Ο πρώτος καθεδρικός ναός του κόσμου: San Giovanni in Laterano

της
Ιωάννας Αρβανιτίδου

Ο Άγιος Ιωάννης στο Λατερανό (ή Βασιλική Σωτήρος) είναι ο παλαιότερος καθεδρικός ναός του δυτικού κόσμου. Ιδρύθηκε τον 4^ο αιώνα (313μ.Χ.) από τον Μ. Κωνσταντίνο και είναι αφιερωμένος στον Άγιο Ιωάννη Βαπτιστή και στον Ευαγγελιστή Ιωάννη. Σήμερα, ο καθεδρικός ναός του Αγίου Ιωάννη βρίσκεται στην ομώνυμη πλατεία και αποτελεί ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα μνημεία της αιώνας πόλης.

Ο ναός αποτελεί την πρώτη εφαρμογή του αρχιτεκτονικού τύπου της πεντάκλιτης βασιλικής με εγκάρσιο κλίτος. Το κτίσμα στο πέρασμα των αιώνων έχει υποστεί πολλές μετασκευές, χωρίς ωστόσο να χάσει την αρχική του μορφή. Η διαμόρφωση του σημερινού ναού οφείλεται στον Φραγκίσκο Μπορρομίνι (Francesco Borromini), Ιταλό αρχιτέκτονα του 17^ου αιώνα.

Ο επισκέπτης του ναού αντικρίζει ένα μνημείο που του κόβει την ανάσα με την επιβλητικότητα και την πολυτέλεια του. Η πρόσοψη του ναού επιστέφεται με δεκαπέντε εντυπωσιακά αγάλματα, ύψους 7 μέτρων. Το άγαλμα του Ιησού βρίσκεται στο κέντρο, επάνω από την κεντρική είσοδο του ναού και την αετωματική επίστεψη αυτής, τοποθετημένο επάνω σε υπερέχον βάθρο. Εκατέρωθεν αυτού, και με τα σώματα στραμμένα προς τον Ιησού, είναι τοποθετημένα τα αγάλματα των Ιωάννη Βαπτιστή και Ιωάννη Ευαγγελιστή. Τα υπόλοιπα δώδεκα αγάλματα αναπαριστούν μεγάλους Πατέρες της Εκκλησίας.

Ανεβαίνοντας τα λιγοστά σκαλοπάτια, ο επισκέπτης βρίσκεται μπροστά σε μια στοά, με πέντε ανοίγματα, εκ των οποίων το μεσαίο υπερέχει ελαφρώς σε πλάτος. Τα εν λόγω ανοίγματα οδηγούν στον (εξω)νάρθηκα του ναού, ο οποίος φέρει και δεύτερο όροφο, που διαμορφώνεται σαν μπαλκόνι. Στην βόρεια απόληξη του νάρθηκα υπάρχει ένα τεράστιο άγαλμα του ιδρυτή του ναού, του Μεγάλου Κωνσταντίνου, που χρονολογείται στον 4^ο αιώνα. Στην διακόσμηση του νάρθηκα περιλαμβάνεται και μια τοιχογραφία του Τζόττο (Giotto di Bondone), που χρονολογείται στο 1300, και στην οποία απεικονίζεται ο Πάπας να κηρύττει την έναρξη του πρώτου Ιωβηλαίου έτους. 

Στα ανατολικά του νάρθηκα, πέντε χάλκινες θύρες οδηγούν στα πέντε κλίτη του ναού, τα οποία χωρίζονται με μεγάλες πεσσοστοιχίες. Το μεσαίο κλίτος είναι ο κυρίως ναός και είναι υπερδιπλάσιο σε πλάτος από τα άλλα τέσσερα. Ο Μπορρομίνι σχεδίασε εσοχές ανάμεσα στις παραστάδες που ορίζουν το μεσαίο κλίτος, μέσα στις οποίες έχουν τοποθετηθεί μεγάλης κλίμακας αγάλματα, έργα διαφόρων γλυπτών, που απεικονίζουν τους δώδεκα αποστόλους. Η ξύλινη οροφή του κεντρικού κλίτους αποτελεί σχέδιο του ΜΙκελάντζελο (Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni), που εκτελέστηκε από μαθητή του.

Ο ναός του Αγίου Ιωάννη είναι ένας εκ των τριών παπικών βασιλικών της Ρώμης -οι άλλες δύο είναι η Σάντα Μαρία Ματζόρε (Santa Maria Maggiore) και ο Άγιος Παύλος εκτός τειχών (San Paolo Fuori Le Mura). Παπική βασιλική είναι, φυσικά, και ο Άγιος Πέτρος, ο οποίος βρίσκεται στο Βατικανό-. Σε ιδιαίτερες περιπτώσεις, ο Πάπας τελεί λειτουργίες στον Άγιο Ιωάννη χρησιμοποιώντας την παπική Αγία Τράπεζα, η οποία επιστεγάζεται με κιβώριο γοτθικού ρυθμού, το οποίο κοσμείται με νωπογραφίες του 14^ου αιώνα.

 

Σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες, η βασιλική του 4ου αιώνα κατασκευάστηκε πάνω από  ρωμαϊκά στρατόπεδα, τα οποία με τη σειρά τους είχαν χτιστεί πάνω από εκπληκτικές ρωμαϊκές βίλες που είχαν φιλοτεχνηθεί με πολύχρωμες τοιχογραφίες, μερικές από τις οποίες σήμερα έχουν διασωθεί.


Υ.Γ. Ο Άγιος Ιωάννης στο Λατερανό ήταν και είναι η εκκλησία με τους περισσότερους επισκέπτες στη Ρώμη, μετά τον Άγιο Πέτρο. Ήταν πάντα ανοιχτή για τους πιστούς και τους επισκέπτες της πόλης. Μάλιστα, ο περαστικός που κατευθυνόταν προς το κέντρο της πόλης, μέσω της ομώνυμης πλατείας, είχε την επιλογή να διανύσει ένα τμήμα της διαδρομής του μέσα από την εκκλησία και να βγει από την "πίσω πόρτα". Δυστυχώς, μετά τα τρομοκρατικά χτυπήματα στις Βρυξέλλες ο ναός φυλακίστηκε πίσω από κάγκελα και η πρόσβαση σε αυτόν γίνεται μόνο από ένα πλευρικό σημείο και εφόσον γίνει σωματικός έλεγχος και έλεγχος αποσκευών.