ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΗ ΜΝΗΜΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

ΤΗΣ ΒΙΚΥΣ ΣΙΑΜΑΝΤΑ

       Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία υπάρχει σημαντική συσχέτιση μεταξύ της εργαζόμενης μνήμης και της γραπτής παραγωγής. Η ενεργή διατήρηση πολλών ιδεών, η ανάκληση γραμματικών κανόνων από τη μακρόχρονη μνήμη και η συνεχής αναθεώρηση που απαιτείται κατά τη διάρκεια της διαδικασίας γραφής είναι οι λόγοι που κάνουν τη λειτουργία της εργαζόμενης μνήμης πολύτιμη (Kellogg, 1996).

 Η λεκτική εργαζόμενη μνήμη αποτελεί καθοριστικό παράγοντα κατά την παραγωγή γραπτού λόγου. Οι Alloway & Alloway (2010) υποστηρίζουν ότι λειτουργεί ως προβλεπτικός παράγοντας των επιδόσεων στην ανάγνωση, τη γραφή και την αριθμητική. Η απόλυτη ταύτιση της λειτουργίας της εργαζόμενης μνήμης με τη γραπτή έκφραση έγινε από τον Kellogg (1996). Παρουσίασε ένα μοντέλο, το οποίο αφορούσε τη διαδικασία της γραπτής παραγωγής. Σύμφωνα με αυτό η διαδικασία γραφής χωρίζεται στη διαμόρφωση, τη σύνταξη και τον έλεγχο. Η διαμόρφωση συνίσταται στον σχεδιασμό του περιεχομένου και στη μεταφορά αυτού σε προτάσεις. Το προϊόν που εξάγεται από το σύστημα αυτό εισάγεται στο εκτελεστικό σύστημα. Εκεί ένα πρόγραμμα πρέπει να παράγει τη γλώσσα για εξαγωγή, η οποία έπειτα πρέπει να αποτελέσει το κείμενο. Αυτό, όταν παραχθεί, θα διαβαστεί και θα διατεθεί για έκδοση. Πρέπει σε αυτό το σημείο να επισημανθεί ότι όλα τα συστήματα συνδέονται και αλληλοεπηρεάζονται.

Ο συγγραφέας παράγει ιδέες, τις οργανώνει, συνθέτει και γράφει προτάσεις εκτελώντας τις κατάλληλες γραφοκινητικές δεξιότητες. Ταυτόχρονα, λαμβάνει υπόψιν του ορθογραφικούς και συντακτικούς κανόνες. Πρέπει, δηλαδή, να στρέφει την προσοχή του στον έλεγχο των διαδικασιών που απαιτούνται για την παραγωγή του γραπτού λόγου και την ίδια στιγμή να έχει υπόψιν του αυτό που θέλει να γράψει (Σπαντιδάκης, 2010). Ο έλεγχος και η λειτουργία των διαδικασιών αυτών είναι ιδιαίτερα απαιτητικός.

Είναι πολύ σημαντικό, επομένως, αρχικά από μικρή ηλικία να κατανοηθεί η κοινωνική πρακτική της γραφής από ένα παιδί και η πρώτη επαφή του με αυτή να συνδέεται άμεσα με τα ενδιαφέροντά του, ώστε να αναπτύξει θετική διάθεση απέναντι σε αυτή. Ουκ ολίγες φορές έχουμε παρατηρήσει μαθητές μας να προτιμούν τον προφορικό από το γραπτό λόγο. Αυτό συμβαίνει διότι όπως αναφέρουν και οι ίδιοι "δε ξέρουν τι να γράψουν, δε θυμούνται πώς γράφονται οι λέξεις, βαριούνται, κουράζονται". Πραγματικά, όμως, όταν ενασχολούνται με θέματα της αρεσκείας τους η συμπεριφορά αυτή τείνει να περιορίζεται.

Αν, λοιπόν, η επεξεργασία του γραπτού λόγου, όπως φυσικά και κάθε άλλου γνωστικού αντικειμένου συνδεθεί με τη ζωή τους άμεσα τότε αυτή θα είναι πολύ πιο εύκολη και θα μπορεί σταδιακά να γενικευθεί σε όλα τα γραπτά κείμενα. Με αυτό τον τρόπο, τα παιδιά θα αρχίσουν να «εξερευνούν» το γραπτό λόγο και θα πραγματοποιούν συνδέσεις με τον προφορικό αυθόρμητα.

Τεχνικές που μπορούν να τα βοηθήσουν είναι η «αποδόμηση» του γραπτού λόγου (αναγνώριση δομικών στοιχείων), η κατηγοριοποίηση αντικειμένων (λεκτική-οπτική), η εύρεση σχετικού με το υπό επεξεργασία θέμα λεξιλογίου, σχεδιαγράμματα, εκμάθηση συνδετικών λέξεων, ιδεοθύελλες (βασικές ερωτήσεις σχετικές με το θέμα: ποιος, πού, πώς, για ποιο λόγο, τι έκανε, ποιο το αποτέλεσμα κλπ). Η ύπαρξη στην τάξη μνημονικών βοηθημάτων είναι, επίσης, σημαντική, αφού αυτά ενισχύουν την εργαζόμενη μνήμη, οδηγώντας επομένως σε βελτίωση του γραπτού λόγου (αφίσες ανά κατηγορία, καρτέλες με γραμματικο-συντακτικούς κανόνες, λεξικά, πληροφορίες αναρτημένες σε πίνακα).



ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ: 

• Alloway, T. P., & Alloway, R. G. (2010). Investigating the predictive roles of working memory and IQ in academic attainment. Journal of Experimental Child Psychology, 106(1), 20–29.
• Kellogg, R. T. (1996). A model of working memory in writing. Στο: The science of writing: Theories, methods, individual differences, and applications (edited by Levy, C. M., & Ransdell, S.). Hillsdale, NJ, England: Lawrence Erlbaum Associates.
• Σπαντιδάκης, Γ. (2010). Κοινωνιο-γνωσιακά πολυμεσικά περιβάλλοντα μάθησης παραγωγής γραπτού λόγου. Αθήνα: Gutenberg