ΣΥΝΑΔΕΛΦΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

ΤΗΣ ΒΙΚΥΣ ΣΙΑΜΑΝΤΑ

Στα σχολεία διδάσκουν και φοιτούν διαφορετικοί εκπαιδευτικοί και μαθητές. Ωστόσο, πώς μπορούν όλοι αυτοί να εργαστούν προς ένα κοινό στόχο;

Συχνά κατά την καθημερινή μαθησιακή διαδικασία προτρέπουμε τα παιδιά να εργαστούν σε ομάδες, να σεβαστούν το συμμαθητή τους και τους δασκάλους τους, να μοιράζονται τις ιδέες τους, να εκφράζονται ελεύθερα στοχεύοντας σε ένα αποτέλεσμα. Ουσιαστικά να εργαστούν συνεργατικά. Το ζήτημα είναι, εμείς οι ενήλικες πράττουμε αυτό που ζητάμε από τα παιδιά ώστε να είμαστε πρότυπο για αυτά; Και αν ναι, με ποιον τρόπο; Και αν εμείς το πράττουμε, αλλά όχι κάποιος συνάδελφος, τότε τι μηνύματα λαμβάνουν οι μαθητές;

Όλα αυτά συνδέονται με το γενικότερο κλίμα του σχολείου, τη γενικότερη κουλτούρα.

Στη βιβλιογραφία αναφέρεται ότι οι θετικές σχολικές κουλτούρες λειτουργούν και χαρακτηρίζονται έτσι ώστε

1) να δημιουργούν και να θεμελιώνουν το αίσθημα της δέσμευσης στα εμπλεκόμενα μέλη,

2) να αυξάνουν την επικέντρωση του προσωπικού και των μαθητών προς τους στόχους του σχολείου,

3) να δημιουργούν και να ενισχύουν τα κίνητρα, για να πετύχουν τους στόχους που θέτονται και

4) να ενθαρρύνουν την παραγωγικότητα με αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας ισχυρής κοινότητας μάθησης με πολλαπλά κανάλια επικονωνίας και συνδιαλλαγής (Deal & Petrson, 1999).

Αντίθετα ως «τοξική» ορίζεται μια κουλτούρα που δεν έχει στόχους, αποθαρρύνει τη συνεργασία και χαρακτηρίζεται από εχθρικές σχέσεις ανάμεσα στα μέλη του προσωπικού (Leonard & Leonard, 2003).

Η μάθηση στα σχολικά πλαίσια, λοιπόν, ενισχύεται ή εμποδίζεται ανάλογα με το κλίμα που έχει διαμορφωθεί και επικρατεί σε αυτά. Για να γίνει πιο εύκολα αντιληπτό στην κοινωνική ψυχολογία γίνεται προσπάθεια καθορισμού των διαστάσεων εκείνων που επηρεάζουν τον τρόπο διαμόρφωσης του σχολικού κλίματος.

Αυτές είναι:

1)     το αίσθημα της προσωπικής ευθύνης, δηλαδή ο βαθμός που τα μέλη αισθάνονται ότι μπορούν να αυτενεργήσουν, να πάρουν αποφάσεις και να λύσουν τα προβλήματά τους χωρίς να τους ελέγχουν οι ανώτεροι τους σε κάθε τους βήμα,

2)  ο βαθμός συμμόρφωσης των μελών σε πολλούς κανόνες, διαδικασίες, και πρακτικές εξωτερικά επιβαλλόμενες,

3)   η έμφαση που η δομή δίνει στην ποιότητα της απόδοσης και ο βαθμός που τα μέλη αισθάνονται ότι στο πλαίσιό της θέτονται και κοινοποιούνται στόχοι – προκλήσεις,

4)     οι ανταμοιβές και το αίσθημα αναγνώρισης για την καλή δουλειά,

5)  η διαφάνεια της οργάνωσης, δηλαδή το αίσθημα των μελών ότι τα πράγματα είναι καλά οργανωμένα και οι στόχοι ξεκάθαροι,

6)     η ζεστασιά και υποστήριξη ανάμεσα στα μέλη της δομής,

7)   η ηγεσία από αυτούς που διαθέτουν τα προσόντα (Sergiovanni & Starratt, 2002, Jarzabkowski M. L. 2002).

Είναι προφανές ότι ηγεσία (διεύθυνση) και εκπαιδευτικοί χτίζουν καθημερινά αυτό που λέμε συναδελφική κουλτούρα, καθώς τις περισσότερες φορές λόγω του καθεστώτος αναπλήρωσης των εκπαιδευτικών δεν είναι πάντα εύκολη η συνύπαρξη με τα ίδια πρόσωπα. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι απλή συνεργασία διαφέρει από τη συναδελφικότητα. Η γνήσια συναδελφικότητα είναι αυτή που αναφέρεται στην ύπαρξη και επίτευξη υψηλών επιπέδων συνεργασίας και χαρακτηρίζεται από αμοιβαίο σεβασμό, κοινές εργασιακές αξίες για θέματα μάθησης και διδασκαλίας (Fallon G. & Barnett J. 2009). Σημαίνει ότι σέβομαι, ακούω και στηρίζω το συνάδελφο καθώς έχω ένα κοινό στόχο, την παροχή ποιοτικών εκπαιδευτικών υπηρεσιών στους μαθητές. Η ύπαρξη, βέβαια, κοινών πεποιθήσεων και κοινών παιδαγωγικών ιδεολογιών είναι κάποιες φορές- έως πολλές- δύσκολο. Αν, ωστόσο, υπάρχει κοινή δέσμευση και ατομική ευθύνη, η διαφορετικότητα των απόψεων μπορεί να δημιουργήσει ένα πρόσφορο καινούριο τόπο δημιουργίας νέων ιδεών με κοινό όφελος για όλους.

Πόσο ανοικτοί, όμως, είμαστε όλοι για να ακούσουμε τον άλλο; Πόσο μακριά βρισκόμαστε από την έννοια του ανταγωνισμού στο εργασιακό μας περιβάλλον; Ποια είναι η προσωπική μας ευθύνη γύρω από το επάγγελμά μας; Τι είναι αυτό που πιθανότατα μας οδηγεί στο να αποξενώνουμε κάτι διαφορετικό ή να διαλέγουμε τη δική μας αποξένωση αντί να διεκδικήσουμε μια πιθανή αλλαγή στο γενικό κλίμα; Έχουμε συνειδητοποιήσει και σε ποιο βάθμο τον τρόπο που η στάση μας απέναντι σε ένα συνάδελφο εκπαιδευτικό επηρεάζει και τη στάση των παιδιών απέναντι σε αυτόν; Πώς έχουμε την απαίτηση να μάθουν τα παιδιά να σέβονται εάν εμείς δεν είμαστε γνήσιοι και αυθεντικοί ως προς αυτό; Πώς διαχειριζόμαστε μια πιθανή κριτική στο έργο μας; Πώς αναλαμβάνουμε τις ευθύνες μας και παραδεχόμαστε τα λάθη μας;

Αυτές και άλλες ερωτήσεις παιρνούν από το μυαλό μου όταν ακούω τον όρο συναδελφικότητα να ειπώνεται στα σχολεία. Ποιοι από όλους όσους το λένε το κάνουν και πράξη; Ποιοι ξεφεύγουν από την απλή ρητορική χρήση του όρου; Ποια η δική μου θέση σε όλα αυτά; Είμαστε εκπαιδευτικοί αλλά είμαστε και άνθρωποι. Κάνουμε λάθη, δεν τα ξέρουμε όλα, δεν είμαστε τέλειοι, δεν έχουμε εξουσία. Και εκεί έρχονται οι συνάδελφοι και οι μαθητές μας. 

Μια κουλτούρα συναδελφική, θετική είναι μια κουλτούρα ανοικτή. Και τότε το σχολείο γίνεται ένας χώρος ανταλλαγής, σεβασμού, ισότητας, κατανόησης, αποδοχής.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Deal, Terrence & K. Peterson(1999). Shaping school culture: The school leader’s role. San Francisco:  CA. Jossey- Bass Publishers

Fallon G. & Barnett J. (2009). Impacts of school organizational restructuring into a collaborative setting on the nature of emerging forms of collegiality. International Journal of Education Policy & Leadership. 4 (9)

Jarzabkowski M. L. (2002). The social dimensions of teacher collegiality. Journal of Educational Enquiry, 3 (2).

Leonard, L & P. Leonard (2003). “The continuing trouble with collaboration: Teachers talk” Current Issues in Education, 6 (15)        

Sergiovanni, Thomas & R. J. Starratt (2002 [1971]). Supervision: A Redefinition. New York: McGraw Hill Higher Education