Ο Υπηρεσιακός Διδάσκαλος, Πειθαρχικός Υπάλληλος του Σχολείου

 

του ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

- φιλολόγου - παιδαγωγού

 

 

Στα χρόνια της «παιδαγωγικής της βέργας», τότε που ο δάσκαλος ήταν ο « μπαμπούλας»

 

Από εσωτερικής του σχολείου απόψεως και από απόψεως καταλληλότητος διακρίνεται και ο εξής τύπος διδασκάλου, ήτοι ο υπηρεσιακός διδάσκαλος. Κοινή πεποίθησις είναι ότι πολλοί διδάσκαλοι έχουν ενταχθεί δι' εξωτερικούς λόγους εις το διδασκαλικόν λειτούργημα. Ο υπηρεσιακός διδάσκαλος είναι ένας από αυτούς. Είναι ο αυστηρός και ασυμπαθής εις την πλειονότητα των μαθητών εκπαιδευτικός που εκτελεί τάχα με ευσυνείδητον τυπικότητα τα καθήκοντά του αυτά που απορρέουν μόνον από το γράμμα του νόμου. Δεν διαθέτει ίχνος παιδαγωγικής ευσυνειδησίας. Το μόνον που τον ενδιαφέρει είναι να εφαρμόζει τους τύπους του νόμου, ούτε κάν την έννοια και το πνεύμα αυτών. Ο υπηρεσιακός διδάσκαλος δεν επενεργεί παιδαγωγικώς. Εις την ουσίαν προκαλεί τρόμον και  απελπισίαν, αφ' ού αντιμετωπίζει το σχολείο ως κόσμον πειθήνιων ατόμων στους νόμους και τις εγκυκλίους της πολιτείας.

 

Πώς όμως δημιουργείται ένας τέτοιος διδάσκαλος; Μα φυσικά η ίδια η πολιτεία τον προωθεί σε μια τέτοια συμπεριφορά κι άν έχει αμβλυμένη την παιδαγωγική ευσυνειδησία του μέσα του τότε εύκολα εκτρέπεται εις τέτοιον. Για παράδειγμα όταν ένας διδάσκαλος γίνεται διευθυντής. Τί τον προστάζει η πολιτεία να κάνει; Ιδού. Πρώτον και κύριον ο διευθυντής του δημόσιου σχολείου δεν ασκεί ως επί των πλείστων διδακτικά καθήκοντα. Ήτοι η ίδια η πολιτεία του στερεί αυτό το οποίο σπούδασε. Δεύτερον, η πολιτεία θέλει ο διευθυντής να είναι πειθαρχικός προϊστάμενος των διδασκόντων. Προΐσταται του προσωπικού των σχολικών μονάδων, είναι επιστημονικός - παιδαγωγικός και οικονομικός υπεύθυνος αυτών, αρμόδιος για τα θέματα που αφορούν την εύρυθμη και αποτελεσματική λειτουργία αυτών. Ευθύνεται για τη διοικητική λειτουργία και την οικονομική διαχείριση του σχολείου. Εν ολίγοις είναι πειθαρχικός προϊστάμενος του σχολείου, ευθύνεται για την τήρηση των νόμων, των εγκυκλίων και των αποφάσεων, που εκδίδουν τα αρμόδια όργανα της διοίκησης. Μετά από όλα αυτά του μένει τίποτα άραγε παιδαγωγικό εντός του; Απομένει τίποτα το παιδαγωγικό σε όσους υπακούουν σε νόμους και εγκυκλίους που απορρέουν από τον αρχιφύλακα της πολιτείας διευθυντή εντός της ομάδος των διδασκόντων; 

 

Ας δούμε ένα παράδειγμα.

Η ΕΙΔΗΣΗ:

 

Πανικός προκλήθηκε το απόγευμα της Πέμπτης, 14 Σεπτεμβρίου 2017 στο 12ο Δημοτικό Σχολείο της Γλυφάδας όταν ένα επτάχρονο αγοράκι έπεσε στο κενό από τον πρώτο όροφο του σχολικού συγκροτήματος, από ύψος 4 μέτρων. Στο σημείο έσπευσαν αμέσως Αστυνομία καθώς και ασθενοφόρο του ΕΚΑΒ που παρέλαβαν τον επτάχρονο και τον μετέφεραν εσπευσμένα στο νοσοκομείο Παίδων Αγλαΐα Κυριακού. Σύμφωνα με πληροφορίες, η κατάσταση του 7χρονου δεν κρίνεται τόσο σοβαρή ώστε να απειλείται η ζωή του. Σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, η δασκάλα του μαθητή του 12ου Δημοτικού Σχολείου Γλυφάδας φέρεται να τον κλείδωσε στην αίθουσα και το παιδί, στην προσπάθειά του να διαφύγει, πήδηξε από τον πρώτο όροφο του κτηρίου. Στο ερώτημα πώς το παιδί βρέθηκε κλειδωμένο μέσα στο σχολείο, η απάντηση ήταν ότι η δασκάλα, όταν τελείωσαν τα μαθήματα και έφυγαν τα παιδιά, κλείδωσε τις πορτες όπως κάνει κάθε μέρα, χωρίς να αντιληφθεί ότι μέσα σε μια αίθουσα ήταν ο 7χρονος μαθητής. Αυτός, όταν συνειδητοποίησε ότι είναι κλειδωμένος μάλλον πανικοβλήθηκε, και ανέβηκε σε ένα θρανίο και πήδηξε από το παράθυρο για να φύγει με αποτέλεσμα να τραυματιστεί.

Ο πατέρας του παιδιού καταλόγησε ευθύνες στη δασκάλα, λέγοντας πως δεν έλεγξε αν υπήρχε κάποιο παιδί μέσα στην αίθουσα και πως ο 7χρονος της μίλησε αλλά προφανώς εκείνη δεν τον άκουσε, κλείδωσε και έφυγε. 

 

«Μεγάλη αμέλεια της δασκάλας να μην ελέγξει τα παιδιά που ηταν μέσα στην τάξη και φυσικά μεγάλη αμέλεια να μην κλειδώσει τα παράθυρα. Την ώρα που τα παιδιά έβγαιναν από την τάξη για να σχολάσουν το παιδί μου είχε σκύψει κάτω από το θρανίο προφανώς για να μαζέψει τα πράγματα του. Η δασκάλα παρόλο που μίλησε το παιδί δεν άκουσε και έτσι κλείδωσε την πόρτα. Το παιδί μου έτρεξε και φώναξε αλλά και η πόρτα ήταν κλειδωμένη και κανείς δεν το άκουσε. Πήγε στο παράθυρο που ήταν ανοιχτό και πήδηξε κάτω. Υπολογίζω ότι το ύψος πρέπει να είναι πάνω από τρία μέτρα. Το παιδί πήδηξε και ευτυχώς που δεν χτύπησε στο κεφάλι να έχουμε χειρότερα». 

Aργά το απόγευμα έγινε γνωστό ότι η δασκάλα συνελήφθη και σε βάρος της σχηματίστηκε δικογραφία για έκθεση ανηλίκου σε κίνδυνο. 

ΤΙ ΛΕΓΕΙ Ο ΝΟΜΟΣ:

 

 

(ΦΕΚ 170/1997 - Αριθ.Φ3/160/Γ1/187)
Αριθ. Φ3/160/Γ1/187
Επιτήρηση μαθητών- Εφημερίες εκπ/κών.

(...)

2. Επιτήρηση μαθητών

α. Υπεύθυνος για την επιτήρηση των μαθητών μέσα στην τάξη είναι ο εκπαιδευτικός που διδάσκει τη συγκεκριμένη ώρα. Γι' αuτό εισέρχεται στην αίθουσα μαζί με τους μαθητές και μετά το τέλος του μαθήματος εξέρχεται απ' αυτή όταν έχουν αποχωρήσει όλοι οι μαθητές.

(...)

3. Εφημερεύοντες

α. Με πράξη του συλλόγου διδασκόντων ορίζονται οι εφημερεύοντες και καθορίζονται τα καθήκοντα και οι αρμοδιότητές τους. Αντίγραφο του πρακτικού αναρτάται στο γραφείο του διευθυντή και στο γραφείο των εκπ/κών.

Κατά τη σύνταξη των κανόνων εφημερίας δίνεται προτεραιότητα στην επιτήρηση και τη μέριμνα για την προστασία και τη σωματική ακεραιότητα των μαθητών, τον έλεγχο καθαριότητας των σχολικών χώρων και σε ό,τι έχει σχέση με την υγιεινή και την ασφάλειά τους. Επίσης ορίζεται ο χρόνος προσέλευσης των εφημερευόντων, που δεν μπορεί να είναι μικρότερος των δεκαπέντε (15) λεπτών πριν την έναρξη των μαθημάτων, καθώς και ο χρόνος αποχώρησής τους.

Ενδεικτικός πίνακας κανόνων εφημερίας

(1) Οι εφημερεύοντες προσέρχονται στο σχολείο 15' πριν την έναρξη των μαθημάτων και αποχωρούν 5' μετά τη λήξη, αφού φύγουν όλοι οι μαθητές.

(...)

(5) Συνεργάζονται με τους υπόλοιπους εκπαιδευτικούς για την αποχώρηση όλων των μαθητών από τις αίθουσες κατά το διαλείμματα και κατά τη λήξη του διδακτικού ωραρίου.

(6} Επιτηρούν τους μαθητές στα διαλείμματα κατανέμοντας μεταξύ των (οι εφημερεύοντες εκπ/κοι) τους χώρους, ώστε να υπάρχει παντού επίβλεψη, η οποία είναι απαραίτητη για την ασφάλεια των μαθητών.

(...)

γ. Η εφημερία δεν ανήκει στις πρόσθετες υπηρεσίες (παράγραφος Β, άρθρο 13} του Ν.1566/85) και απ' αυτή απαλλάσσονται μόνο ο διευθυντής και ο υποδιευθυντής του σχολείου και όσοι αναφέρονται στο εδάφιο στ΄ αυτής της παραγράφου. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, με απόφαση του συλλόγου διδασκόντων, μπορεί να απαλλαγεί εκπ/κός από την εφημερία, όταν διαπιστώνεται ότι ειδικός λόγος δεν του επιτρέπει να εκτελεί τα ειδικά αυτά καθήκοντα.

δ. Ο αριθμός των εφημερευόντων ορίζεται από το σύλλογο διδασκόντων. Για τον ορισμό του λαμβάνεται υπόψη η οργανικότητα του σχολείου, ο αριθμός των μαθητών, η έκταση και η ιδιομορφία του σχολικού χώρου, ώστε να εξασφαλίζεται η ασφαλής επιτήρηση των μαθητών.

(...)

Η επιτήρηση γίνεται χωρίς διάκριση για όλους τους μαθητές, ανεξάρτητο από το σχολείο που φοιτούν.

ΤΙ ΓΙΝΕΤΑΙ ΣΕ ΕΝΑ ΣΧΟΛΕΙΟ ΥΠΗΡΕΣΙΑΚΩΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΩΝ:

 

Σε ένα σχολείο λοιπόν όπου η πλειονότητα των διδασκόντων από παιδαγωγοί έχουν καταστεί υπηρεσιακοί διδάσκαλοι, ήτοι όργανα μιας υπηρεσίας, διδάσκαλοι που θεωρούν εαυτούς δημόσιους υπαλλήλους που το μόνον που έχουν είναι να εφαρμόζουν τους νόμους και τις εγκυκλίους του κράτους, σε ενα ανάλογο περιστατικό, ως το συμβάν της Πέμπτης, 14 Σεπτεμβρίου 2017 στο 12ο Δημοτικό Σχολείο της Γλυφάδας θα δράσουν και θα υιοθετήσουν την εξής συμπεριφορά:

1. θα αναζητήσουν την πράξη των εφημερευόντων της ημέρας εκείνης προκειμένου να ιδούν ποιός ήτο εφημερεύων διδάσκαλος ώστε να του αποδοθούν ευθύνες
2. ο εφημερεύων θα κληθεί να λογοδοτήσει γιατί σε συνεργασία με τον εκπαιδευτικό της τάξεως δεν μερίμνησε από κοινού στην διαπίστωση ότι όλοι οι μαθητές έχουν αποχωρήσει από την τάξη ώστε αυτή μετά να κλειδωθεί. Φυσικά το ίδιο θα κληθεί να πράξει κι ο εκπαιδευτικός της τάξεως αφ' ού κατά το γράμμα του νόμου εισέρχεται στην αίθουσα μαζί με τους μαθητές και μετά το τέλος του μαθήματος εξέρχεται απ' αυτή όταν έχουν αποχωρήσει όλοι οι μαθητές.
3. θα αναζητηθούν ευθύνες στον διευθυντή του σχολείου διατί ίσως δεν απήλλαξε τον εν λόγω εκπαιδευτικό από το καθήκον της εφημερίας αφ' ού ίσως είχεν διαπιστώσει τυχόν ελλειπτική συμπεριγορά κατά την τέλεσιν του εν λόγω καθήκοντος

 

Όπως και να έχει, κατά το γράμμα του νόμου, σε ένα τέτοιο σχολείο υπηρεσιακών διδασκόντων και σε ένα τέτοιο περιστατικό ως το ανωτέρω εμπλέκονται 3 διδάσκοντες, ένας ο εφημερεύων, δεύτερος ο εκπαιδευτικός της τάξεως και τρίτον ο διευθυντής. Κι όμως η είδηση λέγει ότι εν τέλει συνελλήφθη μόνον η εκπαιδευτικός της τάξεως, ωσάν να μην είχε ευθύνη ούτε ο εφημερεύων διδάσκαλος ούτε ο διευθυντής.

 

 

ΤΙ ΓΙΝΕΤΑΙ ΣΕ ΕΝΑ ΣΧΟΛΕΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΩΝ ΜΕ ΑΥΞΗΜΕΝΟΝ ΤΟ ΑΙΣΘΗΜΑ ΤΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΕΥΣΥΝΕΙΔΗΣΙΑΣ:

 

Στο σχολείο δεν χρειάζονται νόμοι και εγκύκλιοι για να προτρέψουν διδασκάλους με αυξημένο το παιδαγωγικό κριτήριο εντός τους να πράξουν τα δέοντα. Οι νόμοι είναι επικουρικοί και συμβουλευτικοί και υπενθυμιστικοί. Ένας εκπαιδευτικός γνωρίζει ότι δίνεται προτεραιότητα στην επιτήρηση και τη μέριμνα για την προστασία και τη σωματική ακεραιότητα των μαθητών.  Δεν του το επιβάλλει ο νόμος αλλά η συνείδησή του. Είναι ως άλλος γονέας που αγαπά και θυσιάζεται καθημερινώς για την ανατροφή σωματική και πνευματική των μαθητών του. Δεν έχει άγχος μη και ευρεθεί παραβάτης των νόμων διότι έχει δικούς του νόμους άγραφους εντός του. Δεν έχει άγχος να προλάβει να πράξει τα τυπικά του επαγγέλματός του, να κλειδώσει μια τάξη και να φύγει. Δεν νοιώθει ότι εκτελεί καθήκοντα από ένα επάγγελμα αλλά αισθάνεται ότι επιτελεί λειτούργημα, ότι είναι μύστης και ιερουργός. Θυσιάζει χρόνο και κόπο, κλέβει ώρες από την δική του οικογένεια διότι θεωρεί οικογένειά του ή προέκταση αυτής τα παιδιά που έχει αναλάβει να αναπλάσσει. Ένας παιδαγωγός εκπαιδευτικός δεν αντικαθιστά την βέργα των παλαιών διδασκάλων με τον κέρβερο νόμο και δεν βλέπει τους μαθητές ως πειθήνια όργανα που πρέπει να εκτελούν νόμους. Ένας παιδαγωγός εκπαιδευτικός δεν βλέπει τον διευθυντή ως αστυφύλακα της πολιτείας που τον ελέγχει κι ας υπάρχει αυτό το ενδεχόμενο. Τον βλέπει ως συμβουλάτορα, ως μέντορα πως να προσδώσει σε όποια ο νόμος ορίζει καθήκοντα το παιδαγωγικό στοιχείο εντός τους. Δεν είναι το γράμμα του νόμου που είναι σημαντικό. Είναι το πνεύμα του νόμου.