Ο Ηθικός Χαρακτήρας (ΜΕΡΟΣ Β')

 

 

Κύριλλος Κ. Αφεντουλίδης

 

επιμελεία τοῦ
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ
Πτυχιούχου Κλασσικῆς Φιλολογίας 

Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

Σάντρο Μποτιτσέλι, Η Συκοφαντία του Απελλή, π. 1495, Πινακοθήκη Ουφίτσι. Έργο βασισμένο σε περιγραφή έργου του Απελλή, όπως αυτή δίνεται από τον Λουκιανό.

(Μέρος Α')

Ο ηθικός χαρακτήρ, η ομοιόμορφος δηλ. σταθερά ηθική διάθεσις και ενέργεια του ανθρώπου δεν είναι απλή τις φυσική εκδήλωσις της ιδιοφυίας και ιδιοσυγκρασίας εκάστου, αλλ’ είναι έργον και καλλιτέχνημα της ελυθέρας και λογικής ενεργείας του ανθρώπου, ως μαρτυρεί η πείρα, ήτις δεικνύει σαφώς, ότι όπως πάσα φυσική ικανότης και ευφυία δια της ασκήσεως τελειοποιείται και γίνεται δεξιότης, ούτω και ο χαρακτήρ δια καταλλήλου μορφώσεως και ανατροφής βαθμηδόν διαμορφούται και διαπλάττεται. Το ζήτημα όμως είναι πώς δυνάμεθα να επιτύχωμεν τοιαύτην της βουλήσεως ημών κατεύθυνσιν, ώστε να ενεργή αύτη πάντοτε επί του αυτού ζητήματος κατά τον αυτόν τρόπον.

Απαιτείται άσκησις συνεχής, ακοίμητος οφθαλμός και θέλησις διαρκής.

Ο Απελλής[1], ίνα δημιουργήση και γλύψη την περίφημον εικόνα του, ήτις κατέπληξε τον κόσμον, εμελέτησεν επί μακρόν την Ελλάδα και εσπούδασεν τας μοναδικάς καλλονάς πλείστων αυτής γυναικών. Εντεύθεν έλαβε τους οφθαλμούς, εκείθεν την ρίνα, άλλοθεν το στόμα, εκ μιάς την μορφήν και εξ άλλης την στάσιν. Όπως ο Απελλής, ούτω και ο τρόπον τινά τεχνίτης άνθρωπος δια να μορφώση τον χαρακτήραν του θα ενώση πολλά εις έν. Θα συνενώση εν αυτώ ουχί τα σμικρότατα και ευτελή αλλά τα τελειότερα ανθρώπινα υποδείγματα. Θα αποβή άνθρωπος πεπροικισμένος με τας

Υψηλοτέρας ιδέας. Παρατηρήσατε ζωγραφον ερωτά διδάσκαλος τις, πώς σχεδιάζει ανθρώπινον πρόσωπον; Δεν το δημιουργεί παρευθύς, ουδέ δια μονοκονδυλιάς, αλλά το εξεικονίζει μετά προσοχής και παρατηρητικότητος. Το έργον του είναι έργον χρόνου. Ως ο ζωγράφος ούτω και ο άνθρωπος δημιουργεί τον εαυτού χαρακτηρα. Εκάστοτε επιπροσθέτει κάτι εις το έργον του.

Ημέραν τινά, κριτικός τις είπεν εις τον Μιχαήλ Άγγελον:

«Δεν δύναμαι να διακρίνω εάν από της τελευταίας επισκέψεώς μου έχετε προχωρήσει κατά τι εις το έργον σας».

«Αλλά» απήντησεν ο ζωγράφος, «έχω λειάνει το μέρος τούτο, επεξειργάσθην εκείνο, ελέπτυνα τους πόδας, επιδιώρθωσα την γλώσσαν καιεν γένει έδωκα τας γραμμάς του σώματος»

«Θεωρώ ταύτας σμικρότητας» απήντησεν ο κριτικός.

«Ενδέχεται» είπεν ο Μιχαήλ Άγγελος, «πλήν αι σμικρότητες αύται προκαλούσι την τελειότητα και η τελειότης δεν είναι σμικρότης».

Η ασύνηθης αύτη υπομονή την οποίαν έδειξεν ο Μιχαήλ Άγγελος, ίνα δώση ζωήν εις το άγαλμά του δεικνύει εις ημάς τον τρόπον κατά τον οποίον ο άνθρωπος βαθμηδόν δύναται να μορφώση αληθώς ηθικόν

Χαρακτήρα ακέραιον και απαραβίαστον. Η νεότης πρέπει να μάθη να αναζητή εις πάν ό,τι βλέπει την ηθικήν καλλονήν εις πάν ό,τι πράττει την ηθικήν ωραιότητα. Η φαντασία της ανάγκη να είναι υγιής. Όστις αναζητεί την αρετήν θα την ανεύρη πανταχού, όπως δι’ εκείνον του οποίου την ψυχήν δονεί, συγκινεί και συνταράσσει η μουσική, την ακούει ούτος πανταχού και έκαστον εν τη φύσει αντικείμενον ψάλλει δι’ αυτόν.

Αλλά κυρίως πού δύναται να τελειοποιηθή η βαθμιαία αύτη του χαρακτήρος μόρφωσις;

(Συνεχίζεται)

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] O Απελλής υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ζωγράφους της αρχαιότητας που άκμασε κατά την πρώιμη Ελληνιστική περίοδο. Οι αρχαίες πηγές αναφέρουν πως καταγόταν από την Κω ή την Έφεσο ωστόσο θεωρείται πιθανότερο πως γεννήθηκε στην αρχαία ιωνική πόλη Κολοφώνα, βόρεια της Εφέσου. Οι περισσότερες πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του αντλούνται από το 35ο βιβλίο της Φυσικής Ιστορίας (Naturalis Historia) του Πλίνιου του Πρεσβύτερου (23-79 μ.Χ.), σύμφωνα με τον οποίο, ο Απελλής βρέθηκε στην ακμή του κατά την περίοδο της 112ης Ολυμπιάδας (332-329 π.Χ.). Η συνεργασία του με τον Πτολεμαίο Α' της Αιγύπτου υποδηλώνει πως υπήρξε ενεργός τουλάχιστον μέχρι το 305 π.Χ., όταν ο Πτολεμαίος ανακηρύχθηκε βασιλιάς. (Βικιπαίδεια)