MINDFULLNESS ΚΑΙ ΑΥΤΟΡΥΘΜΙΣΗ

ΤΗΣ ΒΙΚΥΣ ΣΙΑΜΑΝΤΑ

Οι δεξιότητες αυτορύθμισης αναγνωρίζονται όλο και περισσότερο ως σημαντικές  για την επιτυχία των μαθητών στο σχολικό πλαίσιο.

Η συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη εξάλλου είναι άμεσα συνυφασμένες με τη γνωστική εξέλιξη του ατόμου. Η ικανότητα ρύθμισης της προσοχής, του συναισθήματος και των σκέψεων είναι μορφές αυτορύθμισης που παρέχουν τη βάση για την ετοιμότητα του σχολείου, ευνοώντας τη μάθηση και τη διατήρηση θετικών κοινωνικών σχέσεων (Blair, 2002∙ Spinrad et al., 2006). Έρευνες διαχρονικά αναδεικνύουν τη σημασία ανάπτυξης τέτοιων ικανοτήτων από την παιδική ηλικία και τη συνδέουν με τη συναισθηματική υγεία, την ακαδημαϊκή επιτυχία και την οικονομική σταθερότητα στην ενηλικίωση (Moffitt et al., 2011).

Οι τεχνικές mindfulness (εκπαίδευση του μυαλού) αποτελούν κάποιες από τις μεθόδους που επιστημονικά υποστηρίζεται ότι έχουν ποικίλα οφέλη στην ανάπτυξη αυτών των δεξιοτήτων (Diamond & Lee, 2011). Μέσω αυτών ενισχύεται η προσοχή και η ευαισθητοποίηση σε ένα συγκεκριμένο αντικείμενο προσοχής, είτε είναι η αναπνοή, τα εξωτερικά ερεθίσματα, είτε οι σκέψεις ή τα συναισθήματα. Αυτό συνεπάγεται την παρατήρηση όταν το μυαλό έχει περιπλανηθεί από το αντικείμενο της προσοχής (παρακολούθηση) και επιστρέφει την προσοχή πίσω στο επιλεγμένο αντικείμενο (μετατόπιση / γνωστική ευελιξία). 

Παραδείγματα τέτοιων πρακτικών που μπορούν να εφαρμοστούν από εκπαιδευτικούς από τη βαθμίδα του νηπιαγωγείου είναι τα εξής (Crescentini, C, et al, 2016):

Ασκήσεις αναπνοής: Μέσω αυτών ουσιαστικά τα παιδιά εστιάζουν και ελέγχουν την αναπνοή τους. Καθοδηγούνται ώστε να εστιάσουν στο στόμα, στην κοιλιά, στη μύτη κατά τη διάρκεια της αναπνοής και στο πώς νιώθουν όταν ο αέρα εισέρχεται και εξέρχεται. Στην έρευνα τους οι Flook et al., (2010), ονόμασαν αυτή την τεχνική “Belly Buddies” («Οι φίλοι της κοιλιάς»).

Ανίχνευση σώματος: Η ανίχνευση σώματος είναι μια από τις βασικές πρακτικές και είναι εύκολο να διδαχθεί στα παιδιά. Τα παιδιά ξαπλώνουν ανάσκελα σε μια άνετη επιφάνεια και κλείνουν τα μάτια τους. Στη συνέχεια, καθοδηγούνται να σφίξουν κάθε μυ του σώματος όσο πιο σφιχτά μπορούν. Σφίγγουν τα δάχτυλα των χεριών και των ποδιών τους, συμπιέζουν τα χέρια τους σε γροθιές, κάνουν τα πόδια και τα χέρια τους τόσο σκληρά όσο μια πέτρα. Μετά από μερικά δευτερόλεπτα, απελευθερώνουν όλους τους μυς τους και χαλαρώνουν για λίγα λεπτά. Ενθαρρύνονται να σκέφτονται πώς αισθάνεται το σώμα τους καθ 'όλη τη διάρκεια της δραστηριότητας.

Καρδιακή άσκηση: Η προσοχή στον καρδιακό παλμό του ατόμου έχει σημαίνοντα ρόλο σε πολλές ασκήσεις και δραστηριότητες. Τα παιδιά μπορούν να μάθουν πώς να εφαρμόζουν αυτή την πρακτική και στις δικές τους ζωές. Καθοδηγούνται να πηδούν πάνω-κάτω στη θέση τους ή να κάνουν άλματα για ένα λεπτό. Όταν τελειώσουν, κάθονται και βάζουν το ένα χέρι πάνω από την καρδιά τους. Κλείνουν τα μάτια τους και δίνουν προσοχή μόνο στον καρδιακό παλμό τους και στη συνέχεια και στην αναπνοή τους. Αυτή η εύκολη άσκηση δείχνει στα παιδιά πώς να παρατηρήσουν τον καρδιακό παλμό τους και τους βοηθά να ασκούν την εστίασή τους.

Σαφάρι: Οι τεχνικές minfulness μπορούν να εφαρμοστούν και σε εξωτερικό περιβάλλον. Στο πλαίσιο του σχολείου αυτό μπορεί να γίνει στον προαύλιο χώρο. Τα παιδιά ενθαρρύνονται να βγουν έξω για μια εξερεύνηση. Καλούνται να εστιάσουν την προσοχή τους σε συγκεκριμένα ερεθίσματα, όπως ήχοι, έντομα, φυτά, χρώματα και να εκφράσουν το πώς νιώθουν για αυτά. Αυτή η άσκηση βοηθά στην απομόνωση και συγκέντρωση επιλεγμένων στοιχείων ανάμεσα σε πολλαπλά ερεθίσματα.

Μέσω των τεχνικών αυτών τα παιδιά διδάσκονται να αναγνωρίζουν συναισθήματά τους και να συσχετίζουν τη λέξη ή τον όρο για ένα συναίσθημα με την πραγματική εμπειρία που αισθάνονται  από αυτό. Για παράδειγμα, όταν θυμώνουν ή όταν νιώθουν χαρά πώς αναπνέουν, πώς κτυπά η καρδιά τους; Είναι πολύ σημαντικό, φυσικά, οι ενήλικες να επικυρώνουν τις περιγραφές των παιδιών για να νιώθουν ελεύθερα φόβου ή κριτικής και να μπορέσουν να διαχειριστούν τα όσα νιώθουν. Εκπαιδεύοντας το μυαλό, τα παιδιά μπορούν να διαχειριστούν πιο εύκολα καταστάσεις, να γνωρίσουν τον εαυτό τους και τα αισθήματα τους, να εξελιχθούν.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

1. Blair C., (2002). School readiness: Integrating cognition and emotion in a neurobiological conceptualization of children’s functioning at school entry. American Psychologist. 57(2):111–127
2. Crescentini, C., Capurso, V., Furlan, S., & Fabbro, F. (2016). Mindfulness-oriented meditation for primary school children: Effects on attention and psychological well-being. Frontiers in Psychology, 7, 805.  
3. Diamond A & Lee K. (2011). Interventions shown to aid executive function development in children 4 to 12 years old. Science.  333(6045):959–964.
4. Flook L, Smalley SL, Kitil MJ, Galla BM, Kaiser-Greenland S, Locke J, Kasari C. (2010). Effects of mindful awareness practices on executive functions in elementary school children. Journal of Applied School Psychology. 26(1):70–95. 
5.  Moffitt TE, Arseneault L, Belsky D, Dickson N, Hancox RJ, Harrington H, Caspi A. (2011). A gradient of childhood self-control predicts health, wealth, and public safety. Proceedings of the National Academy of Sciences. 108(7):2693–2698. 
6.  Spinrad T, Eisenberg N, Cumberland A, Fabes R, Valiente C, Shepard S, Guthrie IK. (2006). Relation of emotion-related regulation to children’s social competence: A longitudinal study. Emotion. 6(3):498–510.