Καλλιόπη Ζιώγου
θεολόγος
Το Δημοτικό τραγούδι αγγίζει ακόμη και σήμερα τις ψυχές των απανταχού Ελλήνων και σχετίζεται με κάθε έκφανση της ζωής τους. Στη χαρά, στη λύπη, στην αγωνία, στην ζωή και στο θάνατο, οι Έλληνες τραγουδούσαν και τραγουδούν δημοτικά τραγούδια. Δυστυχώς δεν γράφονται πλέον δημοτικά τραγούδια, αφορούν σε μια κοινωνία που δεν υπάρχει πλέον, όμως όλοι όσοι τα αγαπούν, τα σέβονται, τα θυμούνται και τα τραγουδούν με πάθος. Ο Claude Fauriel, ο πρώτος εκδότης δημοτικών τραγουδιών, μετά από έρευνα αρχαίων και μεσαιωνικών πηγών κατέληξε στην ύπαρξή τους, από την αρχαιότητα και στα Βυζαντινά χρόνια!
Όλες οι αρετές της Ορθόδοξης πίστης μας εκφράζονται στα δημοτικά τραγούδια. Αρχής γενομένης με την ταπείνωση..κανένας δημιουργός δημοτικού τραγουδιού δεν επιθυμούσε την αναφορά του ονόματός του, τουλάχιστον από την μελέτη των καταγεγραμμένων ήδη δημοτικών τραγουδιών, αυτό συνάγεται. Έπειτα η εγκράτεια..φαίνεται στο ντύσιμο των κοριτσιών, σεμνό και μαζεμένο και ο χορός τους καθώς και το τραγούδι τους, εξίσου σεμνά. Μα και η αρετή της υπομονής καταγράφεται γλαφυρά και συγκινητικά, ειδικά στα τραγούδια της ξενιτιάς, όπως για παράδειγμα, στο ακόλουθο « Ξημέρωσε η Ανατολή »:
Ξημέρωσε η ανατολή και χάραξε η δύση,
παίρνει κι ο νιος το μαύρο του, πάει να τον ποτίσει.
Στο δρόμο όπου πήγαινε Θεόν παρακαλούσε:
- Αχ Θεέ μου να την έβρισκα,
να την εύρισκα τήν αγαπώ στη βρύση,
να τσ' έδινα να μου 'πλενε και να μη με γνωρίσει.
Έτσι που παρακάλεσε, έτσι πηγαίν' τη βρίσκει,
Αχ, σαράντα τάσια έσυρε, στα μάτια δεν την είδε
κι απάνω στα σαράντα δυο τη βλέπει δακρυσμένη.
- Kόρη μου ποιος σε βούρκωσε και είσαι δακρυσμένη;
- Αχ, έχω άντρα στην ξενιτιά τώρα δώδεκα χρόνια,
ακόμα δυο τον καρτερώ και τρεις τον απαντέχω.
- Kόρη εγώ 'μαι ο άντρας σου, εγώ 'μαι κι ο καλός σου.
- Αχ, αν είσαι συ ο άντρας μου, αν είσαι κι ο καλός μου,
πες μου σημάδια του σπιτιού κι έτσι να σε πιστέψω.
- Έχεις δεντρί στην πόρτα σου και κλήμα στην αυλή σου.
- Αχ, περαστικός επέρασες, τα είδες και τα ξέρεις.
Αν είσαι συ ο άντρας μου, αν είσαι κι ο καλός μου,
πες μου σημάδια του κορμιού κι έτσι να σε πιστέψω.
- Οχ, έχεις ελιά στο πόδι σου κι ελιά στην αμουσχάλη,
καταμεσής στο στήθος σου τ' άστρι και το φεγγάρι.
- Οχ, τότε εσύ 'σαι ο άντρας μου εσύ 'σαι ο καλός μου!
Η αγάπη εξυμνείται, όσο τίποτα άλλο στα δημοτικά τραγούδια. Τι να πρωτοαναφέρουμε..τραγούδι για την αγάπη που ολοκληρώνεται με το Μυστήριο του Γάμου, όπως το ακόλουθο από το Πωγώνι της Ηπείρου:
« Μαλαματένιος ο Σταυρός από τον Ιορδάνη
Να ζήσει η νύφη και ο γαμπρός, το νέο το στεφάνι.
Μαλαματένιος ο Σταυρός με τα; Μαργαριτάρια,
Να ζήσει η νύφη και ο γαμπρός και όλα τα παλικάρια.
Μαλαματένιος ο Σταυρός με πράσινες κορδέλες,
Να ζήσει η νύφη και ο γαμπρός και όλες οι κοπέλες ».
Φυσικά η μητρική αγάπη αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για μεγάλο αριθμό τραγουδιών. Όπως το ακόλουθο νανούρισμα από τη Χίο ( Μαστιχοχώρια ):
Κάμε, Χριστέ τσαι Παναγιά, τσαι θρέψε το παιδί μου,
Να μεγαλώσει να θραφή, καλό παιδί να γίνη.
Τύχη χρυσή ας του δίγετε τσαι φώτιση μεγάλη,
Να μάθη γράμματα πολλά τσαι φρόνιμο να γίνη,
Για να τσερδίτζη χρήματα, παντού καλά να κάμνη,
Ένα τσαι είκοσι σκολειά μ’ αληθινούς δασκάλους,
να μάθουν γράμματα οι φτωχοί, αθρώποι να γενούνε,να μάθουν πως’ ρφανέψαμεν από τους άρχοντάς μας,
να μάθουν πως ξεχάσαμεν του γένου μας τα φρένα,
πως ο καθείς μας χρεωστεί βοήθειαν να δίνη
εις τα σκολειά, ‘ς τοις εκκλησιαίς τσαι ‘ς τα ορφανεμένα ».
Μέσω του δημοτικού τραγουδιού οι Έλληνες εξέφραζαν και την πίστη τους στον Θεό και τιμούσαν με κάθε τρόπο την Παναγία και τους αγίους. Κάθε χωριό είχε το δικό του πανηγύρι, μια φορά το χρόνο, όταν γιόρταζε ο προστάτης άγιός του. Τότε μαζεύονταν κάτοικοι των γύρω χωριών, συμμετείχαν μαζικά στον προεόρτιο εσπερινό και στην Θεία Λειτουργία ανήμερα της εορτής και, πολλές φορές, στον προαύλιο χώρο του Ναού έστηναν γλέντι κόσμια, σεμνά και προς τιμήν του αγίου, φυσικά. Για παράδειγμα, εξέφραζαν τον καημό τους και ζητούσαν τη μεσολάβηση των αγίων για ό,τι τους απασχολούσε, όπως:
Δώδεκα ευζωνάκια τ’ αποφασίσανε
στον πόλεμο να πάνε Παναγιά μου
να πολεμήσουνε
Στο δρόμο που πηγαίναν στη Μαύρη θάλασσα
κακιά φουρτούνα πιάνει Παναγιά μου
ξεσκίζει τα πανιά
Δεν κλαίμε το καράβι δεν κλαίμε τα πανιά
μον’ κλαίμε τα ευζωνάκια Παναγιά μου
τα νιούτσικα παιδιά
Βοήθα Παναγιά μου να τα γλιτώσουμε
κι όλα σου τα καντήλια Παναγιά μου
θα στ’ ασημώσουμε.
Ή τα ακόλουθα από την Κάλυμνο και τη Σκύρο:
Άγια Νικόλα Ποθιανέ
που’σαι μπρος στο μουράγιο
βλέπε εμάς τους θαλασσινούς
και δίνε τους κουράγιο.
Παναγιά μου δώσ’ τους χρόνια
σαν της λεμονιάς τα χρόνια.
Νύφη, μυρτιάς μυρτόφυλλο
Ολόχρυσή μου σκέπη
Ο άντρας που σου δώσανε
πολύ καλά σου πρέπει.
💢
Άγιέ μου Γιώργη Σκυριανέ, μεγαλομάρτυρα τρανέ
και του νησιού καμάρι, ασημένιε καβαλάρη.
Ψηλά είν’ τα σκαλοπάτια σου, στο βράχο τα παλάτια σου
και κάθεσαι στα κάστρα σαν να γειτονεύεις τα’ άστρα.
Ψηλές καμπάνες του Άη Γιωργιού σημαίνουν δώ τσαι πάν’ αλλού.
Όταν σιγανοχτυπάτε στα ουράνια μας πάτε.
Στο περιβόλι του Άη Γιωργιού ακούω λάλημα πουλιού.
Στης λεμονιάς τα κλώνια κελαηδούν γλυκά τ’ αηδόνια.
Του Μετοχιού κρύο νερό να πιώ τσαι ‘γώ να δροσιστώ.
Είν’ του Άη Γιωργού δικό του που ποτίζει τ’ άλογό του.
Σε αυτό το σημείο οφείλουμε να σταθούμε και στα λεγόμενα κλέφτικα τραγούδια που εξιστορώντας πολεμικά γεγονότα, ωσάν λαϊκοί ιστορικοί, κράτησαν το αγωνιστικό φρόνημα των Ελλήνων υψηλό, μέσω της πίστης στον Θεό. Ο Πέτρος Σ. Σπανδωνίδης, φιλόλογος, κριτικός της λογοτεχνίας και δοκιμιογράφος έγραψε σε μία μελέτη, για το δημοτικό τραγούδι: « Για μας τους Έλληνες τα κλέφτικα τραγούδια κρύβουν πέρ’ απ’ όλα ένα ιδιαίτερο βαθύ και μυστικό θέλγητρο. Αναδίδουν ένα μύρο, ένα άρωμα των βουνών της Ελλάδας. Ποτέ δεν μιλούν αυτά για πατρίδες. Όμως από κει μέσα μιλάει και ανασταίνεται στη φαντασία μας ολόρθη η ηρωική, η κατατρεγμένη, η παραπονεμένη, η δούλη τότε, αδούλωτη πάντα Πατρίδα μας. Τα δημοτικά τραγούδια είναι η αρχαϊκή, η απλή, η αγία Γραφή της Νεώτερης Ελλάδας ».
Το δημοτικό τραγούδι αποτελεί κομμάτι του πολιτισμού μας, είναι ένας θησαυρός της Ιστορίας μας άρρηκτα συνδεδεμένος με την Ορθοδοξία και μπορεί να προσφέρει στην Ελληνική Παιδεία ακόμη περισσότερα, έαν του δοθεί η ευκαιρία. Ο Νικηφόρος Βρεττάκος αναφέρει χαρακτηριστικά: « Δεν θα ήταν δύσκολο στην Πολιτεία, - αν και αυτή ήξερε, δυστυχώς ποτέ της δεν ήξερε – ν’ ανοίξει αυτό το κλειστό παράθυρο στα παιδιά, να τους αποκαλύψει τον κόσμο της ποίησης στην ουσία του, χρησιμοποιώντας γι’ αυτό τα δημοτικά μας τραγούδια, που σ’ ένα μεγάλο μέρος τους κατέχουν ισότιμη θέση ανάμεσα στον Όμηρο και τη νεότερη ποίηση ».
Βιβλιογραφία – Δικτυογραφία :
Σπανδωνίδης Π., Το κλέφτικο τραγούδι και η αρχαϊκή τέχνη ( 1952 )
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου