ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2018 / ΝΕΟΕΛ. ΓΛΩΣΣΑ (ΓΠ) – ΘΕΜΑΤΑ – ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Η εκφώνηση για το θέμα της έκθεσης των ΓΕΛ 2018

Παιδεία και εκπαίδευση είναι δύο όροι που συχνά πυκνά εναλλάσσονται, σάμπως να πρόκειται για συνώνυμα, με ταυτόσημο νόημα και στόχο∙ θεωρητικό και πρακτικό. Ως ρίζα και κορμός ενός πολύκλαδου δένδρου, η λέξη παιδεία (δυσμετάφραστη ή και αμετάφραστη στις ξένες γλώσσες) εμφανίζει εξελισσόμενο, σημασιολογικό και λειτουργικό εύρος και βάθος. Οι αρχές της ανιχνεύονται στον Αισχύλο και στον Σοφοκλή, δηλώνοντας κατ΄ αρχήν την τροφή και την ανατροφή ενός παιδιού, αλλά και την καλλιέργεια ενός δένδρου. Στον Πλάτωνα η λέξη σαφώς πλέον αναβαθμίζεται και αναδεικνύεται σε μέτρο γνώσης και αρετής, καλύπτοντας τελικώς τόσο την πλατωνική οντολογία όσο και την πλατωνική επιστήμη1.

Η ίδια λέξη θεωρείται στην ελληνική αρχαιότητα ενίοτε2 συνώνυμη της νεαρής ηλικίας, ενώ σκοπίμως συνάπτεται κάποτε τόσο με την παιδία όσο και με την παιδιά∙ σημαίνοντας την παιδαριώδη φλυαρία και ανοησία αφενός, το παίγνιο (ως διασκέδαση ή ως φιλόσοφη μέθοδο) αφετέρου. Πλησιέστερη ετυμολογικά και λειτουργικά προς την παιδεία αναγνωρίζεται η μεταγενέστερη εκπαίδευσις, παράγωγη του ρήματος εκπαιδεύω, το οποίο, όσο βλέπω στα λεξικά, εμφανίζεται πρώτη φορά στον πλατωνικό Κρίτωνα, με τη σημασία του διδάσκω κάποιον κάτι ή εντυπώνω σε κάποιον κάτι με τη διδασκαλία∙ αυτού του είδους η εκπαίδευση αφορά ενίοτε και την προσαρμοστική άσκηση ενός ζώου. Ωστόσο, οι όροι παιδεία και εκπαίδευση δεν είναι ούτε ετυμολογικά και σημασιολογικά συνώνυμοι ούτε λειτουργικά ισοδύναμοι. Πράγμα που σημαίνει ότι η ευκαιριακή (μπορεί και σκόπιμη) εναλλαγή τους στη θεωρία και στην πράξη δημιουργεί σύγχυση εις βάρος και των δύο συντελεστών της κρίσιμης αυτής συζυγίας. Ζητούμενο επομένως παραμένει ο νηφαλιότερος έλεγχος, προκειμένου να διαφανούν τόσο τα κοινά όσο και τα διαφορετικά τους σημεία, που επιτρέπουν συγχρόνως τη σύγκριση και τη διάκρισή τους. Που πάει να πει ότι: παιδεία και εκπαίδευση βρίσκονται εξ ορισμού σε συμμαχική και συνάμα σε αντίπαλη σχέση. Κοινός τους παρονομαστής παραμένει η διαβαθμισμένη γνώση ως μάθηση, ασκημένη κυρίως εντός θεσμοθετημένων θυλάκων3 της πολιτείας, χωρίς να αποκλείεται και η ιδιωτική τους κηδεμονία, η οποία σε ορισμένες περιπτώσεις παίρνει τη μορφή ταξικής και οικονομικής υπεροχής. Από εκεί και πέρα αρχίζουν προφανείς και λανθάνουσες διαφορές, οι οποίες, ανάλογα με τον χώρο και τον χρόνο, αυξομειώνονται, χωρίς όμως να καταργούνται. Οι διαφορές προκύπτουν από τη διαφορετική τους φύση και τον αποκλίνοντα προορισμό τουςΔηλαδή: Η παιδεία είναι περισσότερο μέθοδος∙ η εκπαίδευση κυρίως πράξη. Η παιδεία είναι (πρέπει να είναι, για να μην παραβαίνει τον εαυτό της) λειτουργία λίγο πολύ ελεύθερη. […] Αντίθετα, η εκπαίδευση ελέγχεται εκ προθέσεως εντεταλμένη4. Η παιδεία είναι (οφείλει να είναι) προαιρετική∙ η εκπαίδευση θεωρείται, και σωστά, υποχρεωτική.

Δ. Ν. Μαρωνίτης, εφημερίδα «Το Βήμα της Κυριακής», 1/3/2009 και 8/3/2009 (το κείμενο προσαρμόστηκε για τον σκοπό της αξιολόγησης).


A1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (90-110 λέξεις). Μονάδες 25

Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση το κείμενο, τις παρακάτω προτάσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος:

α. Το περιεχόμενο του όρου «παιδεία» παραμένει αμετάβλητο στο πέρασμα του χρόνου. β. Η παιδεία στον Αισχύλο και τον Σοφοκλή αφορά αποκλειστικά στον άνθρωπο. γ. Η λέξη παιδία για τους αρχαίους Έλληνες σήμαινε την παιδαριώδη φλυαρία και ανοησία. δ. Η «παιδεία» και η «εκπαίδευση» είναι έννοιες εντελώς άσχετες μεταξύ τους. ε. Η εκπαίδευση λειτουργεί ως θεσμοθετημένη διαδικασία. Μονάδες 10

Β2. α) Να βρείτε έναν τρόπο ανάπτυξης της τελευταίας παραγράφου του κειμένου «Από εκεί … υποχρεωτική.» (μονάδες 2) και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο (μονάδες 3).
Μονάδες 5

β) Να γράψετε ποια νοηματική σχέση εκφράζουν οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις (με έντονη γραφή στο κείμενο) στην τρίτη παράγραφο: Ωστόσο επομένως προκειμένου Που πάει να πει ότι κυρίως Μονάδες 5


Β3.

α) Να ξαναγράψετε τις ακόλουθες προτάσεις/περιόδους λόγου του κειμένου, αντικαθιστώντας καθεμιά από τις υπογραμμισμένες λέξεις με μία συνώνυμή της, χωρίς να αλλάζει το νόημα: - Οι αρχές της ανιχνεύονται στον Αισχύλο και στον Σοφοκλή. - Η ίδια λέξη [...] σκοπίμως συνάπτεται κάποτε τόσο με την παιδία όσο και με την παιδιά. - [...] το οποίο, όσο βλέπω στα λεξικά, εμφανίζεται πρώτη φορά στον πλατωνικό Κρίτωνα. - [...] δημιουργεί σύγχυση εις βάρος και των δύο συντελεστών της κρίσιμης αυτής συζυγίας. - Από εκεί και πέρα αρχίζουν προφανείς και λανθάνουσες διαφορές [...]. Μονάδες 5

β) Να αντικαταστήσετε καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις (υπογραμμισμένες στο κείμενο) με μία αντώνυμή της: - αναβαθμίζεται (1η παράγραφος) - μεταγενέστερη (2η παράγραφος) - επιτρέπουν (3η παράγραφος) - ιδιωτική (3η παράγραφος) - διαφορές (4η παράγραφος)

Μονάδες 5


Β4.

Στην πρώτη παράγραφο του κειμένου «Παιδεία … αφετέρου» κυριαρχεί η παθητική φωνή.

α) Να εντοπίσετε δύο ρήματα παθητικής φωνής σε αυτή την παράγραφο (μονάδες 2).

β) Να εξηγήσετε πώς λειτουργεί η παθητική φωνή στη διαμόρφωση του ύφους του κειμένου στη συγκεκριμένη παράγραφο (μονάδες 3).

Μονάδες 5

Γ1.

Με αφορμή διάλογο που έχει ανοίξει στη σχολική κοινότητα σχετικά με τον μορφωτικό ρόλο του σχολείου στον 21ο αιώνα, γράφετε ένα άρθρο (500-600 λέξεις) στη μαθητική εφημερίδα στο οποίο:

α) υποστηρίζετε την άποψη ότι το σχολείο οφείλει, παράλληλα με την εκπαιδευτική, να ασκεί και παιδευτική λειτουργία, και

β) προτείνετε, αιτιολογημένα, τρόπους με τους οποίους εκπαιδευτικοί και μαθητές/μαθήτριες μπορούν να συμβάλλουν στην ενίσχυση του παιδευτικού ρόλου του σχολείου.

Προσοχή: στο άρθρο να μην αναγράψετε το ονοματεπώνυμό σας. Μονάδες 40

ΣΧΟΛΙΑ:

1. Το θέμα της έκθεσης κρίνεται απαιτητικό καθώς οι έννοιες "Εκπαίδευση" & "Παιδεία" χρειάζεται να είναι πλήρως διαχωρισμένες στο νού του υποψηφίου
2. Τα δύο ζητούμενα είναι σχετικά δύσκολα. Το πρώτο φερ' ειπείν ερώτημα το οποίο είναι και ερώτημα αναζήτησης αιτιών, αιτιολογήσεως, ήτοι να αποδείξεις γιατί το σχολείο οφείλει να παρέχει εκτός από εκπαίδευση και παιδεία.. στην ουσία είναι ένα αρκετά κρίσιμο ερώτημα. Η διατύπωση ελέγχεται ως "σκοτεινή" και "παραπλανητική"... διότι κατά τους περισσοτέρους το σχολείο πρωταρχικά οφείλει να παρέχει Παιδεία και ύστερα Εκπαίδευση. Άρα όχι ότι οφείλει να παρέχει ΚΑΙ παιδεία. 
3. Στο δε δεύτερο ερώτημα -ερώτημα ευρέσεως τρόπων και  λύσεων - νομίζουμε ότι τα πράγματα είναι ακόμα πιο δύσκολα. Καλείται ο υποψήφιος να πεί πώς ένας εκπαιδευτικός πρέπει να συμβάλλει ώστε το σχολείο να μην χάσει τον Παιδαγωγικό του ρόλο; (!!!!!!!!!!!!!!!!!) Μα πολλοί από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς δεν είναι και παιδαγωγοί, δεν γνωρίζουν πώς να είναι ΚΑΙ παιδαγωγοί, (για αυτό και το κράτος δεν διεξάγει τον ΑΣΕΠ για διορισμό των;) ή πάνω από όλα παιδαγωγοί, και ζητάμε από τους μαθητές να αναζητήσουν αυτοί τρόπους για τους δασκάλους τους; Ή ακόμα χειρότερα πώς να συνεισφέρουν κι αυτοί οι ίδιοι στην Παιδαγωγία του σχολείου; Φοβόμαστε πως πολλοί θα εξέκλιναν της πορείας και απλώς θα έγραψαν πώς θα ήθελαν να είναι το σχολείο, πώς θα ήθελαν να είναι οι δάσκαλοί των και πώς θα ήθελαν να είναι αυτοί οι ίδιοι εντός της σχολικής μονάδος.
4. Συν τοις άλλοις να μην λησμονηθεί και το αέναο πρόβλημα ότι οι περισσότεροι μαθητές δεν αναλύουν το δεδομένο αλλά απλώς απαντούν κατευθείαν τα ζητούμενα λές και το πρόβλημα είναι απάντηση σε ερωτηματολόγιο

Απαντήσεις:
Από Φροντιστήρια Πουκαμισά
Από Φροντιστήρια Ορόσημο
Από Φροντιστήρια Ρούλα Μακρή
Από Φροντιστήρια Κελάφα