ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΗΣ ΣΕ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑ - ΛΑΤΙΝΙΚΑ

Οι επιρρηματικές και οι επιθετικές μετοχές μπορούν να αναλυθούν σε δευτερεύουσα πρόταση, ανάλογα με το είδος τους. Για την ανάλυση μετοχής, είναι απαραίτητα κάποια βήματα: 

1) Αρχικά, θα πρέπει να εντοπίσουμε τον τρόπο εισαγωγής και εκφοράς του είδους πρότασης στο οποίο πρέπει να αναλυθεί η μετοχή, ανάλογα με το είδος της.
2) Στη συνέχεια, πρέπει να ελέγξουμε το χρόνο στον οποίο βρίσκεται το ρήμα εξάρτησης, το ρήμα δηλαδή της κύριας πρότασης. Αυτό μπορεί να είναι σε αρκτικό (Ενεστώτα, Μέλλοντα, Παρακείμενο) ή σε ιστορικό χρόνο (Παρατατικό, Παρακείμενο με σημασία Αορίστου ή Υπερσυντέλικο).
3) Kάθε μετοχή θα τραπεί στο αντίστοιχο ρήμα,ανάλογα με το χρόνο της, αλλά και το ρήμα εξάρτησης. 

- Η μετοχή Ενεστώτα θα τραπεί σε ρήμα Ενεστώτα, αν εξαρτάται από αρκτικό χρόνο ή σε ρήμα Παρατατικού, αν εξαρτάται από ιστορικό χρόνο. 

- Η μετοχή Παρακειμένου θα τραπεί σε ρήμα Παρακειμένου, αν εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου ή σε ρήμα Υπερσυντέλικου, αν εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου. 

- Η μετοχή Μέλλοντα θα τραπεί σε ρήμα Μέλλοντα Οριστικής ή σε ρήμα Ενεστώτα ή Παρατατικού Ενεργητικής Περιφραστικής Συζυγίας, Υποτακτικής έγκλισης. 

4) H έγκλιση του ρήματος εξαρτάται από το σύνδεσμο εισαγωγής
5) Ανάλογα με το χρόνο της, κάθε μετοχή θα δηλώνει το σύγχρονο, αν βρίσκεται σε χρόνο Ενεστώτα, το προτερόχρονο, αν βρίσκεται σε Παρακείμενο, ή το υστερόχρονο, αν βρίσκεται σε Μέλλοντα. 

ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΩΝ ΑΝΑ ΕΙΔΟΣ: 

• Εναντιωματικές Μετοχές 

Οι εναντιωματικές μετοχές τρέπονται σε δευτερεύουσες επιρρηματικές εναντιωματικές προτάσεις. Εκφράζουν μια πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας πρότασης, και εισάγονται με τους συνδέσμους etsi, tametsi, quamquam + Οριστική, ή με τους cum και licet + Υποτακτική. 

Π.χ. absens: Εναντιωματική Μετοχή, χρόνου Ενεστώτα, με ρήμα εξάρτησης Ιστορικού χρόνου (factus est: Παρακείμενος). Η μετοχή δηλώνει το σύγχρονο, και μετατρέπεται σε ρήμα χρόνου Παρατατικού.
- etsi aberat (Οριστική Παρατατικού)
- licet abesset (Υποτακτική Παρατατικού) 

• Αιτιολογικές Μετοχές 

Οι αιτιολογικές τρέπονται σε δευτερεύουσες αιτιολογικές προτάσεις. Δηλώνουν την αιτία του περιεχομένου μιας άλλης πρότασης, συνήθως της κύριας. Εισάγονται με τους συνδέσμους quod, quia, quoniam (quando). Όταν η αιτιολογία είναι αντικειμενικά αποδεκτή, τότε χρησιμοποιείται Οριστική έγκλιση. Αντίθετα, όταν η αιτιολογία είναι υποθετική ή υποκειμενική (δηλαδή εκφράζει την άποψη του υποκειμένου της κύριας πρότασης), το ρήμα τίθεται σε Υποτακτική έγκλιση. 

Αιτιολογικές προτάσεις εισάγονται και με το σύνδεσμο cum και εκφέρονται πάντοτε με Υποτακτική, καθώς συνήθως η αιτιολογία είναι το αποτέλεσμα μιας εσωτερικής λογικής διεργασίας. 

Όταν στην αιτιολογική πρόταση υπάρχει Υποτακτική, τηρείται η ακολουθία των χρόνων. 

Π.χ. exterritus: Αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος (Claudius), εκφράζει πράξη προτερόχρονη.
- cum exterritus esset (+ Υποτακτική Υπερσυντελίκου. Η αιτιολογία είναι αποτέλεσμα εσωτερικής λογικής διεργασίας)
- quod exterritus esset (+ Υποτακτικής Υπερσυντελίκου. Δηλώνεται Υποκειμενική ή υποθετική αιτιολογία)
- quod exterritus erat (+ Οριστική Υπερσυντελίκου. Δηλώνεται Αντικειμενική αιτιολογία) 

• Υποθετικές Μετοχές 

Η υποθετική μετοχή αναλύεται σε δευτερεύουσα υποθετική πρόταση ανάλογα με το είδος του υποθετικού λόγου που σχηματίζει. 

Στη λατινική υπάρχουν τρία είδη υποθετικών λόγων: 

1) Το πρώτο είδος εκφράζει την Υπόθεση Ανοικτή, χωρίς δηλαδή να δηλώνεται αν αληθεύει ή όχι: si + Οριστική οποιουδήποτε χρόνου – Απόδοση: οποιαδήποτε έγκλιση.
2) Το δεύτερο είδος εκφράζει την Υπόθεση Αντίθετη προς την πραγματικότητα (ή το απραγματοποίητο): si + Υποτ. Παρατατικού (υπόθεση και απόδοση) για το παρόν, si + Υποτ. Υπερσυντέλικου (υπόθεση και απόδοση) για το παρελθόν.
3) Το τρίτο είδος εκφράζει την Υπόθεση Δυνατή ή Πιθανή: si + Υποτ. Ενεστώτα (υπόθεση και απόδοση) για το παρόν-μέλλον 

• Χρονικές Μετοχές 

Ανάλογα με την πρόταση που προσδιορίζουν, οι χρονικές προτάσεις δηλώνουν: 

1. Κάτι το σύγχρονο: Εδώ, εισάγονται με τους συνδέσμους: dum, quoad, quadium και εκφέρονται με Οριστική έγκλιση.Συγκεκριμένα ο συγχρονισμός χωρίζεται σε δύο κατηγορίες: α) Παράλληλη διάρκεια (= εφόσον, όσο). β) Μια συνεχιζόμενη πράξη (= χρονική πρόταση), στη διάρκεια της οποίας συμβαίνει μια άλλη πράξη (= κύρια πρόταση). Η χρονική πρόταση εισάγεται μόνο με το dum (ενώ) και εκφέρεται πάντα με την Οριστική Ενεστώτα, οποιοσδήποτε κι αν είναι ο χρόνος της κύριας πρότασης. 

2. Κάτι το προτερόχρονο. Εδώ, οι χρονικές προτάσεις εισάγονται με τους συνδέσμους: postquam (αφού), ubi, ut (όταν,μόλις), simulac (simul atque), cum primum (μόλις). Εκφέρονται με Οριστική έγκλιση, για το παρελθόν συνήθως με Οριστική Παρακειμένου (ή Υπερσυντελίκου). 

3. Κάτι το υστερόχρονο. Εδώ, οι χρονικές προτάσεις εισάγονται με τους συνδέσμους: antequam (ant quam), priusquam (prius quam), dum, donec, quoad. Εκφέρονται με Οριστική έγκλιση, όταν η πράξη ενδιαφέρει καθαρά από χρονική άποψη, και με Υποτακτική, όταν η πράξη δηλώνει προσδοκία ή επιδίωξη. 

Για τις διηγήσεις του παρελθόντος μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ο σύνδεσμος cum με Υποτακτική Παρατατικού (σύγχρονο) και Υπερσυντελίκου (προτερόχρονο). Ο cum αυτός μεταφράζεται «όταν», ενώ αναφέρεται ως ιστορικός ή διηγηματικός. 

Ο χρονικός cum με Οριστική δηλώνει απλώς το χρόνο που έγινε κάτι, ενώ ο ιστορικός cum υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρόταση, ενώ δημιουργεί ανάμεσα τους μια σχέση αιτίου και αιτιατού. Επιπλέον, είναι φανερός ο ρόλος του υποκειμενικού στοιχείου στην Υποτακτική. 

α) Ο cum με Υποτακτική (ιστορικός-διηγηματικός) χρησιμοποιείται μόνο για το παρελθόν. 

β) Ο cum με Οριστική χρησιμοποιείται για το παρόν, για το παρελθόν και για το μέλλον. Ο cum με Οριστική χρησιμοποιείται σε πολλές περιπτώσεις, στις οποίες δεν μπορεί να τον αντικαταστήσει ο ιστορικός cum. Εκφράζει, για παράδειγμα, την επανάληψη (επαναληπτικός) ή το ξαφνικό γεγονός (αντίστροφος cum) κ.α. 

Π.χ. exclusus: Χρονική (αιτιολογική) Μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το προτερόχρονο.
- cum exclusus esset (ιστορικός cum + Υποτ. Υπερσυντελίκου, δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν, σύμφωνα με την Ακολουθία των Χρόνων, κι εξαρτάται από ιστορικό χρόνο - recesserat)
- postquam exclusus est (+ Οριστική Παρακειμένου)
- cum exclusus erat (χρονικός cum + Οριστική Υπερσυντελίκου) 

• Απόλυτες Μετοχές 

Απόλυτη αφαιρετική: Όταν το υποκείμενο της μετοχής δεν έχει καμία σχέση με το υποκείμενο ή το αντικείμενο του ρήματος, τότε η μετοχή και το υποκείμενό της βρίσκονται σε αφαιρετική πτωση, η οποία ονομάζεται απόλυτη αφαιρετική. 

Στα λατινικά η χρήση της απόλυτης μετοχής είναι συχνότερη από τα αρχαία ελληνικά, καθώς στη λατινική δεν υπάρχει αντίστοιχη ενεργητική μετοχή για το παρελθόν. 

Ιδιόμορφη είναι η απόλυτη αφαιρετική που αποτελείται από ένα υποκείμενο και ένα ειδικό επίθετο ή ουσιαστικό, το οποίο δηλώνει αξίωμα, ηλικία, επάγγελμα, ιδιότητα. 

Ιδιόμορφη Απόλυτη Αφαιρετική Μετοχή 

Π.χ. Brenno duce: Ιδιόμορφη Αφαιρετική Απόλυτη Χρονική μετοχή, που δηλώνει το σύγχρονο
- dum Brennus dux est (dum + Οριστική Ενεστώτα - σύγχρονο)
- cum Brennus dux erat (χρονικός cum + Οριστική Παρατατικού)
- cum Brennus dux esset (ιστορικός cum + Υποτ. Παρατατικού, σύγχρονο στο παρελθόν, εξάρτηση από ιστορικό χρόνο everterunt) 

• Νόθη Αφαιρετική Απόλυτη Χρονική Μετοχή 

Η μετοχή αυτή λέγεται νόθη, γιατί το υποκείμενό της είναι μεν το ίδιο με το υποκείμενο του ρήματος, ωστόσο βρίσκεται σε αφαιρετική πτώση και λειτουργεί ως απόλυτη. 

Π.χ. deletis legionibus [a Gallis]: Νόθη αφαιρετική απόλυτη χρονική μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το προτερόχρονο. Εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (everterunt).
- postquam Galli legiones deleverunt (postquam + Οριστική Παρακειμένου - προτερόχρονο στο παρελθόν)
- cum Galli legiones delevissent (ιστορικός cum + Υποτακτική Υπερσυντελίκου - προτερόχρονο)
- cum Galli legiones deleverant (χρονικός cum + Οριστική Υπερσυντελίκου) 

• Γνήσια Αφαιρετική Απόλυτη Χρονική Μετοχή 

Π.χ. occiso Scriboniano: Γνήσια αφαιρετική απόλυτη χρονική μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το προτερόχρονο. Εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (trahebatur).
- postquam Scribonianus occisus est (postquam + Οριστική Παρακειμένου - προτερόχρονο)
- cum Scribonianus occisus esset (ιστορικός cum + Υποτακτική Υπερσυντελίκου - προτερόχρονο) 

• Επιθετικές Μετοχές 

Οι επιθετικές μετοχές τρέπονται σε Αναφορικές προτάσεις, που εισάγονται με την αναφορική αντωνυμία qui-quae-quo. 

Η μετοχή Ενεστώτα θα τραπεί σε ρήμα χρόνου Ενεστώτα, αν εξαρτάται από αρκτικό χρόνο ή σε Παρατατικό, αν εξαρτάται από ιστορικό χρόνο. 

Η μετοχή Παρακειμένου θα τραπεί σε ρήμα χρόνου Παρακειμένου, αν εξαρτάται από αρκτικό χρόνο ή σε Υπερσυντέλικο, αν εξαρτάται από ιστορικό χρόνο. 

Π.χ. natus: Επιθετική μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το Προτερόχρονο και προσδιορίζει τη λέξη Hannibal.
- qui natus erat (Οριστική Υπερσυντελίκου - προτερόχρονο, εξαρτάται από ιστορικό χρόνο, superavit).