ΔΕΝ ΕΙΝ' "ΠΟΥΚΑΜΙΣΟ ΑΔΕΙΑΝΟ" Η ΕΛΕΝΗ

της Αγγελικής Μουστάκου

-φιλολόγου

 

Η Λήδα, ήταν τόσο όμορφη ,που την καταγωγή της διεκδικούσαν διάφορες πατρίδες, όπως η Σπάρτη, η Αιτωλία, η Κόρινθος. Ο Δίας είχε δει την Λήδα στο νησάκι Πέφνο και την ερωτεύτηκε . Ζήτησε την βοήθεια της Αφροδίτης. Εκείνη τον μεταμόρφωσε σε κύκνο και η ίδια, με την μορφή αετού, τον καταδίωκε. Η Λήδα σπλαχνίστηκε τον κύκνο και τον πήρε στην αγκαλιά της για να τον σώσει. Στην πορεία γέννησε δύο αυγά. Απ' το ένα βγήκε η Ελένη και απ' το άλλο τα δίδυμα αδέρφια της Κάστορας και Πολυδεύκης.

Υπάρχει όμως και ο μύθος της γέννησης της Ελένης από τον Τυνδάρεω, ο οποίος θεωρείται παλαιότερος. Ο Τυνδάρεως ήταν ένας απ' τους ήρωες βασιλείς που κυριάρχησαν κατά την προομηρική εποχή. Η καταγωγή του ήταν ηρωϊκή και αξίζει να την παρατηρήσουμε πιο συγκεκριμένα. Ήταν απόγονος του μυθικού Λέλεγα. Ο Λέλεγας λέγεται πως ενώθηκε με μια Ναϊάδα, την Κλεοχάρεια (εξαίσιο όνομα). Οι Ναϊάδες ήταν νύμφες των γλυκών νερών, πηγών ποταμών, λιμνών. Οι κατοικίες τους βρισκόταν σε παραποτάμιους χώρους και συχνά έπαιρναν τα ονόματά τους απ' τους ποταμούς στους οποίους κατοικούσαν. Είχαν υπερανθρώπινες ιαματικές και μαντικές δυνάμεις . Έδιναν τον έρωτά τους σε θεούς και ανθρώπους-κι απ'τις ενώσεις αυτές γεννήθηκαν ξεχωριστοί ήρωες, ποιητές, καλλιτέχνες , σοφοί. Απ' την συνεύρεση αυτήν λοιπόν του θρυλικού Λέλεγος με την Ναίάδα Κλεοχάρεια γεννήθηκε ο Ευρώτας! Η κόρη του Ευρώτα, η Σπάρτη είχε για σύζυγό της τον θρυλικό Λακεδαίμονα που τον είπαν γιο του Δία και της νύμφης Ταϋγέτης. Οι νύμφες είχαν θεϊκή καταγωγή και ήταν ιδεατές γυναικείες μορφές. Τραγουδούσαν και χόρευαν στα λιβάδια μαζί με τον Πάνα, υμνώντας τον. Ήταν κόρες των ποταμών και στην πραγματικότητα εκπροσωπούσαν αλληγορικά τις πηγές τους. Γιος κι απόγονος του Λακεδαίμονα και της Σπάρτης ήταν ο Αμύκλας με τον οποίο συνεχίστηκε η διαδοχή των βασιλέων μέχρι τον Τυνδάρεω.

Μια γενιά που ξεκινούσε συνυφασμένη μ'αίμα ανάκτων-ηρώων και ξεχωριστών γυναικών δεν μπορούσε παρά να συνυφανθεί με μυθολογική ύλη. Αυτή η μυθολογική ύλη είχε σκοπό να δοξάσει τους θεούς ή τους άνακτες (όπως το αντιλαμβάνεται κανείς-εγώ πιστεύω πως οι νιόφερτοι θεοί είχαν ανάγκη την δόξα και τα σύμβολα των ανάκτων στην ποροομηρική εκείνη εποχή). Τυνδάρεως ονομαζόταν στην Λακωνία ο Δίας. Η ηρωϊκή μορφή του χαρακτήριζε τον θεό αλλά και τον σύζυγο της Λήδας- ξεχωριστά θείκά παιδιά τους ήταν μεταξύ άλλων οι Διόσκουροι και η Ελένη.

Η Ελένη συμβολίζει το φως και κάθε ετυμολόγησή της δεν οδηγεί παρά μόνο στο φέγγος.Η λαμπάς λεγόταν ''ελάνη''. Το ''γέλαν'',όπου το ''γ'' αποτελεί παραφθορά του δίγαμμα (F) σημαίνει ''την αυγήν του ηλίου''---''γελειν''=''λάμπειν, ανθειν". Στην λακωνική δωρική η παραφθορά του δίγαμμα (F) παρουσιάζεται με ''β''-κι έτσι συναντούμε την αυγή του ηλίου ως ''βέλα'' και το όμορφο ρήμα βελάσσεται που σημαίνει ''ηλιωθήσεται'' ΄. Επίσης έχουμε τον όρο είλη-έλη που σημαίνει ζεστασιά, θέρμη και βέβαια το σέλας, την σελήνη και την χώρα με το πιο δυνατό φως, την Ελλάδα.

Ο Τρωϊκός πόλεμος, η Τροία, η Ιθάκη ,ο Οδυσσέας,ο Μενέλαος -και κυρίως η Ελένη δεν ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις. Ήταν σύμβολα -και η αξία των συμβόλων έγκειται στην πολλαπλότητα των εκδηλώσεών τους. Κι αν ένας άλλος μύθος διατείνεται πως η Ελένη απήχθη στην Αίγυπτο και δεν πήγε στην Τροία παρά ''ένα πουκάμισο αδειανό'', ίσως να θέλει να μας υποδείξει πως το πολιτισμικό φως που τό 'παν Ελένη, πολλοί μπορεί να το πήραν για να εκπολιτιστούν αλλά εκείνο έμενε στο βάθος πάντοτε πιστό στην λακεδαίμονα ελληνική κοιτίδα του. Οι επιγαμίες -σ'όλες τις ιστορικές εποχές-ήταν ένας τρόπος μεταλαμπάδευσης του ελληνικού πνευματικού θαύματος που μ'αυτόν τον τρόπο είχε αποστολή να εκπολιτίζει τον περίγυρο- που ποτέ δεν υπήρξε ο πιο ακίνδυνος γείτονας.

Σίγουρα δεν ήταν ποτέ ''πουκάμισο αδειανό '' η Ελένη. Η Ελένη ζει και είναι αξία. Και όπως επισήμανε ο υπέροχος φιλόσοφος συγγραφέας Αλμπέρ Καμύ ,για τα ίδια ακριβώς πράγματα που αξίζει να ζει κανείς, αξίζει και να πεθαίνει.