, αφού συνιστά τον μοναδικό τρόπο επιβίωσης του ανθρώπου στο αντίξοο φυσικό περιβάλλον του.

Β3. α. Σ, β. Σ, γ. Λ, δ. Σ, 3. Λ

Β4. εἱμαρμένη: μερίδιο

ἐξιέναι: εισιτήριο

ἔσχε: σχήμα

κλέπτει: κλεψύδρα

λαθών: λήθη

Β5. Τόσο στο πρωτότυπο όσο και στο μεταφρασμένο απόσπασμα παρουσιάζεται με ενάργεια και γλαφυρότητα ο χαρακτήρας του Προμηθέα, έτσι όπως αυτός αποκαλύπτεται μέσα από τις πράξεις του στο πρωτότυπο κείμενο και μέσα από τα λόγια του που περιγράφουν τις ενέργειές του στο μεταφρασμένο απόσπασμα του Προμηθέα Δεσμώτη. Στο πλαίσιο αυτό, στο κείμενο του Πρωταγόρα, ο Προμηθέας παρουσιάζεται καταρχάς ως ο στοργικός, μεγαλόψυχος, ανιδιοτελής και προστατευτικός αδελφός ο οποίος ως «από μηχανής θεός» επιδιώκει να βοηθήσει τον αδελφό του βγάζοντάς τον από τη δύσκολη θέση και την αμηχανία στην οποία έχει περιέλθει λόγω της απρονοησίας του «ἀποροῦντι δὲ αὐτῷ ἔρχεται Προμηθεὺς ἐπισκεψόμενος τὴν νομήν». Δεν τον επιπλήττει, δεν τον μαλώνει παρά με πνεύμα γενναιόδωρο προσπαθεί να βρει τρόπο να αντισταθμίσει την αμέλεια του Επιμηθέα. Για να το πετύχει αυτό προχωρά στην κλοπή ορισμένων θεϊκών ιδιοτήτων και μ’ αυτές εφοδιάζει τον άνθρωπο «ἀπορίᾳ οὖν σχόμενος ὁ Προμηθεὺς ἥντινα σωτηρίαν τῷ ἀνθρώπῳ εὕροι, κλέπτει Ἡφαίστου καὶ Ἀθηνᾶς τὴν ἔντεχνον σοφίαν σὺν πυρί», «καὶ κλέψας τήν τε ἔμπυρον τέχνην τὴν τοῦ Ἡφαίστου καὶ τὴν ἄλλην τὴν τῆς Ἀθηνᾶς». Ασφαλώς, στόχος του Προμηθέα, όπως φαίνεται και από την προηγούμενη παραπομπή, δεν είναι μόνο η αρωγή στον αδελφό του, αλλά και η ανατροπή της ολέθριας κατάστασης που είχε προκύψει για το ανθρώπινο γένος. Πρώτιστος στόχος του είναι να λυτρώσει το ανθρώπινο γένος, που έμοιαζε παντελώς ανίσχυρο και καταδικασμένο λίγο πριν την έξοδό του στον άνω κόσμο. Για να το πετύχει αυτό δε διστάζει να συγκρουστεί με τους θεούς κατά κάποιον τρόπο, εφόσον κλέβει από αυτούς τη φωτιά, φανερώνοντας τον τολμηρό και αποφασιστικό του χαρακτήρα. Είναι οπωσδήποτε ευφυής, πανούργος αφού κατορθώνει να εξαπατήσει ακόμα και τους ίδιους τους θεούς και να τους κλέψει μέσα στα ίδια τους τα παλάτια. Είναι φιλάνθρωπος σε τέτοιο βαθμό, ώστε διακινδυνεύει και τελικά τιμωρείται σκληρά για την προσπάθειά του να λυτρώσει το ανθρώπινο γένος από τη συμφορά στην οποία το έριξε ο Επιμηθέας «καὶ ἐκ τούτου εὐπορία μὲν ἀνθρώπῳ τοῦ βίου γίγνεται, Προμηθέα δὲ δι’ Ἐπιμηθέα ὕστερον, ᾗπερ λέγεται, κλοπῆς δίκη μετῆλθεν». Ο Προμηθέας, λοιπόν, αποκτά διαστάσεις ενός τραγικού ήρωα, ο οποίος πάσχει χωρίς να φέρει αυτός την ευθύνη· φυσικά ο Προμηθέας διέπραξε την κλοπή, αλλά αυτή ήταν μια πράξη που αποσκοπούσε στο να διορθώσει ένα εγκληματικό σφάλμα του Επιμηθέα. Αλλά και ο Αισχύλος παρουσιάζει τον Προμηθέα ως τον ευσπλαχνικό και φιλάνθρωπο θεό, ως τον μεγάλο ευεργέτη και λυτρωτή του ανθρώπινου γένους. Επινοητικός, πολυμήχανος και ευφυής καθώς είναι «θα ξαφνιαστείς ακούγοντας τι τέχνες και τεχνάσματα σκαρφίστηκα», διορατικός και με επίγνωση των προβλημάτων που κατατρύχουν τον άνθρωπο παρεμβαίνει με τρόπο καίριο και ιδιαίτερα αποτελεσματικό ώστε να εξισορροπήσει τον ελλιπή βιολογικό του εξοπλισμό και να τον σώσει από την αφάνεια. Δωρίζει λοιπόν στον άνθρωπο γνώσεις και πρακτικές δεξιότητες, τέχνες και τεχνάσματα προκειμένου να καταπολεμά τις αρρώστιες και να εξασφαλίζει τη μακροζωία «Και πριν απ’ όλα τούτο: όσοι ... για όλες τις αρρώστιες». Συνέδραμε ακόμη τον άνθρωπο να ερμηνεύσει τη θεία βούληση, να αποκωδικοποιήσει όνειρα και οιωνούς μέσα από την ανάπτυξη της μαντικής τέχνης «Και τα πολυάριθμα είδη της μαντικής ... συναπαντήματα του δρόμου». Κατ’ αυτόν τον τρόπο ενίσχυσε την πίστη του ανθρώπου στον εαυτό του και στις δυνάμεις του. Προς την ίδια κατεύθυνση συνέτεινε και το γεγονός πως αποκάλυψε στον άνθρωπο τους φυσικούς θησαυρούς της γης (μπρούντζο, σίδερο, ασήμι, χρυσάφι) και τον δίδαξε την αξιοποίηση και κατεργασία τους «Κι ό,τι πολύτιμο ... πριν από μένα;» με στόχο την εξυπηρέτηση των πρακτικών καθημερινών τους αναγκών. Ωστόσο, είναι χρήσιμο να επισημανθεί πως ο Αισχύλος παρουσιάζει τον Προμηθέα μέσα από ένα πρίσμα πολύ πιο εγωκεντρικό. Ο Προμηθέας με αλαζονεία και έντονη φιλαυτία αυτοπαρουσιάζεται ως ο απόλυτος και αδιαφιλονίκητος ευεργέτης του ανθρώπου «ποιος άλλος θα’ λεγε .. από μένα;», «Με δυο λόγια .. δωρεές του Προμηθέα», χαρακτηρίζοντας μάλιστα ανόητο και φλύαρο «Κανείς, το ξέρω, εκτός αν φλυαρεί κι ανοηταίνει» οποιονδήποτε επιχειρήσει να αμφισβητήσει την ανωτερότητα της προσφοράς του, των δώρων του στον άνθρωπο. Η παρουσίαση αυτή διαφέρει από το μετριοπαθή και φιλάνθρωπο Τιτάνα του Πρωταγόρα.



Γ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ενδεικτικές απαντήσεις

Γ1. Εγώ είμαι απλός πολίτης, ξέρω, όμως, ότι καταρχάς είναι καλύτερο να μάθει κανείς το σωστό με βάση την ίδια τη φύση του και κατά δεύτερο λόγο να διδαχθεί από όσους γνωρίζουν αληθινά κάτι σωστό και όχι από όσους κατέχουν την τέχνη της εξαπάτησης. Ίσως τα λόγια μου δε μοιάζουν με των σοφιστών· δεν είναι αυτός ο σκοπός μου.

Γ2. Ο Ξενοφών διατυπώνει κάποιες επικρίσεις απέναντι στους σοφιστές, οι οποίοι κατά τη γνώμη του ισχυρίζονται ότι οδηγούν τους νέους στην αρετή, αλλά κάνουν το αντίθετο. ( «…ὅτι φασί μέν ἐπ´ἀρετήν ἄγειν οἱ πολλοί τούς νέους, ἄγουσι δ´ἐπί τοὐναντίον…»). Υποστηρίζει ότι δεν έχουν κάνει κάποιον ενάρετο ( «…οὔτε γάρ ἄνδρα που ἑωράκαμεν ὅντιν᾽…ἀγαθόν ἐποίησαν…»), ούτε προσφέρουν συγγράμματα τα οποία δημιουργούν ενάρετους ανθρώπους, αλλά έχουν γράψει πολλά για ανούσια θέματα, τα οποία προκαλούν στους νέους απολαύσεις, αλλά δεν εμπεριέχουν καμία αρετή. ( «…ἀλλά περί μέν τῶν ματαίων πολλά αὐτοῖς γέγραπται…ἀρετή δ᾽οὐκ ἔνι·»). Γι᾽αυτό η ελπίδα που τρέφουν κάποιοι ότι θα μάθον κάτι από αυτούς είναι μάταιη και αποτελεί εμπόδιο για άλλα χρήσιμα πράγματα και κακή εκπαίδευση. ( «…διατρίβειν δ᾽ἄλλως παρέχει τοῖς ἐλπίσασι τι ἐξ αὐτῶν μαθήσεσθαι…καί διδάσκει κακά…»). Τους κατηγορεί, λοιπόν, για μεγάλα αδικήματα και ότι, επιπλέον, το ύφος τους είναι εξεζητημένο και δεν διαθέτουν κανένα αξιοσύστατο απόφθεγμα, το οποίο θα εκπαίδευε τους νεότερους στην αρετή. ( « …ὅτι τά μέν ρήματα αὐτοῖς ἐζήτηται…ἄν παιδεύοιντο οἱ νεώτεροι ἐπ´ἀρετήν, οὐδαμοῦ»).

Γ3. α.

- ἄνδρα - ἄνδρας - ὅντιν´- οὕστινας - γράμματα – γράμμα - ὧν – οὗ

β.

- ἴδωμεν

- ποιήσωσι(ν)

- παράσχωνται

Γ4. α.

- Υπόθεση : εἰ ἔχοιεν ( εἰ + ευκτική )

- Απόδοση : ἄν παιδεύσειε ( δυνητική ευκτική)

Πρόκειται για έναν απλό , ανεξάρτητο, ευθύ υποθετικό λόγο που δηλώνει την απλή σκέψη του λέγοντος.

- Προσδοκώμενο :

- Υπόθεση : ἐάν ἔχωσι - Απόδοση : παιδεύσει β. Η σύνταξη στην πρόταση « πολλά αὐτοῖς γέγραπται» είναι παθητική. Θα γίνει μετατροπή στην ενεργητική σύνταξη, ώστε να τονίζεται το πρόσωπο που ενεργεί:

- Πολλά αὐτοί γεγράφασι.




ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΘΕΜΑΤΩΝ: 

Ο Σχολιασμός των θεμάτων Αρχαία Ελληνική Γλώσσα (ΓΕΛ) από τον ΟΕΦΕ έχει ως εξής:

Τα θέματα στα Αρχαία Ελληνικά, στα οποία εξετάστηκαν σήμερα οι Υποψήφιοι της Ομάδας Προσανατολισμού Ανθρωπιστικών Σπουδών, χαρακτηρίζονται σε γενικές γραμμές κατανοητά και αναμενόμενα.

Το διδαγμένο κείμενο αντιστοιχούσε στην ενότητα 3 από τον Πρωταγόρα του Πλάτωνα και οι ερωτήσεις που το συνόδευαν ήταν κατανοητές και σαφείς. Το παράλληλο μεταφρασμένο κείμενο που δόθηκε για συγκριτικό σχολιασμό ήταν απόσπασμα από τον Προμηθέα Δεσμώτη του Αισχύλου και υπήρχε στο σχολικό βιβλίο.

Το αδίδακτο κείμενο ήταν ένα απόσπασμα από τον «Κυνηγετικό» τον Ξενοφώντα. Δεν παρουσίαζε ιδιαίτερες δυσκολίες στη επεξεργασία του, ενώ η νοηματική ερώτηση, που ζητήθηκε για πρώτη φορά στις εξετάσεις, σύμφωνα με τη φιλοσοφία του νέου προγράμματος σπουδών που είχε ανακοινωθεί, ήταν εύστοχα διατυπωμένη, με προφανή απάντηση.