ΣΤΑΔΙΑ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΗΣ ΓΡΑΦΗΣ

ΤΗΣ ΒΙΚΥΣ ΣΙΑΜΑΝΤΑ

Τα παιδιά οικοδομούν την αντίληψη τους για τη γραπτή γλώσσα σε μια εξελικτική πορεία που μπορεί εύκολα να γίνει αισθητή σε όλα. Τα στάδια εξέλιξης της γραφής έχουν περιγραφεί από τους Clay (1975), Ferreiro & Teberosky (1982), Temple et al (1993), Wortham Sue (2006) και είναι τα εξής:

Το στάδιο του μουντζουρώματος:

 Αποτελείται από τυχαία σημάδια, πολλές φορές μη διακριτά μεταξύ τους, που κινούνται ανάμεσα στη ζωγραφική και στη γραφή. Η ζωγραφική αποτελεί έναν τρόπο αποτύπωσης μιας ιστορίας στο πρώτο αυτό στάδιο, ενώ μέσω αυτής τα παιδιά ουσιαστικά εισάγονται στο γραπτό λόγο.

Γραμμικό επαναλαμβανόμενο στάδιο:

Τα παιδιά σταδιακά αρχίζουν να αναγνωρίζουν με βάση τα ερεθίσματα που λαμβάνουν ότι η γραφή συνήθως είναι οριζόντια και ότι τα γράμματα τοποθετούνται κατά μήκος μιας σειράς. Σε αυτό το στάδιο, θεωρούν ότι μια λέξη που αναφέρεται για παράδειγμα σε κάτι μεγάλο πρέπει να αντιστοιχεί στη μορφή μιας μακρύτερης γραμμής, σε σύγκριση με λέξεις που περιγράφουν κάτι μικρό σε μέγεθος. Τα παιδιά, προσπαθούν να συνδέσουν λέξεις με έννοιες με αποτέλεσμα να αποτυπώνουν σύμβολα, γράμματα ή και μουντζούρες σε μια ευθεία γραμμή. Όταν τα ρωτάς τι γράφουν, αυτά τα σύμβολα έχουν συνδεθεί με συγκεκριμένο νόημα και εννοιολογικό περιεχόμενο.

Στάδιο ορθογραφίας τυχαίων γραμμάτων:

Μαθαίνουν σταδιακά τους τύπους που αντιστοιχούν σε γράμματα και τα χρησιμοποιούν σε τυχαία σειρά αναφερόμενα σε λέξεις ή και φράσεις.

Στάδιο  γράμματος-ονόματος/ φωνητικής γραφής:

Σταδιακά αρχίζουν να κατακτούν φωνολογική ενημερότητα. Αναγνωρίζουν ότι συγκεκριμένοι ήχοι αντιστοιχούν σε συγκεκριμένα γραφήματα. Τότε, αρχίζουν να παράγουν λέξεις που αντιπροσωπεύουν αυτό που ακούν. Μόνο δυνατοί ήχοι και ελάχιστα φωνήεντα εντοπίζονται σε αυτό το στάδιο.

Στάδιο μεταβατικής γραφής:

Αρχίζουν να κατανοούν τους κανόνες της γραφής. Κάποιες λέξεις γράφονται τώρα με τη συμβατική τους ορθογραφία, έστω και αν αυτή υπάγεται ακόμα σε επίπεδο φωνητικό. Αρχίζει να γίνεται χρήση φωνηέντων και η γραφή να γίνεται ευανάγνωστη. Ονομάζεται μεταβατικό αυτό το στάδιο καθώς μεταβαίνουν από τη φωνητική στη συμβατική ορθογραφία.

Στάδιο συμβατικής ορθογραφίας:

Τα παιδιά έχουν σπάσει τον κώδικα της γραφής και πλέον αυτοσυμμορφώνονται με τα συμβατικά πρότυπα για τη γραφή.

            Στο πλαίσιο διδασκαλίας της γραφής στο νηπιαγωγείο βασικοί στόχοι, λοιπόν, είναι:

Ø      Η ανάπτυξη λεπτών κινητικών δεξιοτήτων: κατασκευή σχεδίων, ζωγραφική με διαφορετικά υλικά και υφές, μεταχείριση μολυβιών, χρήση πηλού, συναρμολόγηση χαντρών και παζλ κ.ο.κ.

Ø   Η ενίσχυση της αναδυόμενης γραφής: πειραματισμός με διαφορετικά είδη γραφής, εφεύρεση συμβόλων για τη μεταφορά μηνυμάτων, γραφή νέων λέξεων, πειραματισμός με σχήματα των γραμμάτων, γραφή δικών τους ιστοριών. 

Ø    Η αναγνώριση  κοινωνικής πρακτικής γραπτού λόγου: καλλιέργεια και ενθάρρυνση συμπεριφορών που συνδέουν το γραπτό λόγο με την καθημερινότητα των παιδιών, αποκτά προσωπικό νόημα για τα ίδια, ενώ μετά από δικής τους πρωτοβουλία γίνεται η ενασχόληση με αυτόν. Σημασία έχει να νιώσουν αυτοπεποίθηση με την ενεργή συμμετοχή τους στην παραγωγή γραπτού λόγου.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Clay M.M. (1975). What did I write?. Portsmouth N.H.: Heinemann Educational Books.

Ferreiro E. & Teberosky A. (1982). Literacy before schooling. Exeter, N.H.: Heinemann

Temple C., Nathan R, Temple E. & Burris N. (1993). The Beginnings of Writing (3^rd ed.). Boston, M.A.: Allyn and Bacon.

Wortham Sue (2006). Early Childhood Curriculum. New Jersey, Ohio: Pearson