Ο Ηθικός Χαρακτήρας (ΜΕΡΟΣ Α')

Κύριλλος Κ. Αφεντουλίδης

επιμελεία τοῦ
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ
Πτυχιούχου Κλασσικῆς Φιλολογίας 

Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

Χαρακτήρ[1] είναι ο μόνιμος τρόπος του νοείν και βούλεσθαι και πράττειν, η ιδιότης δηλαδή εκείνη και ο ιδιαίτερος και συνήθης τρόπος τον οποίον έχει έκαστος εν τη ζωή του, εν τη ενεργεία του ανάλογος πάντοτε προς την ηλικίαν του, το φύλον, εις το οποίον ανήκει, την ιδιοσυγκρασίαν και ιδιοφυίαν του. Ο χαρακτήρ είναι το τιμιώτερον εξ όλων των ανθρωπίνων προτερημάτων. Αλλ’ ο χαρακτήρ είναι και ο σπουδαιότατος σκοπός ενός εκάστου καθώς η ύπαρξις ενός ιδεώδους χαρακτήρος ή η προσέγγισις προς τούτον εξασκεί μεγίστην επιρροήν μιας ευτυχούς ανθρώπινης ζωής. Πόθεν όμως αποκτάται; Εκ του αντικειμένου της ημετέρας εκλογής[2] ή απορρίψεως. Ομοιάζομεν εν τω σημείω τούτω τα έντομα, τα οποία από των ανθέων και φυτών παρά των οποίων ζώσι λαμβάνωσι και το χρώμα. Όπως εκείνα ούτω και ημείς γινόμεθα όμοιοι προς την πνευματικήν μας τροφήν, όμοιοι προς τα δημιουργήματα τα οποία εν τη καρδία μας ζώσιν. Εκάστη ενέργεια της ζωής μας, έκαστος σύνδεσμος ιδεών είναι εγκεχαραγμένος βαθύτατα εν τη ψυχή μας είναι γεγραμμένος δια χαλυβδίνης τρόπον τινά γραφίδος εν τω εσωτερικώ μας.

Η εξωτερίκευσις λοιπόν της βουλήσεως και σκέψεώς μας, ήτις είναι ο χαρακτήρ μας, ουδέν άλλο είναι ή απόρροια των εσωτερικών αρχών και φρονημάτων μας. Δια τούτο ακριβώς δια να υπάρξη εν τω ατόμω χαρακτήρ, ανάγκη να υπάρξωσι εν αυτώ αρχαί, φρονήματα[3] και πεποιθήσεις και σταθερότης εις τας αρχάς ταύτας, τα φρονήματα και τας πεποιθήσεις.

Αι αρχαί και τα φρονήματα αποτελούσι κανόνας διηνεκείς συμφώνως προς τους οποίους κανονίζονται αι σκέψεις, μορφούνται αι βουλήσεις και αποφάσεις και διευθύνονται αι πράξεις. Κακαί ή εσφαλμέναι αρχαί και κακά ή διεφθαρμένα φρονήματα αποτελούσι κακούς και πεπλανημένους κανόνας σκέψεων και βουλήσεων, τοιούτους κανόνας οι οποίοι οδηγούσιν εις κακάς και διεφθαρμένας πράξεις και διαμορφούσι δια της της έξεως τους κακούς και διεφθαρμένους χαρακτήρας.

Καλαί δε τουναντίον και ορθαί αρχαί, σταθεραί πεποιθήσεις και φρονήματα διαπλάττουσι και παράγουσι τους κανόνας εκείνους, εφ’ ών ο ερειδόμενος είναι αδύνατον ν’ αποβή χαρακτήρ διεφθαρμένος, άνθρωπος στερούμενος μονίμων πεποιθήσεων και φρονημάτων, υψηλών ιδεών και ιδεωδών. Εντεύθεν ακριβώς προκύπτει το συνήθως παρατηρούμενον, η διαίρεσις δηλονότι η οποία γίνεται εν ταις κοινωνίαις των χαρακτήρων και ών ένεκεν ο μεν χαρακτηρίζεται ως έχων καλόν ή κακόν χαρακτήρα, ο δε ως στερούμενος χαρακτήρος ή ως κοινώς λέγομεν αχαρακτήριστος[4]. Έστε βέβαιοι όμως ότι κι όταν λέγομεν αχαρακτήριστος δεν εννοούμεν άνθρωπον στερούμενον εντελώς χαρακτήρος, αλλ’ άνθρωπον ασθενούς βουλήσεως, άνθρωπον δελεαζόμενον σήμερον υπό του αγαθού και αύριον υπό του κακού, άνθρωπον εργαζόμενον κατά τας εμπνέυσεις της στιγμής, παντί ανέμω σαλευόμενον και υπό παντός πνέοντος πνεύματος επηρεαζόμενον. Και οι τοιούτοι είναι όχι ολίγον επικίνδυνοι, καθ’ όσον ταλαντευόμενοι και αμφιρρέποντες αποβαίνουσι πολλάκις όργανα των κακών και των ιδίων παθών, ζημιούντες ούτω πολύ και εαυτούς και τους άλλους.

Δια ταύτα λαός όστις θέλει να μεγαλουργήση και να δράση, έθνος το οποίον διακαώς επιποθεί να προοδεύση και να ακμάση, να παραδειγματισθή και παραδειγματίση, ν’ αναδειχθή και θριαμβεύση, ανάγκη να έχη ως μέλη αυτού ανθρώπους με πεποιθήσεις και φρονήματα, χαρακτήρας ακεραίους, αδιαφθόρους, σταθερούς.

(Συνεχίζεται)


ΥΠΟΜΝΗΜΑ:

[1] Οι έννοιες των γνωρισμάτων της προσωπικότητας και των θετικών στοιχείων του χαρακτήρα, έχουν κάποια κοινά σημεία αλλά έχουν και σημαντικές διαφορές (Σχήμα 2). Ένα από τα κοινά τους σημεία είναι ότι και τα δύο παραμένουν σταθερά στο πέρασμα του χρόνου και στις διαφορετικές περιστάσεις. Επιπλέον, όπως φαίνεται και στο παρακάτω πίνακα, εκφράζονται μέσα από τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές και μετρώνται ως ατομικές διαφορές. Ακόμη, και τα δύο εκφράζονται σε διαφορετικούς βαθμούς και έχουν ιεραρχική οργάνωση. Ωστόσο, ως διαφορές εντοπίζονται τα εξής: Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες δεν επηρεάζουν με τον ίδιο τρόπο τη διαμόρφωση και εκδήλωση των θετικών στοιχείων του χαρακτήρα και των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας. Τα θετικά στοιχεία του χαρακτήρα φαίνεται να επηρεάζονται περισσότερο από το περιβάλλον. Όπως φαίνεται και στον πίνακα, τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας μπορούν να αλλάξουν ως ένα σημείο, σε αντίθεση με τα θετικά στοιχεία του χαρακτήρα που αλλάζουν σε μεγάλο βαθμό. Τέλος, να αναφερθεί ότι τα θετικά στοιχεία του χαρακτήρα έχουν ηθική αξία σε αντίθεση με τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας.. Παρακάτω ακολουθεί ο πίνακας που παρουσιάζει την διαφοροποίηση ανάμεσα στα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και τα θετικά στοιχεία του χαρακτήρα. (Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Κρήτης, Σχολή Επαγγελμάτων Υγείας & Πρόνοιας, Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας)

[2] Πρέπει να συμφιλιωθούμε με αυτό το αποτέλεσμα που εμείς οι ίδιοι προκαλέσαμε. Να μη σκεφτόμαστε άπληστα, το αν θα ήταν καλύτερη η ζωή μας, αν είχαμε κάνει τη άλλη επιλογή. Πρέπει να στηρίζουμε τις αποφάσεις μας, ακόμα και αν τελικά αποδεικνύονται λανθασμένες. Να τις στηρίζουμε απόλυτα, ακόμα και αν πάνε κόντρα στα σχέδιά μας. πρέπει να σεβόμαστε τις επιλογές μας. να τις αφήνουμε να έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στη ζωή μας, και να τις απολαμβάνουμε γιατί είναι δικές μας. Κι αν όλα τελικά πάνε στραβά, να τις παρατηρούμε και να μαθαίνουμε μέσα απ αυτές, βαφτίζοντάς τες εμπειρίες. Να τις ζυγίζουμε καλύτερα προτού τις κάνουμε. Κι αν μας οδηγούν σε όμορφα μονοπάτια, πρέπει να βάζουμε τα σημάδια μας, ώστε να τις ξανά ακολουθήσουμε μία προς μία. Το νόημα της ζωής είναι να αγαπάς τις επιλογές σου, με όποιο τρόπο και αν τις έχεις επιλέξει. Είτε είναι αποτέλεσμα παρορμητικότητας, είτε αγάπης, είτε θυμού, είτε βαθιάς συγκίνησης, ενθουσιασμού, αδυναμίας. Οι επιλογές μας, είναι το αλάτι και το πιπέρι της ζωής. Είναι ένα παιχνίδι που παίζεται από έναν, τον εαυτό μας. ένα παιχνίδι από εμάς, για εμάς. Οι επιλογές μας τελικά, είμαστε εμείς! (Της Μαρίας Χαρίτου Πηγή )

[3] Το Φρόνημα είναι Ελληνικός όρος που χρησιμοποιείται στην Ανατολική ορθόδοξη θεολογία για να αναφερθεί στη νοοτροπία ή την αντίληψη· είναι το Ορθόδοξο μυαλό. Η επίτευξη του φρονήματος είναι ένα πρόβλημα εκπαίδευσης για την σωστή πίστη (ορθοδοξία) με τον σωστό τρόπο (ορθοπραξία), και θεωρείται ως το πρώτο βήμα προς την θέωση, την πολιτεία της δοξολογίας. (Βικιπαίδεια)

[4] Προκειμένου για απρεπή αξιοκατάκριτο ελεεινό που αποφεύγουμε να χαρακτηρίσουμε