Τα τελευταία χρόνια, η ανάγκη για διαρκή εξέλιξη του ανθρώπου ως επακόλουθο και της συνεχούς αναζήτησης εργασίας, έχει δημιουργήσει την ανάγκη συγκρότησης κέντρων “δια βίου μάθησης”. Ο χώρος της εκπαίδευσης ενηλίκων είναι αναπτυσσόμενος με αποτέλεσμα να διατυπώνονται πολλές θεωρητικές προσεγγίσεις για το τρόπο με τον οποίο μπορούν οι ενήλικες να κατακτήσουν τη γνώση. Ωστόσο, οι θεωρίες που εφαρμόζονται στην εκπαίδευση των ενηλίκων εστιάζουν στις ήδη υπάρχουσες γνώσεις ενός ενηλίκου, τις εμπειρίες και τα βιώματά του και τον τρόπο με τον οποίο η κριτική σκέψη είναι σε θέση να τις επαναπροσδιορίζει. Βασικός πόλος της μάθησης είναι η μετασχηματίζουσα θεωρία, όπως παρουσιάστηκε από τον Αμερικανό Κοινωνιολόγο Jack Mezirow στο σύγγραμμά του με τίτλο “Transformative dimensions of adult learning”, επηρεασμένο από τον Paulo Freire, Jürgen Habermas και την “κριτική θεωρία” της Σχολής της Φρανκφούρτης που αναπτύχθηκε με βάση τη διαλεκτική φιλοσοφία των Hegel και Marx.
Ο Mezirow ξεκινά το συλλογισμό του με τη σκέψη ότι ο άνθρωπος, από την παιδική μέχρι την ενηλικίωσή του, αναπτύσσει πρότυπα και αντιλήψεις μέσα από τη διαδικασία της κοινωνικοποίησης, τις εμπειρίες και τις αλληλεπιδράσεις με άλλα άτομα του κοινωνικού του κύκλου. Παρ’όλ’αυτά, το κίνητρο του ενηλίκου για μάθηση δημιουργείται όταν η αντίληψή του για την πραγματικότητα δε συνάδει με τις εμπειρικές γνώσεις που έχουν χτίσει την προσωπικότητά του. Σύμφωνα με τις παραπάνω παραδοχές, ο Mezirow διαχωρίζει τη διαδικασία της μάθησης σε μετασχηματίζουσα και διαμορφωτική. Η φράση του ιδίου “η διαμορφωτική μάθηση στην παιδική ηλικία γίνεται μετασχηματίζουσα μάθηση στην ενηλικίωση”, αντιδιαστέλλει τη μάθηση των ανηλίκων -που ορίζεται από την πρώιμη κοινωνικοποίησή τους μέσα από πηγές εξουσίας- με την εκπαίδευση ενηλίκων που οφείλει να δίνει νέο νόημα στην ήδη διαμορφωμένη απεικόνιση της πραγματικότητας.
Επηρεασμένος από τους στοχασμούς του Habermas που αναλύει τη μάθηση σε τρεις τομείς (πρακτική, τεχνική και απελευθερωτική), ο Mezirow αναπτύσσει τη θεωρία του με βάση την οποία η εκπαιδευτική διεργασία δομείται από τα παρακάτω τρία νέα μέρη:
η εργαλειακή μάθηση (instumental learning), που καθορίζεται από τη διαφοροποίηση του αίτιου-αιτιατού και σχετίζεται με την επίλυση προβλημάτων
η επικοινωνιακή μάθηση (communicative learning), που συνιστά την προσπάθεια κάποιου να αλληλεπιδράσει, να ανταλλάξει πληροφορίες με τους άλλους, είτε μέσω του λόγου είτε μέσω της τέχνης
η απελευθερωτική μάθηση (emancipatory learning), η οποία έχει στόχο την αμφισβήτηση νοημάτων, πεποιθήσεων και στάσεων μέσω του κριτικού αυτοστοχασμού και θεωρείται μοναδικής σημασίας για την πρακτική εκπαίδευσης ενηλίκων σύμφωνα με τον ερευνητή
ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ
Για την πρακτική εφαρμογή της θεωρίας της μετασχηματίζουσας μάθησης, ο Mezirow προτείνει τρία στοιχεία: την εμπειρία, τον κριτικό στοχασμό και την ορθολογική συζήτηση. Οι εμπειρικές γνώσεις των εκπαιδευομένων είναι το εργαλείο που, στα χέρια του εκπαιδευτή, θα οδηγήσει το μαθητευόμενο σε νέες προοπτικές γνώσης και κατά συνέπεια σε μετασχηματίζουσα μάθηση.
Από την άλλη, ο κριτικός στοχασμός συμβάλλει στην αμφισβήτηση της εγκυρότητας της ήδη υπάρχουσας γνώσης που προδιαθέτει ο ενήλικος. Όμως, ο κριτικός στοχασμός σχετίζεται άμεσα με την προαποκτηθείσα εμπειρία, εφόσον είναι το μέσο μεταβολής της. Τέλος, η ορθολογική συζήτηση εκπαιδευομένων και εκπαιδευτών οδηγεί τους πρώτους να αναζητήσουν το βάθος των απόψεών τους για τον κόσμο σε συνάρτηση με την κοινωνική αίσθηση ώστε να αποτελέσει το σημείο εκκίνησης στη μετασχηματίζουσα μάθηση.
Ως ορθολογική συζήτηση, ο Mezirow ορίζει τη συνομιλία που στηρίζεται σε ακριβείς πληροφορίες, δεν προκύπτει από κάποια μορφή πίεσης, είναι ανοιχτή σε κάθε τεκμηριωμένη άποψη, προβάλλει τον κριτικό χαρακτήρα των συμμετεχόντων, προωθεί την ελεύθερη και ίση συμμετοχή και συνδυάζει την εγκυρότητα με την αντικειμενικότητα και τον ορθολογισμό. Υπό αυτό το πρίσμα, κάθε διαφωνία παύει να υπάρχει μέχρι νέες αποδείξεις κι επιχειρήματα να αποκαλύψουν καλύτερες κρίσεις, οι οποίες με τη σειρά τους θα επιβεβαιωθούν μέσα από ορθολογικές συζητήσεις.
ΟΙ ΦΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ
Αναλυτικότερα, ο τρόπος με τον οποίο μετασχηματίζεται η θεώρηση ενός ενήλικου ατόμου απασχόλησε τον Mezirow με αποτέλεσμα να παρουσιάσει τις φάσεις που ακολουθεί η διαδικασία μάθησης. Η διατύπωση αυτών των φάσεων διαμορφώθηκε ακολούθως:
1. Αποπροσανατολιστικό δίλημμα (αντιμετώπιση ενός προβληματικού περιστατικού ή κατάστασης)
2. Αυτό-εξέταση των συναισθημάτων, όπως προκύπτουν από την κατάσταση
3. Κριτική αξιολόγηση των βασικών παραδοχών (ανάγκη για προσδιορισμό εναλλακτικών τάσεων μετά τον καθορισμό των προβληματικών σημείων)
4. Ομόφωνη αποδοχή της μετασχηματίζουσας διεργασίας (αναγνώριση της πηγής της δυσαρέσκειας και µοίρασµα της διεργασίας με άλλα άτομα)
5. Έρευνα των επιλογών για νέους ρόλους, δράσεις και σχέσεις
6. Σχεδιασμός νέου σχεδίου δράσης (πρόγραμμα δράσης)
7. Απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων για την εφαρμογή του σχεδίου δράσης
8. Πειραματική εφαρμογή των νέων ρόλων
9. Οικοδόµηση ικανοτήτων και αυτοπεποίθησης επάνω στους νέους ρόλους (καλλιέργεια συναισθηματικής νοημοσύνης)
10. Αποδοχή των νέων συνθηκών κι επανένταξη στη ζωή σύμφωνα µε αυτές
Αξίζει να αναφερθεί ότι, ο Mezirow θέτει ως ζητούμενο της μετασχηματίζουσας μάθησης τη συνεχή αλλαγή κάθε ενηλίκου βελτιώνοντας στοιχεία της προσωπικότητάς του, με την πεποίθηση ότι η διαδικασία της μετασχηματίζουσας μάθησης θα δημιουργεί πιο ολοκληρωμένα και αυτόνομα άτομα, χρήσιμα για το κοινωνικό σύνολο. Είναι έκφραση της ελπίδας για δημιουργία ενός καλύτερου κόσμου!!
Η μετασχηματίζουσα μάθηση διά στόματος Mezirow
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
"Εκπαίδευση Ενηλίκων", διεθνείς προσεγγίσεις και ελληνικές διαδρομές, Μεταίχμιο.
"Εκπαίδευση Ενηλίκων", διεθνείς προσεγγίσεις και ελληνικές διαδρομές, Μεταίχμιο.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου