Ἡ δε γυνή ἵνα φοβῆται τον ἄνδρα…;

Καλλιόπη Ζιώγου

Χιλιοακουσμένη και χιλιοειπωμένη έκφραση, η οποία προέρχεται από την επιστολή του αποστόλου Παύλου προς στους κατοίκους της Εφέσου ( Εφεσ. 5, 33 ), υπενθυμίζοντάς τους, τα αμοιβαία καθήκοντα των χριστιανών συζύγων. Το συγκεκριμένο κείμενο είναι ενταγμένο και στο Ιερό Μυστήριο του Γάμου και παλαιότερα, όταν ακουγόταν, κατά τη διάρκεια του Μυστηρίου προκαλούνταν γελάκια, σχόλια και γενικότερα ήταν όλοι μια « ωραία ατμόσφαιρα »..επειδή η « θαρραλέα » νύφη πατούσε το πόδι του γαμπρού και του υποδήλωνε έτσι πως δεν πρόκειται να τον φοβάται και να τον τρέμει, εφ’ όρου ζωής αγνοώντας και η ίδια και σχεδόν όλοι οι παρευρισκόμενοι την ιερότητα της στιγμής και την αληθινή ερμηνεία της συγκεκριμένης έκφρασης. Του λόγου το αληθές:

22 Αἱ γυναῖκες τοῖς ἰδίοις ἀνδράσιν ὑποτάσσεσθε ὡς τῷ Κυρίῳ, 23 ὅτι ὁ ἀνήρ ἐστι κεφαλὴ τῆς γυναικός, ὡς καὶ ὁ Χριστὸς κεφαλὴ τῆς ἐκκλησίας, καὶ αὐτός ἐστι σωτὴρ τοῦ σώματος. 24 ἀλλ᾿ ὥσπερ ἡ ἐκκλησία ὑποτάσσεται τῷ Χριστῷ, οὕτω καὶ αἱ γυναῖκες τοῖς ἰδίοις ἀνδράσιν ἐν παντί. 25 οἱ ἄνδρες ἀγαπᾶτε τὰς γυναῖκας ἑαυτῶν, καθὼς καὶ ὁ Χριστὸς ἠγάπησε τὴν ἐκκλησίαν καὶ ἑαυτὸν παρέδωκεν ὑπὲρ αὐτῆς, 26 ἵνα αὐτὴν ἁγιάσῃ καθαρίσας τῷ λουτρῷ τοῦ ὕδατος ἐν ῥήματι, 27 ἵνα παραστήσῃ αὐτὴν ἑαυτῷ ἔνδοξον τὴν ἐκκλησίαν, μὴ ἔχουσαν σπίλον ἢ ῥυτίδα ἤ τι τῶν τοιούτων, ἀλλ᾿ ἵνα ᾖ ἁγία καὶ ἄμωμος. 28 οὕτως ὀφείλουσιν οἱ ἄνδρες ἀγαπᾶν τὰς ἑαυτῶν γυναῖκας ὡς τὰ ἑαυτῶν σώματα. ὁ ἀγαπῶν τὴν ἑαυτοῦ γυναῖκα ἑαυτὸν ἀγαπᾷ· 29 οὐδεὶς γάρ ποτε τὴν ἑαυτοῦ σάρκα ἐμίσησεν, ἀλλ᾿ ἐκτρέφει καὶ θάλπει αὐτήν, καθὼς καὶ ὁ Κύριος τὴν ἐκκλησίαν· 30 ὅτι μέλη ἐσμὲν τοῦ σώματος αὐτοῦ, ἐκ τῆς σαρκὸς αὐτοῦ καὶ ἐκ τῶν ὀστέων αὐτοῦ·31 ἀντὶ τούτου καταλείψει ἄνθρωπος τὸν πατέρα αὐτοῦ καὶ τὴν μητέρα καὶ προσκολληθήσεται πρὸς τὴν γυναῖκα αὐτοῦ, καὶ ἔσονται οἱ δύο εἰς σάρκα μίαν. 32 τὸ μυστήριον τοῦτο μέγα ἐστίν, ἐγὼ δὲ λέγω εἰς Χριστὸν καὶ εἰς τὴν ἐκκλησίαν. 33 πλὴν καὶ ὑμεῖς οἱ καθ᾿ ἕνα ἕκαστος τὴν ἑαυτοῦ γυναῖκα οὕτως ἀγαπάτω ὡς ἑαυτόν, ἡ δὲ γυνὴ ἵνα φοβῆται τὸν ἄνδρα.

Μεταφρασμένο

22 Οι γυναίκες να υποτάσσονται στους άνδρες τους, σαν να υποτάσσονται στον Κύριο, ο οποίος και παραγγέλλει την υποταγή αυτήν των γυναικών. 23 Διότι ο άνδρας είναι κεφαλή και αρχηγός της γυναίκας, όπως και ο Χριστός είναι κεφαλή και αρχηγός της Εκκλησίας, ο οποίος όμως Χριστός είναι συγχρόνως και σωτήρας του σώματος της Εκκλησίας όλων δηλαδή ανεξαιρέτως των πιστών. 24 Αλλά όπως η Εκκλησία υποτάσσεται στον αρχηγό, στον Χριστό, έτσι και οι γυναίκες πρέπει να υποτάσσονται στους άνδρες τους σε κάθε τι, που δεν αντιστρατεύεται στο θείο θέλημα. 25 Οι δε άνδρες εξ’ άλλου να αγαπάτε τις γυναίκες σας και να υποβάλλεσθε μέχρι και των μεγαλυτέρων θυσιών για χάρη τους, όπως και ο Χριστός αγάπησε την Εκκλησία και παρέδωσε υπέρ αυτής τον εαυτό του σε σταυρικό θάνατο, 26 για να την αγιάσει, καθαρίζοντας αυτήν με το λουτρό του ύδατος, δηλαδή, δια του αγίου βαπτίσματος, κατά το οποίο λέγεται ο ιερός λόγος “ στο όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος ”. 27 Και τούτο, δια να την καταστήσει και την παραστήσει στο πλευρό του ως νύφη ένδοξη και άσπιλη, την Εκκλησία, χωρίς πλέον αυτή να έχει καμίαν κηλίδα ή ρυτίδα ή τίποτε άλλο από εκείνα, που ρυπαίνουν και ασχημίζουν, αλλά να είναι άγια και άμεμπτη. 28 Έτσι και οι άνδρες οφείλουν να αγαπούν τις γυναίκες τους, όπως αγαπούν τα δικά τους σώματα. Εκείνος που αγαπά την γυναίκα του, τον εαυτό του αγαπά, αφού αποτελεί ένα σώμα με αυτήν. 29 Διότι ποτέ κανείς δεν μίσησε το σώμα του, αλλά το τρέφει με πολύ ενδιαφέρον και το περιθάλπει, όπως και ο Κύριος τρέφει και περιθάλπει την Εκκλησία του, που είναι σώμα του. 30 Διότι πράγματι εμείς οι πιστοί, που αποτελούμε την Εκκλησία, είμαστε μέλη από την σάρκα του και από τα οστά του, κατά τον τύπο της Εύας, που ήταν από τα οστά και την σάρκα του Αδάμ. 31 Γι’ αυτό και ο Αδάμ, όταν είδε την Εύα, είπε φωτιζόμενος από τον Θεό· “ ένεκα τούτου θα εγκαταλείψει ο άνθρωπος τον πατέρα και την μητέρα του και θα προσκολληθεί προς την γυναίκα του και θα είναι οι δύο, σε σάρκα μίαν ”. 32 Αυτά που είχε πει τότε ο Αδάμ, αναφέρονται αλληγορικά στον Χριστό και την Εκκλησία και ήταν έως τώρα άγνωστο κρυμμένο μυστήριο μεγίστης σπουδαιότητας. Εγώ, λοιπόν, λέω, ότι η αλήθεια την οποία προφητικώς είπε ο Αδάμ, αναφέρεται στην πνευματική ένωση του Χριστού και της Εκκλησίας. 33 Παρ’ όλη την αλληγορία, που κρύβουν οι λόγοι του Αδάμ, δεν παύουν να έχουν ισχύ και για τους συζύγους. Γι’ αυτό και ο καθένας από σας, ας αγαπά την γυναίκα του έτσι ακριβώς, όπως αγαπά τον εαυτόν του. Η δε γυναίκα να σέβεται και να τιμά τον άνδρα.

Σε αυτήν την έκφραση λοιπόν, το ρήμα φοβάμαι έχει την έννοια του σέβομαι και όχι φυσικά την έννοια του « τρέμω από το φόβο μου », τον σύζυγό μου. Δεν θα αναλύσουμε περαιτέρω τη συγκεκριμένη έκφραση, η οποία έχει ερμηνευτεί αρκούντως, θεοπνεύστως και θεολογικώς από τον άγιο Νεκτάριο, επίσκοπο Πενταπόλεως σε αντίστοιχο κείμενό του και είναι πανεύκολο να αναζητηθεί και βρεθεί στο διαδίκτυο. Η συγκεκριμένη έκφραση όμως θα γίνει το εφαλτήριο για να ξεκαθαριστούν ορισμένα σημεία του Μυστηρίου του Γάμου, εντελώς παρεξηγημένα.

Όπως για παράδειγμα τα στέφανα, στο Μυστήριο. Τι συμβολίζουν; Η Εκκλησία γνωρίζει πως ο Γάμος δεν είναι εύκολη υπόθεση, τουναντίον είναι αρένα, όπου συγκρούονται πολλές φορές οι εγωισμοί των συζύγων και χωρίς τη βοήθεια του Θεού δύσκολα ξεπερνιούνται οι κακοτοπιές. Επειδή λοιπόν τους δύο νεόνυμφους, τους περιμένει μεγάλος κοινός αγώνας, η Εκκλησία τους τιμά, δίνοντας τους, εκ των προτέρων το στεφάνι της Νίκης ( όπως οι αρχαίοι Έλληνες, στο τέλος κάθε αγώνα, βράβευαν τους νικητές, φορώντας τους τον κότινο, το στεφάνι της νίκης ), για να τους δώσει δύναμη στην κοινή τους προσπάθεια. Επίσης τα δύο αυτά στεφάνια είναι δεμένα μεταξύ τους, γι ’αυτόν ακριβώς το λόγο, για να θυμίζει πάντα στο ζευγάρι πως ο αγώνας και η πορεία τους είναι κοινή κι έτσι οφείλει να παραμείνει, με τη Χάρη και τη βοήθεια του Θεού. 

Επίσης τα στέφανα, στο Μυστήριο, τα τοποθετεί, εν μέσω ευχών και προσευχών ο ιερέας, στα κεφάλια των νεόνυμφων και κανείς άλλος. Είναι τοποθετημένα πάνω στο Ευαγγέλιο, από όπου και τα παίρνει ο ιερέας και στη συνέχεια, σταυρώνει ο κουμπάρος, το ζευγάρι με τα στέφανα υποδηλώνοντας και πάλι πως ο Χριστός είναι και θα είναι παρών στην κοινή τους πορεία. Τα στέφανα δεν είναι απλά διακοσμητικά στα κεφάλια του ζευγαριού..έχουν την ιδιαίτερη σημασία και συμβολισμό τους, γι’ αυτό και ο ιερέας και μόνον αυτός τα παίρνει από τα κεφάλια τους και τα δίνει ο ίδιος στο ζευγάρι στο τέλος του Μυστηρίου και εκείνοι στη συνέχεια, τα τοποθετούν στο εικονοστάσι του σπιτιού.

Δεν είναι απλά ήθη και έθιμα όλα αυτά, ούτε και παρωχημένες αντιλήψεις και δεισιδαιμονίες. Κάποιος και κάποια που προσέρχεται στο Μυστήριο του Γάμου, έχοντας επίγνωση του τι κάνει και τι ζητάει από τον Θεό εκείνη την ώρα, αντιλαμβάνεται και τη σημασία όλων αυτών των ενεργειών. Επιπλέον και ο κουμπάρος του ζευγαριού οφείλει να έχει επίγνωση της ευθύνης που αναλαμβάνει απέναντι στο ζευγάρι. Γι’ αυτό και συμμετέχει ενεργά στο Μυστήριο, όπως αλλάζει τις βέρες, τα στέφανα, πίνει και αυτός από το ευλογημένο κρασί που δίνει ο ιερέας στο ζευγάρι, συμμετέχει στον λεγόμενο « χορό του Ησαΐα » κτλ. Οφείλει να είναι κοντά τους, κυρίως στις δύσκολες στιγμές και να συμβάλει στην εξομάλυνση τυχόν άσχημων καταστάσεων στο ζευγάρι και όχι να τους θυμάται μόνο σε γιορτές, γενέθλια, διακοπές, και άλλες λοιπές εκδηλώσεις.

Τίποτα στο Μυστήριο του Γάμου δεν γίνεται τυχαία και άσκοπα. Ακόμη και στο τραπέζι..υπάρχουν μόνο το Ευαγγέλιο, το κρασί, τα στέφανα και οι βέρες. Τίποτε άλλο..τα προηγούμενα χρόνια υπήρχαν τοποθετημένα πάνω στο τραπέζι διάφορα, όπως ένα ποτήρι με μέλι και καρύδια ( αν είναι δυνατόν… και μάλιστα γλύκανε τους νεόνυμφους.. ο ίδιος ο ιερέας..!! ), διαφόρων τύπων γαμοκουλούρες κτλ.. Ευτυχώς πλέον όλα αυτά έχουν αποσυρθεί για τον απλούστατο λόγο: Δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με το Μυστήριο και την ουσία του. Δεν στηρίζονται πατερικά και αγιογραφικά πουθενά. 

Και φτάνουμε στον γνωστό πλέον « χορό του Ησαΐα ». Γιατί ονομάζεται έτσι; Ο Προφήτης Ησαΐας, ο μεγαλύτερος Προφήτης της Παλαιάς Διαθήκης είχε προφητεύσει για την Θεοτόκο, με απόλυτη ακρίβεια, πολλά χρόνια πριν τη γέννησή της, την πορεία της: « Ιδού η Παρθένος, εν γαστρί έξει και τέξεται υιόν και καλέσουσι το όνομα αυτού Εμμανουήλ, ο εστί μεθερμηνευόμενον μεθ' ημών ο Θεός » (7, 14). Επίσης χαρακτηρίζεται η Παναγία ως: « θρόνος υψηλός και επηρμένος ». Πιο συγκεκριμένα: « είδον τον Κύριον καθήμενον επί θρόνου υψηλού και επηρμένου » (6, 1), ως βιβλίο: « Και έσται μετά τα ρήματα ταύτα, ως οι λόγοι του βιβλίου του εσφραγισμένου » και ως Λαβίδα: « Και απεστάλη προς με εν των Σεραφίμ και είχεν εν τη χειρί αυτού λαβίδα και εν αυτή άνθραξ » και Νεφέλη: « Ιδού Κύριος κάθηται επί νεφέλης κούφης και ήξει εις Αίγυπτον », που επιβεβαιώνουν στο ακέραιο την προφητεία για τον ερχομό της. Το « Ησαΐα χόρευε » λοιπόν έχει τη σημασία της χαράς που μπορεί να έχει ο Προφήτης, επειδή επαληθεύτηκαν απόλυτα οι Προφητείες του για την Θεοτόκο. Επίσης είναι σημαντική η θέση όλων σε τούτη τη στιγμή. Μπροστά « σύρει το χορό », το Ευαγγέλιο, που κρατά το ιερέας με το δεξί του χέρι και με το αριστερό του κρατά τα ενωμένα χέρια του ζεύγους..δηλαδή μπροστά ο Θεός δείχνει το δρόμο στο ζευγάρι, ενώ τους συνοδεύει ο κουμπάρος, που βαστά τα στέφανα..δεν βολτάρει μαζί τους..συνοδεύει και αυτός την κοινή πορεία τους, είναι εκεί, παρών από τώρα και για πάντα.

Ας αναφερθούμε και λιγάκι στο περιβόητο ρύζι..το οποίο δικαίως σταμάτησε να πετιέται εκείνη την ιερή στιγμή του « χορού του Ησαΐα », για τον απλούστατο λόγο: Δεν ανήκει στο Μυστήριο του Γάμου, δεν μας παραδόθηκε από τους Πατέρες της Εκκλησίας και δεν έχει κανένα απολύτως λόγο να υπάρχει και κατά τη διάρκεια του Μυστηρίου. Πρόκειται για ένα έθιμο που εμβόλιμα και λανθασμένα ενσωματώθηκε στο Μυστήριο, δεν έχει πνευματικό λόγο ύπαρξης κατά τη διάρκεια του Μυστηρίου, γι’ αυτό και πετιέται, αφού έχει τελειώσει το Μυστήριο και έξω από τον Ναό.

Φυσικά και θα σταθούμε και στο γαμήλιο γλέντι, το οποίο ωραίο είναι να γίνεται συνετά, ευπρεπώς και εννοείται πως δεν είναι αυτό, το κέντρο βάρους του Γάμου, δηλαδή καλό είναι να το βλέπουμε ως προέκταση της χαράς που το ζευγάρι ζήτησε κι έλαβε την ευλογία από τον Θεό και όχι ως μέσο ανταπόδοσης υποχρεώσεων των δύο οικογενειών σε τρίτους ή σε μιαν επίδειξη πλούτου, ξιπασιάς και ενίοτε κακογουστιάς.

Όλα τα προαναφερθέντα έχουν λόγο ύπαρξης σε αυτήν την ανάρτηση για να αντιληφθούμε τη σοβαρότητα του Μυστηρίου του Γάμου, ακόμη και στο τελετουργικό του μέρος. Τα πάντα έχουν πνευματικό βάθος και συμβολισμό, μέχρι και η παραμικρή λεπτομέρεια του και καλό είναι τα γνωρίζουν όσοι προσέρχονται σε αυτό και να μην το αντιμετωπίζουν ως ένα έθιμο ή ως ένα εναλλακτικό τρόπο ανταπόδοσης κάποιων επαγγελματικών, φιλικών κ.α. υποχρεώσεων.

Όταν λοιπόν ένα ζευγάρι ζητά την ευλογία του Θεού για την μελλοντική του πορεία και τη λαμβάνει, μέσω του συγκεκριμένου Μυστηρίου μπορεί να έχει διαρκώς και πλουσιοπάροχα, αυτήν την ευλογία, με πολλούς τρόπους, όπως για παράδειγμα, ακολουθώντας όσο μπορεί ο καθένας, τις συμβουλές του Ιερού Χρυσοστόμου για το έγγαμο ζευγάρι, που είναι εντυπωσιακά εύστοχες και σωτήριες. Η λέξη – κλειδί στις παραινέσεις του αγίου Χρυσοστόμου είναι η αρετή της σωφροσύνης. « Πώς τίμιος ο γάμος; ». Η απάντηση: « Ότι εν σωφροσύνη, διατηρεί τον πιστόν ». Ο άγιος εξηγεί πως οι φροντίδες της καθημερινότητας, μέσα στο γάμο δεν μπορούν να κάμψουν το φρόνημα και την πίστη του ζεύγους, εάν υπάρχει σύνεση στη σχέση του ζευγαριού μεταξύ τους και στη σχέση τους με τα παιδιά τους. Με τη σωφροσύνη μέσα στο γάμο ασκείται το ζευγάρι και στις υπόλοιπες αρετές, όπως στην υπομονή, αγάπη, ταπεινοφροσύνη, πραότητα. Μας λέει χαρακτηριστικά: « Μη θεωρείτε τον γάμο εμπόδιο για να ευαρεστήσετε τον Θεό… διότι εάν ο γάμος και η ανατροφή των τέκνων θα γινόταν εμπόδιο στο δρόμο της αρετής, δεν θα τον εισήγε στην δική μας ζωή ο Δημιουργός… δεν εμποδίζει σε τίποτε στην χριστιανική μας ζωή εάν θέλουμε να αγωνιστούμε. Γιατί αν είμαστε άγρυπνοι, εάν νήφωμεν, ούτε ο γάμος, ούτε η ανατροφή, ούτε κάτι άλλο θα μπορέσει να μας εμποδίσει να γίνουμε ευάρεστοι στον Θεό ».

Στη συνέχεια ο άγιος Χρυσόστομος αναφέρεται στη αγάπη μεταξύ των συζύγων, τονίζοντας ιδιαίτερα τη στάση του συζύγου προς τη σύζυγο, διότι η γυναίκα είναι από τη φύση της πιο ευαίσθητη και θέλει να της δείχνει ο σύζυγος, την αγάπη του προς το πρόσωπό της. Τονίζει: « Και όχι μόνο γι’ αυτό πρέπει να αγαπάμε την γυναίκα μας, επειδή δηλαδή είναι μέλος μας και δημιουργήθηκε από μας αλλά και επειδή ο Θεός όρισε νόμο γι’ αυτό ακριβώς το πράγμα, λέγοντας το εξής: Κάθε άνδρας θα εγκαταλείψει τον πατέρα του και την μητέρα του και θα συνδεθεί στενά με την γυναίκα του, και θα γίνουν οι δυο τους μία σάρκα ». Απευθύνεται κυρίως στον σύζυγο, επειδή ο ανδρικός εγωισμός πολλές φορές οδηγεί σε εξαιρετικά δυσάρεστα αποτελέσματα, όπως σωματική βία, την οποία ο άγιος καταδικάζει απερίφραστα. 

Και όταν η γυναίκα νιώσει όμορφα μέσα στο γάμο, τότε τα αποτελέσματα θα φανούν γρήγορα και θα είναι εντυπωσιακά. Κι εκείνη με τη σειρά της οφείλει να τιμά την αγάπη του άνδρα της ποικιλοτρόπως. Ακόμη και μέσα από ένα καλομαγειρεμένο φαγητό, ένα χάδι της, δυο γλυκιές κουβέντες, είναι δυνατόν να αποσυμπιέσουν μια δύσκολη στιγμή, την κακή διάθεση του συζύγου της, λόγω τυχόν δυσκολιών στην εργασία του κτλ.

Ο άγιος Χρυσόστομος είναι σαφέστατος και στο θέμα της σαρκικής επαφής των συζύγων. Θέλει προσοχή και διάκριση και εδώ, διότι πολλές φορές με την υποτιθέμενη « συνετή » στάση δημιουργούνται τεράστια ζητήματα στον γάμο. Δηλαδή: « Διέταξε ο Χριστός με το στόμα του Παύλου να μη στερεί ο ένας τον άλλο, αλλά μερικές γυναίκες με την δήθεν επιθυμία της εγκράτειας απομακρύνθησαν από τους άνδρες τους, χάριν της ευλαβείας, και τους έσπρωξαν στην μοιχεία και σε βάραθρο απωλείας ». « Ποιό είναι το κέρδος της νηστείας και της εγκράτειας όταν σπάσει η αγάπη; Κανένα ».

Επόμενη ασφαλιστική δικλείδα για τον γάμο είναι, κατά τον άγιο Χρυσόστομο, η επικοινωνία μεταξύ των συζύγων, η γόνιμη, χωρίς εγωισμό, συζήτηση. Να διεξάγεται με αλληλοκατανόηση και σεβασμό. Πιο αναλυτικά, μας εξηγεί ο άγιος: « Γιατί τίποτε δεν είναι πικρότερο από την μάχη που γίνεται από τον άνδρα ενάντια στην γυναίκα. Γιατί είναι πικρές πραγματικά, οι μάχες που γίνονται ανάμεσα σε πρόσωπα που αγαπιούνται και δείχνουν ότι, όταν κανείς διχάζεται με το ίδιο του το μέλος, όπως λέγεται, αυτό πρέπει να προκαλείται από μεγάλη πικρία. Το μέρος λοιπόν, των ανδρών είναι να αγαπούν και των γυναικών να υποχωρούν. Εάν λοιπόν καθένας συνεισφέρει το δικό του μέρος, όλα θα είναι στερεά. Και η γυναίκα γίνεται φιλική και αγαπιέται ».

Καλά και άγια όλα αυτά αλλά την ώρα του καβγά, τι γίνεται;; Πώς διορθώνεται η κατάσταση; Ακόμη και γι’ αυτήν την κατάσταση που αναστατώνει πολύ την οικογένεια, ο Ιερός Χρυσόστομος μας δίνει λύσεις. Όταν γίνει η ζημιά, σημασία έχει να κάνει το πρώτο βήμα ο πιο ώριμος και να μην σκεφτόμαστε, ποιος το έκανε αλλά πως θα διορθωθεί αυτή η επιβαρυμένη κατάσταση. Τονίζει ο άγιος: « Να ανεχόμαστε ο ένας τον άλλο, με αγάπη. Πώς είναι δυνατόν να ανέχεσαι αν είσαι οργίλος και κακόγλωσσος; Πες τον τρόπο: Με αγάπη. Αν δεν ανέχεσαι τον πλησίον, πώς θα σε ανεχθεί ο Θεός; Αν συ δεν υποφέρεις αυτόν που είναι σύνδουλος σου, πως θα σε ανεχθεί εσένα ο Κύριος; ». 

« Λόγια αγάπης να της λες Εγώ από όλα, την δική σου αγάπη προτιμώ και τίποτε δεν μου είναι οδυνηρό, όσο το να βρεθώ σε διάσταση μαζί σου. Κι αν όλα χρειαστεί να τα χάσω, κι αν στους εσχάτους βρεθώ κινδύνους, ο, τιδήποτε κι αν πάθω, όλα μου είναι υποφερτά, όσο εσύ μου είσαι καλά. Και τα παιδιά τότε μου είναι πολύ αγαπητά, εφ’ όσον εσύ με συμπαθείς. Όλα δικά σου είναι. Αυτό με συμβουλεύει ο Παύλος λέγοντας ότι ο άνδρας δεν εξουσιάζει το σώμα του, αλλά η γυναίκα του. Κι αν δεν έχω εγώ εξουσία στο σώμα μου, αλλά εσύ, πόσο μάλλον δικά σου είναι όλα τα άλλα ». Ο σύζυγός λοιπόν: « Ποτέ να μη μιλάς με πεζό τρόπο, αλλά με φιλοφροσύνη, τιμή, με αγάπη πολλή. Να την τιμάς και δεν θα βρεθεί στην ανάγκη να ζητήσει την τιμή από τους άλλους. Να την προτιμάς από όλους για όλα, για την ομορφιά, για την σύνεση της, και να την επαινείς. Να κάνεις φανερό ότι σου αρέσει η συντροφιά της και ότι προτιμάς να μένεις στο σπίτι για να είσαι μαζί της, από το να βγαίνεις στην αγορά. Από όλους τους φίλους να την προτιμάς, και από τα παιδιά που σου χάρισε ακόμα, κι αυτά εξ αιτίας της να τα αγαπάς ».

« Δεν υπάρχει τίποτε, τίποτε πολυτιμότερο από το να αγαπιέται κανείς τόσο πολύ από την γυναίκα του και να την αγαπάει ».