Ο Έλλην Λόγος στη Ναξιακή Δημοσιογραφία

Κωστή Στυλ. Λεβογιάννη
Οικονομολόγου-δημοσιογράφου πρ. Γεν. Γραμματέως Ενώσεως Κυκλαδικού Τύπου
Συνεργάτου της εν Νάξω εκδιδομένης ημερησίας εφημερίδος «ΚΥΚΛΑΔΙΚΗ»
Πτυχιούχου (επ’ ακροατηρίω) της Δημοσιογραφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών

Ο Έλλην* λόγος στη ναξιακή δημοσιογραφία
(*ως επίθ.=ελληνικός. Δ.Δημητράκος:Νέον λεξικόν, ΑΘΗΝΑΙ 1956)

Α΄ ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ

Το παρόν πόνημα εξετάζομε μία μόνο εκ των πτυχών που συγκροτούν τη στάθμη της ποιότητος της δημοσιογραφικής γραφής στο ναξιακό τύπο, ήτοι τα κοινότερα και συχνότερον απαντώμενα σφάλματα κατά τη χρήση της - κατά τον ισόθεο Όμηρο - αμήτορος και θεαγωγού ελληνικής γλώσσης, εξ επόψεως γραμματικής, συντακτικού και λογικής ευσταθείας ή καταλληλότητος λέξεων ή εκφράσεων διατυπουμένων στα κείμενα ναξιακών εφημερίδων και περιοδικών. Υπό τον τίτλο αυτό υποκρύπτεται και η άλλη όψη του νομίσματος, δηλαδή ο αφελληνισμός της γλώσσης, όπως αυτός προσδιορίζεται από το οσημέραι ογκούμενο κύμα εισβολής ξένων λέξεων ή εκφράσεων στο ελληνικό λεξιλόγιο.

--Η εργασία αυτή δεν πρέπει να οράται υπό γλωσσολογικό-επιστημονικό αλλά υπό καθαρώς δημοσιογραφικό πρίσμα.

--Τα παραδείγματά μας είναι ειλημμένα εκ των εν Αθήναις και εν Νάξω εκδιδομένων εντύπων, αποτελούν δε δείγμα εκείνων τα οποία με απλή ανάγνωση επισημάναμε. Εφιστάται η προσοχή των υπευθύνων των ναξιακών εντύπων εις τούτο: Εκ των παρατηρήσεών μας, τις οποίες, παρακατιόντες, εκθέτομε, ουδόλως αίρεται η βαθεία εκτίμησή μας προς το επίμοχθο έργο το οποίο επιτελούν οι ήρωες αυτοί των περιφερειακών μέσων ενημερώσεως. Αντιθέτως, είμαστε ακραδάντως πεπεισμένοι ότι διά της ανά χείρας μελέτης και άλλων παρεμβάσεών μας στον τοπικό τύπο -ελαυνομένων εξ ευγενών ελατηρίων- προσφέρομε καλές υπηρεσίες στους αναγνώστες αυτού, ιδία δε στη σπουδάζουσα και μαθητιώσα νεολαία και εν γένει στους ελληνόπαιδες, οι οποίοι, τελούντες υπό καθεστώς καθημερινού τηλεοπτικού βομβαρδισμού, εθίζονται όχι μόνο στην εσφαλμένη εκμάθηση του μητρικού μας εκφραστικού εργαλείου, που αποτελεί ανεκτίμητο μνημείο του παγκόσμιου πνευματικού πολιτισμού, αλλά και άγονται δουλικώς στην καταφρόνηση αυτού και θέτουν, άκοντες, εκποδών την ελληνική γλώσσα.

--΄Οπως γράφει στον πρόλογο του δίτομου εγκυκλοπαιδικού και γλωσσικού λεξικού “ΠΑΠΥΡΟΣ” –εκδοθέντος εν έτει 1961- ο διευθυντής συντάξεως αυτού, ο εκ Κωμιακής Νάξου καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Στυλιανός Γ. Κορρές : «Παρά την συντελουμένην μεγάλην πρόοδον εν τε τη Επιστήμη και τη Τέχνη και τα καταπληκτικά τω όντι επιτεύγματα του ανθρώπου εν αυταίς, ημελήθη δεινώς,ως μη ώφελεν, η παιδεία και ιδιαιτέρως η διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος, τούτου δ΄ ένεκα και πανταχόθεν παρατηρείται και διαρκώς διαπιστούται και ελέγχεται πτώσις της στάθμης της γραμματικής ιδία μορφώσεως των νεωτέρων Ελλήνων, έχουσα, ως εικός, παν άλλο ή ευχάριστα αποτελέσματα ως προς την γενικωτέραν αυτών μόρφωσιν, επομένως και την σημαντικωτέραν αυτών πρόοδον. Διότι είναι αναμφισβήτητον, ότι δεν δύναται να γίνη λόγος περί πνευματικής εργασίας, περί θεραπείας επιστήμης, περί ερεύνης και προόδου εν τινι γλώσση, όταν δεν υπάρχει τελεία γνώσις της γλώσσης αυτής, πάσης γλώσσης, μάλιστα δε της τόσον πλουσίας εις λέξεις αλλά και τύπους γραμματικούς ελληνικής γλώσσης.»

Β΄ Ο ΚΥΚΕΩΝ ΤΩΝ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΩΝ ΜΑΣ

Ας αρχίσομε από αυτό που αναγράφεται στην ταυτότητα μερικών Ναξιακών εντύπων.

• --«Δίμηνη εφημερίδα» – «δίμηνο περιοδικό».

Παρακάμπτομε το οξύμωρο ότι έντυπο μη εκδιδόμενο εφ’ εκάστης ημέρας δεν είναι εφημερίδα εν τη κυριολεξία. Το εσφαλμένο εδώ είναι το δίμηνη αντί του ορθού διμηνιαία αφού διμηνιαίος σημαίνει ο ανά δίμηνο τελούμενος, ενώ δίμηνος σημαίνει ο έχων διάρκεια δύο μηνών ή ο συμπληρώσας δύο μήνες π.χ. δίμηνη σύμβαση: η διαρκείας δύο μηνών σύμβαση. «Εις επίρρωσιν» των όσων λέγομε επικαλούμεθα το εννεάτομο μέγα λεξικό της ελληνικής του Δ. Δημητράκου (έκδ. 1937) που παραθέτει μάλιστα και σχετικό παράδειγμα.

• --«Αναπτυξιακό πρόγραμμα», «αναπτυξιακό έργο» κ.ο.κ.

Παρακατιόντες, αποδεικνύομε ότι , όλως εσφαλμένως, έχει επικρατήσει το επίθετο αναπτυξιακός (αναπτυξιακή πορεία, προσπάθεια κ.ο.κ). Λέγεται ότι τον όρο εχρησιμοποίησε πρώτος ο βδελυρός δικτάτωρ Στυλιανός Παττακός, ο οποίος ευηγγελίσθη την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, εδραζομένην, όμως -φευ-επί σαθρών θεμελίων, τουθ΄όπερ απεδείχθη, περιτράνως, αργότερα, όταν η οικονομία μας και το έθνος σύμπαν κατέρρευσαν υπό το βάρος των ανομημάτων της ξενόδουλης συμμορίας των άξεστων συνταγματαρχών. Το ορθόν, λοιπόν, είναι το αναπτυκτικό πρόγεαμμα, έργο, κ.ο.κ. ιδού δε διατί: Επίθετα παράγωγα εκ ρημάτων σχηματίζονται δια προσθήκης παραγωγικών προσφυμάτων τα οποία μάλιστα απαριθμεί, περιοριστικώς, ο πρύτανις των Ελλήνων Φιλολόγων Αχιλλεύς Τζάρτζανος στο κλασσικό σύγγραμμά του «Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης».Τα προσφύματα αυτά έχουν καταλήξεις σε:

1. –τος και –τέος (π.χ. βαίνω βα-τός, αφαιρέ-ω=αφαιρώαφαιρε-τέος)
2. -ας ( π.χ. μείγνυμι μιγ-άς)
3. -ης (μείγνυμιαμιγ-ής)
4. -ός (λείπομαιλοιπ-ός)
5. -νός (στίλβωστιλπ-νός)
6. –ανός (στέγωστεγ-ανός)
7. –ρός (λάμπωλαμπ-ρός)
8. –ερός (θάλλωθαλ-ερός)
9. –ικός (άρχωαρχ-ικός ήτοι ο ικανός να άρχει)
10. –ιμος (ωφελώωφέλ-ιμος)
11. –μων (επιλανθάνομαιεπιλήθ-μωνεπιλήσμων). Σημ. το θέμα του ρήματος είναι επιληθ και το θ προ του μ γίνεται σ, όπως και το δ, π.χ. άδωάδμα = άσμα)
12. –τήριος (σώζω, το θέμα είναι σω+τήριος = σω-τήριος)
13. –τικός (αμύν-ομαι αμυν-τικός, μεγεθύν-ωμεγεθυν-τικός

Τοιουτοτρόπως και εκ του ρήματος αναπτύσσω παράγεται το επίθετο αναπτυκ-τικός εάν εις το θέμα του ρήματος προστεθεί η κατάληξη -τικός. Αλλά το θέμα του ρήματος αυτού είναι αναπτυχ και συνεπώς έχομε: αναπτυχ+τικός = αναπτυχτικός , αλλά το δασύ χ προ του ψιλού τ γίνεται ομόπνουν, ήτοι συμπνευματίζεται και γίνεται κ, άρα το επίθετο γίνεται αναπτυκτικός.

Ειρήσθω, εν παρόδω, ότι ουρανικόληκτα ρήματα δηλ. τα έχοντα χαρακτήρα κ,γ,χ σχηματίζουν τον ενεστώτα εις –σσω ή ττω και η κατάληξη αυτή προκύπτει εάν στο θέμα του ρήματος (εν προκειμένω αναπτυχ) προστεθεί το ( μη υφιστάμενος σήμερα) ημίφωνο j (προφέρεται γιωτ) και η κατάληξη -ω, οπότε έχομε αναπτύχ+j+ω  αναπτύσσω. Παρομοίως, πράγ-j+ω→ πράσσω ή πράττω , φυλάκ-j+ω φυλάσσω ή φυλάττω ,ταράχ-j-ω ταράσσω ή ταράττω (πρβλ. « μη μου τους κύκλους τάραττε»). Οι χαρακτήρες κ,γ,χ φαίνονται ευκρινώς στα παραγόμενα εκ των ρηματων ουσιαστικά: Αναπτύχ+j+ω = αναπτύσσω ανάπτυχ+σις ανάπτυξις, διότι χ+σ=ξ. Επίσης, πράγ+j+ω πράσσω ή πράττωπράγ-σις = πράξις διότι γ+σ=ξ. Επίσης διαταράχ+j+ω=διαταράσσω και διατάραχ-σις = διατάραξις διότι χ+σ=ξ.

Συνάγεται, επομένως, ευχερώς ότι το επίθετο αναπτυκτικός πηγάζει όχι από το ουσιαστικό ανάπτυξις αλλά ευθέως από το ρήμα αναπτύσσω (αναπτυχ-τικός , αλλά το χ προ του οδοντικού γίνεται ομόπνουν προς αυτό , ήτοι συμπνευματίζεται και γίνεται κ.) Καθ΄ όμοιον τρόπον το επίθετο το προερχόμενο εκ του ρήματος πράττω ή πράσσω (που ανήκει στην αυτή με το ρήμα «αναπτύσσω» κατηγορία) είναι πραγ-τικός =>πρακτικός (και όχι …πραξ-ιακός) , το επίθετο εκ του επιφυλάσσω ή επιφυλάττω είναι επιφυλακ-τικός (και όχι… επιφυλαξιακός).

Το επίθετο ουδετέρου γένους εκ του προφυλάσσω είναι το προφυλακτικό και ουχί …προφυλαξιακό . Επίσης, το εκ του ρήματος μεγεθύν-ω το παραγόμενο επίθετο είναι μεγεθυν-τικός και όχι μεγεθυνσιακός διότι το επίθετο απορρέει απ’ ευθείας εκ του ρήματος, όπως άλλωστε και το ουσιαστικό μεγέθυνσις προκύπτει εκ του ρηματικού θέματος μεγεθυν δια της προσθήκης της παραγωγικής καταλήξεως –σις.

Εις επίρρωσιν των όσων ισχυριζόμεθα επικαλούμεθα και τα ακόλουθα:

1. Επίθετα παράγονται και εξ ονομάτων (ουσιαστικών και σπανίως επιθέτων) με παραγωγικά προσφύματα τα οποία αναγράφονται περιοριστικώς στην Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής του Αχ. Τζαρτζάνου. Μεταξύ αυτών είναι και το πρόσφυμα –κός (-ικός, -ακός) π.χ. πανήγυρι-ς πανηγυρι-κός, Αθηνα-ίος Αθηνα-ικός, Ρόδ-ιος Ροδ-ιακός. Το επίθετο λ.χ πτυχιακός προέρχεται, πράγματι, εκ του ουσιαστικού: πτυχίο διά προσθήκης στο θέμα πτυχ της καταλήξεως –ιακός (επίσης πτυχ-ή πτυχ-ώδης=ο πλήρης πτυχών).

2. Δοθείσης ευκαιρίας, σημειούται εδώ ότι πρέπει να γνωρίζει τις όχι μόνο τη συγγένεια μεταξύ δύο λέξεων αλλά και ποία είναι η πρωτότυπη και ποία η παράγωγος, ήτοι ποία παράγεται εκ ποίας. Και μία μήτηρ με την θυγατέρα αυτής έχουν συγγένεια αλλά η θυγάτηρ προέρχεται εκ της μητρός και όχι η μήτηρ εκ της θυγατρός !!!!!! Τοιουτοτρόπως, η ανάπτυξις προκύπτει εκ του αναπτύσσω δια προσθήκης- ως προελέχθη -του προσφύματος –σις στο ρηματικό θέμα που είναι αναπτύχ (+j+ω=αναπτύσσω). Επίσης, δια προσθήκης στο θέμα της καταλήξεως –τικός γεννάται το επίθετο αναπτυκτικός. Καθ΄ όμοιον τρόπον έχομεν: πράγ+j+ω=πράσσω ή πράττωπράγ+σις-=πράξις και ο σχετιζόμενος με την πράξη καλείται : πραγ+τικός=πρακτικός(και όχι… πραξιακός), διαταράχ+j+ω=διαταράσσω ή διαταράττω και διατάραχ+σις=διατάραξις και διαταχ+τικός=διαταρακτικός. (Λέμε, επί παραδείγματι …διαταρακτικοί (και όχι διαταραξιακοί) της οικονομικής ισορροπίας παράγοντες κ.ο.κ. Σημειούται, περαιτέρω, ότι κατά την παραγωγή και την σύνθεση κανονικώς λαμβάνονται θέματα λέξεων και όχι ακέραιες λέξεις π.χ πόλι-ςπολί-της, λόγο-ς και γράφ-ω=λογογράφος, ανάπτυχ-σις=ανάπτυξις,αναπτυχ=τικός=αναπτυκτικός. Κατά συνέπεια, εάν είναι ορθόν να λέμε …πραξιακή (και όχι πρακτική) άσκηση ή επιφυλαξιακή (και όχι επιφυλακτική ) στάση άλλο τόσο ορθόν είναι να λέμε πχ. αναπτυξιακοί (και όχι αναπτυκτικοί) στόχοι. ΄Εχει, όμως, καθ΄ ολοκληρίαν επικρατήσει ο τύπος αναπτυξιακός, για τούτο και ο καθηγητής και τ. πρύτανις του Αθήνησι Πανεπιστημίου Γεώργιος Μπαμπινιώτης αυτήν και μόνον αυτήν αναγράφει στο λεξικό του και όχι την λέξη αναπτυκτικός την οποία θεωρεί νεκράν ως μηδόλως ομιλουμένην.

3. Αντιθέτως, στο εννεάτομο μέγα λεξικό της ελληνικής γλώσσης του Δ. Δημητράκου (Αθήναι, 1933, τόμος πρώτος, σελ. 439) αναγράφεται το λήμμα αναπτυκτικός (και όχι αναπτυξιακός),ως δεικνύεται κατωτέρω:

Αλλά και σε παλαιά εγχειρίδια Πολιτικής Οικονομίας και πονήματα περί οικονομικής αναπτύξεως ΟΥΔΑΜΟΥ ανευρίσκεται η λέξη αναπτυξιακός (βλ. Ξενοφών Ζολώτας: Περιφερεικός Προγραμματισμός και Οικονομική Αναπτυξις ή στο περισπούδαστο σύγγραμμα του Αθ. Κανελλοπούλου : «Σύγχρονος Οικονομική ανάπτυξις»).

• --«Μετά από έγγραφο του Συλλόγου» – «μετά από πολλά χρόνια».

Το «μετά» σημαίνει το ακόλουθον: Π.χ. «ουδείς μετά Χριστόν προφήτης». Το «από» σημαίνει την αφετηρία χρονικώς και τοπικώς. Π.χ. «Από γενέσεως κόσμου», «από αρχαιοτάτων χρόνων», «εκρύπτετο από χωρίου εις χωρίον». Συνεπώς το ορθόν είναι: κατόπιν εγγράφου του συλλόγου – μετά πάροδον πολλών ετών.

• --«Οι κίνδυνοι που εγκυμονούν από την υπάρχουσα κατάσταση».

Το ορθό είναι: Η υπάρχουσα κατάσταση εγκυμονεί κινδύνους ή, άλλως, οι κίνδυνοι που εγκυμονούνται από την υπάρχουσα κατάσταση.

• --«Η κ. Παπαζώη απέρχεται της ενεργούς πολιτικής».

Εν πρώτοις: απέρχεται εκ της πολιτικής. Δεύτερον: όχι της ενεργούς αλλά της ενεργού. Το επίθετο ενεργός είναι δευτερόκλιτο τριγενές και δικατάληκτο: Π.χ. ο ενεργός πολίτης, η ενεργός ζήτηση (γενική πτώση: της ενεργού ζητήσεως), το ενεργό ηφαίστειο (…και όχι ενεργές).

• --«Στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού προγράμματος»

Το πλαίσιο σημαίνει τα όρια μέσα στα οποία υπάρχει κάτι. Το πλαίσιο είναι ένα, οι πλευρές του είναι πολλές, συνήθως τέσσερις. Π.χ., …στο πλαίσιο της ασκουμένης νομισματικής πολιτικής…

• --«Η εφημερίδα συνέβαλε στη λύση των προβλημάτων του τόπου, που μας γέννησε και μας άνδρωσε».

Και καλώς, ημάς τους άνδρες μας άνδρωσε. Τις γυναίκες όμως; Άρα, ορθότερο θα ήτο : και μας ανέθρεψε.

• --«Εδώ και δύο χρόνια έχουμε μπει για τα καλά στη νέα χιλιετία».

Η φράση είναι σε κείμενο κυκλαδικού εντύπου του ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ – ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ – ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2001. Στη νέα χιλιετία εισήλθαμε προ δεκαμήνου (με βάση το χρόνο που εγράφη το κείμενο). Αλλά και πάλι: για να μπούμε για τα καλά στη νέα χιλιετία πρέπει να φθάσουμε τουλάχιστον στο 2.200 μετά Χριστόν.

• --«Έχασε τη μάχη με τη ζωή».

Το ορθό είναι: Έχασε τη μάχη για τη ζωή ή, άλλως, έχασε τη μάχη με το θάνατο.

• --Η εκδήλωση θα γίνει με την αιγίδα του Υπουργείου Αιγαίου».

Δηλαδή …μαζί με την αιγίδα, όπερ άτοπον. Το ορθόν είναι: υπό την αιγίδα. Η φράση π.χ. εξήλθε με τη σύζυγό του (δηλ. μετά της συζύγου του, είναι ορθή. Αλλά η φράση εξήλθε …υπό την σύζυγό του είναι παντελώς εσφαλμένη. Η πρόθεση υπό με αιτιατική σημαίνει κάτω από την εξουσία τινός ή επίβλεψη τινός. Π.χ. Ορκίστηκε η υπό τον Επίτιμο Διοικητή της Τραπέζης της Ελλάδος Ξενοφώντα Ζολώτα οικουμενική Κυβέρνηση.

• --«Δεν είναι μικρό και ασήμαντο το …γεγονός της άφιξης του Πατριάρχου».

Την 21η Μαίου 1996 επρόκειτο να έλθει στη Νάξο ο Πατριάρχης προκειμένου να θεμελιώσει τον ιερό ναό της Παναγίας της Αργοκοιλιώτισσας. Έντυπο εκδοθέν προ της σφόδρα πιθανολογουμένης αφίξεως του προκαθημένου της Ορθοδοξίας εξεφράσθη εσφαλμένως αφού η επίσκεψη δεν είχε ακόμη λάβει χώρα, ήτοι δεν ήταν γεγονός. Εματαιώθη εν τω μεταξύ, η πατριαρχική επίσκεψη και συνεπώς ουδέποτε γέγονε, εν ταυτώ δε εδέχθη και καίριο πλήγμα η ορθή χρήση του λόγου.

• --«Η Κεντρική και Ορεινή Νάξος»

Το επίθετο κεντρικός αντιδιαστέλλεται προς τα επίθετα: βόρειος, νότιος. Το επίθετο ορεινός αντιδιαστέλλεται προς τα επίθετα: ημιορεινός, πεδινός. Δύναται, άρα, ο κεντρικός να είναι ταυτοχρόνως και ορεινός ή ημιορεινός.

• --«Ένα δις απαιτείται για την αποκατάσταση των ζημιών»

Συχνά αναγράφονται τα δισεκατομμύρια συγκεκομμένα δηλ.«δις» με σίγμα τελικό. Αλλά αυτό σημαίνει δύο φορές. Π.χ. «το δις εξαμαρτείν ουκ ανδρός σοφού».
Άρα η φράση :«ένα δις απαιτείται...» σημαίνει ένα …δύο φορές απαιτείται…,όπερ άτοπον.

• --«Αποκατάσταση των ζημιών...»

Αλλά, αλλοίμονο εάν αποκαθίσταντο οι ζημιές. Θα είχαμε ζημίες άνευ ετέρου. Αποκαθιστώ σημαίνει επαναφέρω στην «προτέραν» κατάσταση και το ουσιαστικό αποκατάσταση σημαίνει «επάνοδος στην «προτέραν» κατάσταση, θέση, κ.ο.κ. Αντιθέτως, είναι ορθές οι φράσεις: “αποκατάσταση της τάξεως”, “αποκατάσταση της κυκλοφορίας”. Ο μεγαλύτερος κοινοβουλευτικός και δικανικός ρήτωρ της Ελλάδος όλων των εποχών, ο Γεώργιος Παπανδρέου αναφωνούσε το 1965: «Δεν θέτομεν καθεστωτικόν ζήτημα. Αγωνιζόμεθα, όμως, διά την αποκατάστασιν της ομαλής λειτουργίας του Δημοκρατικού Πολιτεύματος».

• --«Σεμνυνόμεθα δε αφ’ ετέρου στη μνήμη του Στυλιανού Δέτση»

Ο συντάκτης εδώ χρησιμοποιεί ρήμα άλλο αντ’ άλλου. Προφανώς ήθελε να πει : «υποκλινόμεθα στη μνήμη».

• --«Ο τουρισμός και άλλοι τρόποι παραγωγής»

Αλλά ο τουρισμός δεν είναι τρόπος παραγωγής. Είναι κλάδος της Εθνικής Οικονομίας, είναι κλάδος παραγωγής. Δεν είναι προϊόν για τον τρόπο παραγωγής ή κατασκευής του οποίου γίνεται λόγος π.χ. αν είναι βιομηχανικό ή χειρί πεποιημένο δηλ. χειροποίητο.

• --«Τα θύματα θα ήσαν περισσότερα εάν δεν έσπευδαν οι Παριανοί ψαράδες για την …περισυνέλεξη των ναυαγών».

Το κείμενο αναφέρεται στο ναυάγιο του πλοίου «Σαμίνα». Το ορθόν, βεβαίως, είναι περισυλλογή. Εδώ ο συντάκτης έθεσε αύξηση σε ουσιαστικό. Εκ του εκλέγω προέρχεται η λέξη εκλογή και όχι … εξέλεξη. Εκ του διαλέγω προέρχεται η λέξη διαλογή και όχι …διέλεξη.

• --«Ο μεγάλος απόντας»

Πλήρως ακατάλληλη είναι η χρήση της λέξεως «απόντας». Στα προσκλητήρια νεκρών απαντούμε : ΑΠΩΝ. Στο σχολείο επί τω ακούσματι του ονόματος μας αναφωνούμε: «παρών» και όχι …παρόντας. Εδώ παρατηρούμε ακραία αισθητική υποβάθμιση του λόγου.

• --«Ο άνθρωπος αποτελεί ένα μέλος της κοινωνίας που ονομάζεται φύση»

…Αλλά αφού η κοινωνία ονομάζεται κοινωνία και η φύση ονομάζεται φύση, ότε πως είναι δυνατόν να ονομάζεται η κοινωνία φύση ή η φύση …κοινωνία!!!. Ούτε καν συνώνυμα δεν είναι τα δύο ουσιαστικά.

• --«Παναξιακό τουρνουά»

Επειδή η λέξη ακούεται ως ένα ν πολλοί το γράφουν εσφαλμένως και με ένα ν το επίθετο πανναξιακός.

• --«Κυκλοφορεί το ημερολόγιο του συλλόγιο»

Το ορθόν είναι κυκλοφορείται δηλ. τίθεται σε κυκλοφορία. Αντιθέτως, το «κυκλοφορεί» σημαίνει θέτει κάποιος κάτι σε κυκλοφορία. Την περίπτωση αυτή εξηγεί επαρκώς ο Στυλιανός Γ. Κορρές στο δίτομο λεξικό του «Παπύρου».

• --«Την Πεμπτη 22/12/1994 συνήλθε το Επαρχιακό Συμβούλιο με μόνο θέμα το χαρακτηρισμό των λιμένων του Επαρχείου, διατρανώνοντας το αυτοδιοίκητο και αυτοδιαχείρητο του λιμένος της Νάξου»

Προφανώς ο συντάκτης έχει κατά νουν το ρήμα αυτοδιαχειρίζομαι. Τότε όμως το εξ αυτού παραγόμενο επίθετο έπρεπε να περιέχει ιώτα και σίγμα όπως π.χ. μεταχειρίζομαι → ευμεταχείριστος κ.ο.κ. Λέξη όμως αυτοδιαχείρητος αναζητηθείσα σε όλα τα ελληνικά λεξικά ουδαμού ανευρέθη.

• --«Το έργο είναι ενταγμένο στο Γ΄ ΚΠΣ με κόστος 15,5 εκ. € (5.281.625 εκατ. δρχ.).»

Η αληθής αξία του έργου σε δραχμές είναι : 5.281.625.000
Εδώ έχομε αριθμητικό λάθος. Διότι εκατομμύρια εκπεφρασμένα σε εκατομμύρια μας δίνουν τρισεκατομμύρια και έτσι το έργο εμφανίζεται να έχει αξία 1000 φορές μεγαλύτερη της πραγματικής.

• --«Συναντάμε ένα πλήθος χωριά» – «μπήκαν μια σειρά ζητήματα» 

Το ορθό είναι: Συναντάμε πλήθος χωριών - μπήκε σειρά ζητημάτων. Η λέξη «πλήθος» συντάσσεται με γενική πτώση όπως και η λέξη «σειρά». Π.χ. Πλήθος κόσμου συνέρρευσε και όχι πλήθος κόσμος. Επίσης, κατελήφθη η πρώτη σειρά καθισμάτων (και όχι καθίσματα) κ.ο.κ.

• --«Κίνδυνος από κινητά τηλέφωνα»

…Κίνδυνος για την ελληνική γλώσσα και από τον ακατάλληλο όρο κινητά αντί του ορθού φορητά. Φορητό είναι εκείνο το οποίο δύναται να φέρει τις μεθ’ εαυτού: Φορητός καρδιογράφος, φορητός υπολογιστής (laptop) κ.ο.κ. Διότι και ο μεγάλος υπολογιστής του γραφείου (desktop) είναι μεν κινητός αφού δύναται τις να τον κινήσει, δεν είναι, όμως, τέτοιος ώστε να τον φέρει τις μεθ’ εαυτού – άρα δεν είναι φορητός ενώ είναι κινητός. Άρα, το φορητό είναι κινητό, το κινητό, όμως, δεν είναι, κατ΄ανάγκη, φορητό. Π.χ. ένα βαρύ έπιπλο 300 κιλών είναι μεν κινητό (αφού δυνάμεθα να το κινήσωμε), δεν είναι, όμως, φορητό (αφού δεν δυνάμεθα να το φέρωμε μεθ΄ημών σε ένα περίπατο!…).

• --«Ναξία σμύρις»

Το ορθό είναι : Ναξιακή σμύρις. Επίσης, για την κίσσηρη ή ελαφρόπετρα το ορθό είναι : Θηραϊκή γη (και όχι …Θηραία γη). Λέμε

π.χ. Ελληνική γλώσσα (και όχι …Ελληνίς γλώσσα, Ναξιακά προϊόντα και όχι …Νάξια προϊόντα).

• --«Η συμμετοχή των ναξίων στους πολέμους αποθανατίστηκε...»

Αλλά το ρήμα είναι απαθανατίζω και όχι αποθαναίζω ήτοι είναι σύνθετο από την πρόθεση από και το ρήμα αθανατίζω που σημαίνει καθιστώ τι αθάνατο. Από+αθανατίζω, εκθλίβεται το ο και άρα έχομε απαθανατίζω, όπως ακριβώς από + άγω = απάγω και όχι απόγω…

• --Θύλακας.

Το ορθόν είναι θύλακος, γενική πτώση: του θυλάκου, όπως : ο άνθρωπος, του ανθρώπου. Το ουσιαστικό δηλ. είναι δευτερόκλιτο και όχι τριτόκλιτο: ο θύλαξ, του θύλακος, τον θύλακα κ.ο.κ.

• --«Η Νάξος τιμά ένα μεγάλο άνδρα»

Η εφημερίδα (τα Νέα του Απόλλωνα) αναφέρεται στον αείμνηστο καθηγητή Στυλιανό Γ. Κορρέ και σε πρωτοσέλιδο σχόλιο της διατυπώνει (καταθέτει, όπως γράφει) την πρόταση να τιμηθεί η μνήμη του εκδημήσαντος εις Κύριον, εν έτει 1989, Κωμιακίτη καθηγητή. Εν πρώτοις, επί τεθνεώτων τιμάται η μνήμη, δεν τιμάται το φυσικό πρόσωπο αφού έπαυσε να υπάρχει εν ζωή. Δεύτερον, από τον άστοχο τίτλο του σχολίου ο αναγνώστης συνάγει το συμπέρασμα ότι λίαν προσφάτως έλαβε χώρα τελετή κατά την οποία τιμήθηκε η μνήμη του αποβιώσαντος (κάτι το οποίο δεν είχε γίνει μέχρι τότε), ή ότι επρόκειτο να λάβει χώρα στο αμέσως προσεχές μέλλον. Στην πρώτη περίπτωση ο ενεστώς (δηλ. τιμά) καλείται ιστορικός ενεστώς και χρησιμοποιείται όταν θέλομε να προσδώσομε έμφαση σε πρόσφατο συμβάν και να καταστήσομε επίκαιρο, τρόπον τινά, το παρελθόν, να το μεταφέρομε, δηλαδή, στον παρόντα (ενεστώτα) χρόνο. Στη δεύτερη περίπτωση χρησιμοποιούμε ενεστώτα με σημασία μέλλοντος όταν κάτι αναμένεται να γίνει εντός του αμέσως προσεχούς χρονικού διαστήματος, π.χ. ο πρωθυπουργός αναχωρεί (αύριο) για το Λονδίνο. Η φράση, εν προκειμένω, είναι ισοδύναμη με αυτήν : Ο πρωθυπουργός θα αναχωρήσει (αύριο) για το Λονδίνο.

Στην περίπτωση του Στυλιανού Κορρέ, η εφημερίδα κατέθεσε την πρότασή της για λόγους, πιθανόν, εντυπωσιασμού αφού τοιαύτη εκδήλωση ουδέποτε, όπως προείπαμε, έλαβε χώρα, ούτε και επρόκειτο, εκ των πραγμάτων, να γίνει τις αμέσως προσεχείς ημέρες. Εάν δεν ισχύει τούτο, τότε οι συντάκτες του εντύπου πρέπει να ανασύρουν από τα ερμάρια τους και να μελετήσουν το Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσης του Αχ. Τζαρτζάνου.

• --«Δουλειά…»

Πολλάκις χρησιμοποιείται αντί του ορθού εργασία. Το ουσιαστικό προέρχεται από την δουλεία δια καταβιβασμού του τόνου. Σε καμμία χώρα του κόσμου δεν χρησιμοποιείται η λέξη δουλεία (δηλ. σκλαβιά) αντί της λέξεως εργασία. Άλλωστε, η ΔΟΥΛΕΙΑ (δουλεία) συνδέεται ευθέως με το ρήμα δουλεύω (τινί) το οποίο σημαίνει είμαι δούλος τινός (βλέπε Ευαγγέλιο Κυριακής : Ματθαίου στ΄22-35: «Ουδείς δύναται δυσί κυρίοις δουλεύειν…»). Χρησιμοποιείται μόνο στην Ελλάδα, η οποία, δυστυχώς, ακόμη δεν έχει δυνηθεί να αποτινάξει, ακόμη, τον ζυγόν της γλωσσικής δουλείας !!!

• --«Προτάσεις γενικών αρχών για ένα πρόγραμμα ανάπτυξης της γεωργικής παραγωγής της Νάξου στο νέο αιώνα του 2000»

Αλλά ο νέος αιώνας (εν προκειμένω ο 21ος) δεν ανήκει σε έτος. Αντιθέτως, το έτος ανήκει σε αιώνα. Η φράση «στο νέο αιώνα του 2000» είναι παντελώς εσφαλμένη διότι στο τέλος του 2000 έληξε ο παλαιός, δηλαδή ο εικοστός αιώνας. Δηλ. το υποσύνολο (το έτος) ανήκει στο σύνολο (στον αιώνα) και όχι το αντίστροφο!!!

• --«Δεν είμαστε σωτήρες, απλά συστρατευόμαστε στην επίτευξη κοινών στόχων»

Παλαιότερα, ήταν το «βασικά». Στην ερώτηση π.χ. «ζει ο πάππος σου;» ένας μαθητής θα απαντούσε, πιθανώς: Βασικά ζει. Αλλά η φράση: βασικά ζει (δηλ. κατά βάση ζει) στερείται νοήματος. Είτε ζει ο πάππος είτε απέθανε. Τρίτον τι αποκλείεται. Σήμερα επικρατεί το «απλά». Ακατάσχετη απλομανία έχει καταλάβει τους Έλληνες και δη τους νεώτερους. Ανά δέκα δεύτερα λεπτά της ώρας ακούεται το λεκτικό, πλέον, υβρίδιο «απλά». Μαθητής ερωτώμενος, σήμερα, εάν ζει ο πάππος του είναι σφόδρα πιθανόν να απαντήσει: απλά πέθανε!!!

• --«Το επόμενο βήμα ήταν να γνωριστούνε οι γονείς του γαμπρού με τους γονείς της νύφης με αλληλοεπισκέψεις στα σπίτια και των δύο»

Ο συντάκτης αναφέρεται στα έθιμα του γάμου τα οποία επικρατούσαν πάλαι ποτέ στα χωριά μας (και τώρα τείνουν να εκλείψουν, αν δεν έχουν, ήδη, εκλείψει). Όμως, ενώ γνωρίζει καλώς τα των εθίμων αγνοεί ότι αλληλοεπισκέψεις δεν νοούνται στο σπίτι της μιας μόνον εκ των δύο οικογενειών…!

• --«Το Διοικητικό Συμβούλιο του άνω συλλόγου»

Το ορθό είναι του ως άνω συλλόγου, και όχι του άνω συλλόγου διότι δεν υπάρχει άνω σύλλογος και κάτω σύλλογος (αντιθέτως, υπάρχουν Άνω Πατήσια και Κάτω Πατήσια…)

• --«Ο Νομάρχης συναντήθηκε με τους φορείς»

Αλλά φορείς υπάρχουν δεκάδες: φορείς δραστηριοτήτων συνδικαλιστικών, πολιτικών, κοινωνικών, εκπαιδευτικών κ.ο.κ. Επίσης, υπάρχουν και φορείς μεταδοτικών νόσων…. Το ορθό είναι να αναγράφεται εκάστοτε με ποιους φορείς δραστηριοτήτων συναντάται ο νομάρχης, ο υπουργός, ο βουλευτής κ.ο.κ. Απαιτείται δηλ. η συμπλήρωση της λέξεως φορείς με ουσιαστικό σε γενική πτώση.

• --«Ρέας 3 και Τραλλέων»

Όλα σχεδόν τα έντυπα αναφερόμενα στο σύλλογο Απολλωνιατών Νάξου αναγράφουν εσφαλμένως την οδό επί της οποίας κείνται τα γραφεία του. Η οδός είναι Τράλλεων και όχι Τραλλέων. Είναι αι Τράλλεις των Τράλλεων (και όχι Τραλλέων), όπως αι πόλεις των πόλεων (και όχι πολέων), αι Άλπεις των Άλπεων (βλ. και Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσης του Αχ. Τζαρτζάνου).

• --«Η Διευθυντής σύνταξης» –« Η Γενικός Γραμματέας»

Το ορθό και εγκυρότατο είναι : διευθύντρια σύνταξης και Γενική Γραμματέας.

• --«Αδριάς»

Το ορθό για το ομοίωμα ανδρός εκ σκληράς ύλης είναι : ανδριάς. Το όνομα του Ρωμαίου Αυτοκράτορος Αδριανού είναι εκείνο που δεν απαιτεί ν προ του δ.

• --«Από την εφημερίδα… στη συνάντηση συμμετείχε»

Το ρήμα «συμμετείχε» είναι παρατατικός χρόνος (του συμμετέχω) και σημαίνει ελάμβανε μέρος, ενώ το ορθό είναι συμμετέσχε δηλ. έλαβε μέρος (χρόνος αόριστος).

• --«Απαντώντας, σχολιάζοντας κ.ο.κ»

Πολλάκις τίθεται υπεράνω σχολίων ή άρθρων μετοχή ρήματος μετέωρη. Αλλά το συντακτικό της Ελληνικής γλώσσης δεν γνωρίζει τέτοιο σχήμα. Πρόκειται περί εξαμερικανισμού του συντακτικού μας. Οι Άγγλοι μπορούν να γράψουν αίφνης climbing up a mountain αλλά οι αρχαίοι Έλληνες δεν θα έλεγαν ποτέ : «αναβαίνοντας ο Κύρος», αλλά «Κύρου ανάβασις».

• --«Ιδρύθηκε το νοσοκομείο της Νάξου».

Έτσι όπως γράφει τον τίτλο ο συντάκτης είναι σαν να υφίστατο το νοσοκομείο στο νησί και παρ’ όλα αυτά ιδρύθηκε…. Η ορθή φράση είναι (όπως άλλωστε αναγράφεται ορθώς στο κείμενο) : Ιδρύθηκε νοσοκομείο στη Νάξο.

• --«Ο σύλλογος έχει αναπτύξει προτεραιότητα σε πολλαπλούς τομείς».

Αλλά ο πολλαπλούς σημαίνει ο πολυειδής ο πολυμερής και το αντίθετο του είναι απλούς. Αντιθέτως ο πολύς είναι ο εις μεγάλην ποσότητα υπάρχων και το αντίθετο του είναι ολίγος. Συνεπώς το ορθόν είναι: σε πολλούς τομείς (δηλ. όχι σε ολίγους).

• --«Απαιτούνται γρήγοροι ρυθμοί».

Ένας είναι ο ρυθμός, όπως και το πλαίσιο. Τα σημεία που τον συγκροτούν είναι πολλά π.χ. ο καρδιακός ρυθμός είναι το σύνολο των καρδιακών παλμών εντός ενός χρονικού διαστήματος.

• --«Η εκδήλωση θα γίνει την τάδε του μηνός και ώρα 12 π.μ».

Αλλά η 12η ώρα είναι 12η ακριβώς είτε μεσημβρινή είτε νυκτερινή. Αλλιώς αν δεν είναι 12 ακριβώς θα είναι κάτι άλλο εκτός της 12ης (μεσημβρινής ή νυκτερινής) π.χ. 11:59 είναι ένα λεπτό προ της 12ης μεσημβρινής ενώ 12:01 είναι ένα λεπτό μετά την 12ην μεσημβρινή. Ομοίως, 23:59 σημαίνει ένα λεπτό προ της 12ης νυκτερινής και 00:01 σημαίνει ένα λεπτό μετά την 12ην νυκτερινή, ήτοι την επομένη ημέρα.

Εισερχόμεθα τώρα στο δύσμορφο πεδίο των ξένων λέξεων ή εκφράσεων ή άκριτη υιοθέτηση των οποίων συνιστά – όταν μάλιστα γίνεται ενσυνειδήτως – επονείδιστη πράξη και περιφρόνηση προς την μητέρα των γλωσσών την Ελληνική. Στο σημείο αυτό υπομιμνήσκεται ότι ο γράφων και ο άλλοτε πρόεδρος της ΕΚΥΤ Βασίλειος Φραγκουλόπουλος εδημοσιεύσαμε μελέτη στο πολιτικό περιοδικό «ΑΝΤΙ» (εν έτει 1987) με θέμα «οι ξενόγλωσσες επιγραφές στη Νάξο». Η κατάσταση έκτοτε επεδεινώθη ραγδαίως βαίνει δε επί μάλλον και μάλλον επιδεινουμένη.

• --“Πακέτο DELOR”: Δεν είναι πακέτο δηλ. κυτίον ελληνιστί. Είναι δέσμη μέτρων.
• --“Το καντάρι” : Υπάρχει λόγος να μη γραφεί στατήρας;
• --“Η Διπλωματική σκακιέρα” γιατί να μη γραφεί διπλωματικός στίβος;
• --“Τα κανάλια”: Γιατί εξοβελίστηκε η λέξη τηλεοπτικός δίαυλος;
• --“Μπίγα”: ανυψωτικός γερανός πλοίου. Η λέξη είναι αντιδάνειο εκ της Ελληνικής δίζυγος → bijugus του οποίου συγκεκομμένος τύπος είναι η δημώδης λέξη της λατινικής biga όπως γράφει στο λεξικό του ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης.
• --“Το Group” είναι η ομάδα
• --“Μερική άποψη της Κωμιακής με φόντο το Τρυπητό”.. Το φόντο είναι το βάθος εικόνος ή βάθος πεδίου.
• --“Πανναξιακό τουρνουά” (αντί γύρος) σκακιού
• --«Τεστ» νοημοσύνης: Αντί έλεγχος νοημοσύνης--«Α. Παπανδρέου: Το τελευταίο ραντεβού»: Η εφημερίδα αναφέρεται στο θάνατο του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ και χρησιμοποιεί αδοκίμως τη γαλλική λέξη ραντεβού την οποία και ο εκλιπών ηγέτης εισήγαγε, ατυχώς, στο πολιτικό λεξιλόγιο (Ραντεβού με την Ιστορία). Αλλά η λέξη έχει την έννοια της συναντήσεως βραχείας διαρκείας και κυρίως είναι φορτισμένη με αισθηματική – ερωτική χροιά. Ευτυχώς, δηλαδή, που δεν έγραψε η εφημερίδα το τελευταίο …ραντεβουδάκι.

Ειδικώς, όμως, στο χώρο του τουρισμού και του πολιτισμού και δη στα δια αμυδρού φωτός φωτιζόμενα νυκτερινά κέντρα διασκεδάσεως τείνει να αποστρακισθεί η ελληνική γλώσσα. Αντί να είμαστε εμείς πνευματικοί ταγοί εγίναμε ουραγοί της οικουμένης και έχομε ηττηθεί κατά κράτος στο διεθνές γλωσσικό πεδίο.

Ιδού ένα μικρό δείγμα από τον κατεξευτελισμό της Ελληνικής γλώσσης από τους ίδιους τους έλληνες!!!

• --«Φουλ σεζόν»
• -- « ντεμί σεζόν»
• -- « ρουμς»
• -- « τουρ operators»
• -- «έξτρα»
• -- « market» ( mini και super)
• -- « σποτ»
• -- « πάρκινγκ»
• --« ρεζερβέ»
• --« κουλτούρα»
• --« πάλκο»
• --« ντουέτο»
• --« σουξέ»
• --« σόου»
• --« μενού» (δηλ.το εδεσματολόγιο)
• --« νταμπλ ντοτ» κουβέρ
• --« πριβέ»
• --« σερβίρω και σέρβις»
• --« cd» δηλ. σύμπακτος δίσκος
• --« πίστα» (δηλ. χορευτικός στίβος).

Αλλά θα χαρακτηρισθούμε ως μη εμφορούμενοι από νεωτεριστικό πνεύμα εάν αντί να πούμε όλα τα μωρά στην πίστα, πούμε όλα τα μωρά, όλοι οι μωροί και όλαι αι μωραί επί του χορευτικού στίβου...

--«Φεστιβάλ» δηλ. πανηγυρική συναυλία στην οποία καλείται το φιλέορτο κοινό για να μεταλάβει της θείας πολιτιστικής κοινωνίας. Αλλά για ποιο ελληνικό πολιτισμό αγωνιζόμαστε όταν εμείς οι ίδιοι έχουμε οδηγήσει σε σκωρίαση τις λεπτές γλωσσικές σωληνώσεις δια των οποίων διέρχεται αυτός ο ανεπανάληπτος πολιτισμός;

Γ΄ ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Κατά την ημετέρα ταπεινή εκτίμηση ο τοπικός τύπος ίσταται εν γένει εις ικανοποιητικό επίπεδο υπό το φως των προρρηθέντων κριτηρίων. Μας εμβάλλει όμως σε σκέψεις η ανιχνευομένη τάση αποψιλώσεως του λεκτικού μας πλούτου, η απομείωση του γλωσσικού μας θησαυρού, η προϊούσα λεξιπενία, τα λογικά χάσματα στη χρήση της γλώσσας ως αποτέλεσμα αβαθούς σκέψεως και, το πλέον επικίνδυνο όλων, η εκχώρηση εθνικών μας γλωσσικών εδαφών στους ξένους προ των οποίων κύπτομεν δουλικώς τον αυχένα. Εμείς οι Έλληνες, που η γλώσσα μας φωτίζει ως τηλαυγής φάρος το παγκόσμιο πνευματικό στερέωμα!!! Η δουλοφροσύνη, δυστυχώς, είναι η εθνική νόσος και η ξενογλωσσία ένα από τα συμπτώματα αυτής.

«Εις επίρρωσιν» των όσων προηγουμένως ανεπτύξαμε παραθέτομε, εν παραρτήματι, ένα τυχαίο κείμενο από το Μηνιαίο Δελτίο Ειδήσεων του Συλλόγου Κορωνίδος Νάξου (φ. 3 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1964) με τίτλο «Το Σιδέρειον ωρολόγιον της Κωμιακής». Η διαφορά με τη σημερινή εποχή είναι κατάδηλος. Θαυμάσατε τη γλώσσα της εποχής εκείνης που διακρίνεται από εκφραστική αρτιότητα, γραμματική επάρκεια, συντακτική συνοχή και εν γένει από το ανεπτυγμένο αισθητήριο της ορθής χρήσης του λόγου. Παραθέτομε, επίσης εν παραρτήματι, και τα κείμενα των δύο λόγων που εξεφώνησε (το 1957 και το 1959) στην Παγκόσμια Τράπεζα και στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ο καθηγητής Ξενοφών Ζολώτας ο οποίος εχρησιμοποίησε – πλην συνδέσμων, προθέσεων και άρθρων – μόνο ελληνικές λέξεις. Ο σοφός καθηγητής και πρύτανις των Ελλήνων Οικονομολόγων υπέμνησε στην πεπολιτισμένη Ανθρωπότητα την παγκόσμια αίγλη της ελληνικής γλώσσης και μας κατέλιπε την ιερή παρακαταθήκη να αμυνόμεθα - σήμερα είπερ ποτέ και άλλοτε - του πατρίου γλωσσικού εδάφους το οποίο – όπως και όλες οι εκφάνσεις της ζωής μας – κινδυνεύει να σαρωθεί από την παγκοσμιοποίηση, από τον εξαμερικανισμό του όλου κοινωνικού μας βίου!!!