Vae Victis!

Άργησα. Άργησα πολύ να μιλήσω. Όχι ότι δεν ήξερα τι γινόταν… ήταν, άλλωστε,  θέμα χρόνου. Τα Λατινικά είχαν κατηγορηθεί ως «νεκρή γλώσσα». Δυστυχώς, αυτή η μομφή δεν απέχει πολύ από την πραγματικότητα: η μόνη χώρα στην οποία ακόμα ομιλούνται είναι το …Βατικανό. Φυσικά, αποτελούν βασική γλώσσα της Καθολικής Εκκλησίας που διδάσκεται σε κάθε πιστό, αλλά αυτό δεν αρκεί. Όσο και αν επισημαίνουμε τη σημασία τους για τις σύγχρονες Ευρωπαϊκές γλώσσες και τη συμβολή τους στη διάδοση της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας και τη θεμελίωση του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού, είναι τελικά αρκετό;

Στο πλαίσιο της τακτικής «πονάει κεφάλι, κόβει πόδι» που διέπει την πολιτική λιτότητας, από το σχολικό έτος 2019-2020 τα Λατινικά παύουν να εξετάζονται υποχρεωτικά στις Πανελλήνιες και καθίστανται μάθημα κατ’ επιλογήν στην Γ’ Λυκείου. Αυτό αποτελεί μέρος μιας πορείας που ξεκίνησε με την κατάργηση των Αρχαίων Γενικής Παιδείας της Γ’ Λυκείου (Επιτάφιος) και συνεχίστηκε με τη μείωση των ωρών της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας και την ενίσχυση των Αρχαίων από μετάφραση. Αυτές οι κινήσεις συνέβαλαν στον έντονο περιορισμό των Κλασικών Σπουδών και άνοιξαν τον δρόμο για περαιτέρω απαξίωσή τους. Δεν είναι δυνατόν να γυρίσει ο χρόνος πίσω, αλλά πρέπει να ανακοπεί αυτή η πορεία, έστω και τώρα. Ήρθε η ώρα να προβληματιστούμε, και θα ξεκινήσω θέτοντας τις σκέψεις μου στο τραπέζι:

·      Η Ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα είναι σκληρή και μονολιθική, απολιθωμένο απομεινάρι μιας κοινωνίας που έχει τη νοοτροπία «θα γίνεις γιατρός ή δικηγόρος». Ο ανθρωπισμός ασφυκτιεί σε μια χρησιμοθηρική κοινωνία. Πρέπει να παραδεχτούμε ανοιχτά ότι η τεχνοκρατία δεν είναι καινὸν δαιμόνιον λόγω της εξέλιξης της τεχνολογίας, απλά το εκπαιδευτικό σύστημα «ανταποκρίθηκε» με καθυστέρηση στον τρόπο σκέψης της μέσης Ελληνικής οικογένειας.

·         Εμείς, οι θεράποντες των Ανθρωπιστικών σπουδών, τι κάναμε για να αναδείξουμε την επιστήμη που αγαπάμε; Μήπως κληρονομήσαμε την απογοήτευση αυτών που την υπηρέτησαν όταν ήμαστε ακόμα μαθητές; Μήπως μείναμε κολλημένοι στους τύπους και δεν δώσαμε στους μαθητές μας να καταλάβουν γιατί στα αλήθεια αξίζει να πάρουν διδάγματα από τα Αρχαία, τα Λατινικά και τη Λογοτεχνία; Μιας και η αφορμή για το άρθρο αυτό είναι ο παραγκωνισμός των Λατινικών, μήπως έπρεπε να τους είχαμε αναδείξει τα μεστά νοήματα που έβγαιναν από τα κείμενα προς εξέταση; (Σημείωση: ο τίτλος του άρθρου σχετίζεται με το μάθημα 21 στα Λατινικά).

·         Οι Ανθρωπιστικές Επιστήμες δεν είναι στατικές, γιατί ούτε ο ίδιος ο άνθρωπος είναι στατικός, αλλά δυναμικός. Στη σύγχρονη εποχή, δεν είναι μόνο αυτές που υπηρετούν τον άνθρωπο, αλλά και οι σχετιζόμενες με την τεχνολογία. Ήρθε η ώρα να βρεθούν αυτοί οι τομείς πλάι-πλάι σε αγαστή συνεργασία και όχι σε σύγκρουση. Ο ανθυγιεινός ανταγωνισμός που επικρατεί λόγω των ελάχιστων θέσεων εργασίας δημιουργεί κλίμα εχθρότητας και άγχος επιβίωσης, με αποτέλεσμα να μη βλέπουμε καθαρά ότι οι τεχνολογικές επιστήμες μας βοηθούν να ζήσουμε και οι ανθρωπιστικές είναι αυτές που μπορούν να συμβάλουν στην κατανόηση της ανθρώπινης υπόστασης και να βοηθήσουν στο έργο της τεχνολογίας.

Είναι απολύτως λογικό και πρέπον να εκφράζουμε την οδύνη μας για την περιθωριοποίηση των Ανθρωπιστικών μαθημάτων. Πριν, όμως, χρησιμοποιήσουμε τη φράση «απαξίωση των Ανθρωπιστικών επιστημών» (όχι ότι δεν ισχύει), καλούμαστε όσοι υπηρετούμε τις επιστήμες αυτές να τις αγαπάμε. Αυτό δεν φαίνεται, όμως, με την εκμάθηση του λύω και του amo, αλλά με το παράδειγμά μας, με την ευαισθησία μας απέναντι στο μεγαλείο του ανθρώπου, όπως αυτό αναδεικνύεται και στις καλές και στις κακές στιγμές του. Και ναι, αυτό είναι το βασικό δίδαγμα που προκύπτει ακόμα και από τα Αρχαία και τα Λατινικά.  

Valete!

(Εικόνα: Επιτύμβια Επιγραφή/Wikimedia Commons)