ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2017 / ΑΡΧ. ΕΛΛΗΝΙΚΑ - ΘΕΜΑΤΑ - ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Άποψη της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων
για τα θέματα των Πανελλαδικών Εξετάσεων στο Μάθημα:
Αρχαία Ελληνικά Προσανατολισμού

Τα ερωτήματα που συνοδεύουν το διδαγμένο κείμενο (Πλάτωνος Πρωταγόρας 322d-323c) είναι σαφή και κατανοητά. Η αναμενόμενη -όπως και κάθε χρόνο- επιλογή του διδαγμένου επιβεβαιώνει την αναγκαιότητα ανανέωσης της ύλης. Στο αδίδακτο κείμενο (Ισοκράτους, Φίλιππος,26-27) διατυπώνεται η άποψη ότι ο ρητορικός λόγος έχει αξία όταν εκφέρεται προφορικά από τον ίδιο τον ρήτορα -δημιουργό, ώστε να διαθέτει αμεσότητα και ανταπόκριση στις επικαιρικές ανάγκες. Σε διαφορετική περίπτωση ο λόγος, όταν αναγιγνώσκεται απλώς και όχι μετ ́ήθους, φαίνεται φαύλος (=ασήμαντος, μηδαμινός, ευτελής, ανάξιος λόγου).

 ***

Γ΄ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ Δ΄ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ
ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ
Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ΄ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 9 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ:
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ

Διδαγμένο κείμενο
Πλάτωνος, Πρωταγόρας 322d-323c

Οὕτω δή, ὦ Σώκρατες, καὶ διὰ ταῦτα οἵ τε ἄλλοι καὶ Ἀθηναῖοι, ὅταν μὲν περὶ ἀρετῆς τεκτονικῆς ᾖ λόγος ἢ ἄλλης τινὸς δημιουργικῆς, ὀλίγοις οἴονται μετεῖναι συμβουλῆς, καὶ ἐάν τις ἐκτὸς ὢν τῶν ὀλίγων συμβουλεύῃ, οὐκ ἀνέχονται, ὡς σὺ φῄς —εἰκότως, ὡς ἐγώ φημι— ὅταν δὲ εἰς συμβουλὴν πολιτικῆς ἀρετῆς ἴωσιν, ἣν δεῖ διὰ δικαιοσύνης πᾶσαν ἰέναι καὶ σωφροσύνης, εἰκότως ἅπαντος ἀνδρὸς ἀνέχονται, ὡς παντὶ προσῆκον ταύτης γε μετέχειν τῆς ἀρετῆς ἢ μὴ εἶναι πόλεις. Αὓτη, ὦ Σώκρατες, τούτου αἰτία.
Ἵνα δὲ μὴ οἴῃ ἀπατᾶσθαι ὡς τῷ ὄντι ἡγοῦνται πάντες ἄνθρωποι πάντα ἄνδρα μετέχειν δικαιοσύνης τε καὶ τῆς ἄλλης πολιτικῆς ἀρετῆς, τόδε αὖ λαβὲ τεκμήριον. Ἐν γὰρ ταῖς ἄλλαις ἀρεταῖς, ὥσπερ σὺ λέγεις, ἐάν τις φῇ ἀγαθὸς αὐλητὴς εἶναι, ἢ ἄλλην ἡντινοῦν τέχνην ἣν μή ἐστιν, ἢ καταγελῶσιν ἢ χαλεπαίνουσιν, καὶ οἱ οἰκεῖοι προσιόντες νουθετοῦσιν ὡς μαινόμενον· ἐν δὲ δικαιοσύνῃ καὶ ἐν τῇ ἄλλῃ πολιτικῇ ἀρετῇ, ἐάν τινα καὶ εἰδῶσιν ὅτι ἄδικός ἐστιν, ἐὰν οὗτος αὐτὸς καθ’ αὑτοῦ τἀληθῆ λέγῃ ἐναντίον πολλῶν, ὃ ἐκεῖ σωφροσύνην ἡγοῦντο εἶναι, τἀληθῆ λέγειν, ἐνταῦθα μανίαν, καί φασιν πάντας δεῖν φάναι εἶναι δικαίους, ἐάντε ὦσιν ἐάντε μή, ἢ μαίνεσθαι τὸν μὴ προσποιούμενον [δικαιοσύνην]· ὡς ἀναγκαῖον οὐδένα ὅντιν’ οὐχὶ ἁμῶς γέ πως μετέχειν αὐτῆς, ἢ μὴ εἶναι ἐν ἀνθρώποις.

Α1. Από το παραπάνω κείμενο να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Ἐν γὰρ ταῖς ἄλλαις ἀρεταῖς ...ἢ μὴ εἶναι ἐν ἀνθρώποις».
Μο ν ά δ ες 10

Β1. Με βάση ποια αποδεικτικά στοιχεία ο Πρωταγόρας προσπαθεί στη β΄ παράγραφο του διδαγμένου κειμένου να θεμελιώσει τη θέση του ότι «ἡγοῦνται πάντες ἄνθρωποι πάντα ἄνδρα μετέχειν δικαιοσύνης τε καὶ τῆς ἄλλης πολιτικῆς ἀρετῆς ».
Μο νά δ ες 10

Β2. «ἐν δὲ δικαιοσύνῃ...ἐνταῦθα μανίαν»: Γιατί θεωρείται «τρελός», κατά τον Πρωταγόρα, όποιος δέχεται ότι δεν κατέχει τη δικαιοσύνη και την άλλη πολιτική αρετή;
Μο νά δ ες 10

Β3.Αφού μελετήσετε το απόσπασμα «Οὕτω δή, ὦ Σώκρατες, καὶ διὰ ταῦτα...τούτου αἰτία» και το παρακάτω μεταφρασμένο κείμενο, να απαντήσετε στο ερώτημα : πώς συσχετίζει την πολιτική αρετή ο Πρωταγόρας και πώς ο Σωκράτης με τις αντιλήψεις και τη συμπεριφορά των Αθηναίων στον δημόσιο βίο τους;

Μεταφρασμένο κείμενο
Πλάτωνος, Πρωταγόρας 319b–d

Εγώ [δηλ. ο Σωκράτης] λοιπόν θεωρώ, όπως και οι άλλοι Έλληνες, πως οι Αθηναίοι είναι σοφοί. Και βλέπω ότι, όποτε συγκεντρωνόμαστε στην εκκλησία του δήμου, όταν η πόλη πρόκειται να εκτελέσει κάποιο έργο οικοδομικό, καλούμε τους οικοδόμους ως συμβούλους στην οικοδομία, κι όταν πάλι πρόκειται για ναυπηγικό έργο, καλούμε τους ναυπηγούς, και με τον ίδιο τρόπο πράττουμε όταν πρόκειται για όλα τα αντίστοιχα έργα, για όσα δηλαδή θεωρείται πως είναι διδακτά και μπορεί κάποιος να τα μάθει με κατάλληλα μαθήματα. Εάν επιχειρήσει δε κάποιος άλλος να δώσει τη συμβουλή του στον δήμο, κάποιος που οι άνθρωποι δεν τον θεωρούν τεχνίτη σχετικό, η συνέλευση δεν τον αποδέχεται, ακόμα κι αν είναι και ωραίος και πλούσιος και από μεγάλη οικογένεια. Αντίθετα τον κοροϊδεύουν και του φωνάζουν, μέχρι αυτός που τόλμησε να μιλήσει να φύγει μόνος του τρομοκρατημένος ή μέχρι να τον σύρουν οι τοξότες και να τον βγάλου ν σηκωτό, με διαταγή των πρυτάνεων. Για τα θέματα λοιπόν που θεωρούν [οι Αθηναίοι] ότι εξαρτώνται από κάποια συγκεκριμένη τεχνογνωσία, έτσι ενεργούν. Όταν όμως πρέπει να αποφασιστεί κάποιο ζήτημα που αφορά τη διοίκηση της πόλεως, σηκώνεται και δίνει τις συμβουλές του γι’ αυτό εξίσου και ο οικοδόμος και ο σιδεράς και ο έμπορος ή ο ναυτικός και ο πλούσιος και ο φτωχός και αυτός που είναι από μεγάλο γένος και αυτός που δεν είναι από κάποια γενιά σπουδαία. Και κανένας δεν τους ψέγει γι’ αυτό, όπως τους προηγούμενους: γιατί εσύ, χωρίς να έχεις διδαχθεί από πουθενά αυτό το πράγμα και χωρίς να έχεις δάσκαλο σ’ αυτό το θέμα, θέλεις τώρα να δώσεις και συμβουλές. Άρα, είναι προφανές πως δεν θεωρούν ότι το πράγμα αυτό είναι κάτι που διδάσκεται.
Μονάδες 10

Β4. Να γράψετε στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε καθεμία από τις παρακάτω θέσεις, τη λέξη Σωστό, αν είναι σωστή, ή τη λέξη Λάθος, αν είναι λανθασμένη:

α. Τόσο οι σοφιστές όσο και ο Σωκράτης αμφισβητούν τις παραδοσιακές ιδέες της εποχής τους.
β. Στον διάλογο «Πρωταγόρας» ο Σωκράτης δείχνει να σέβεται περισσότερο τον σοφιστή Πρωταγόρα από τον Γοργία.
γ. Ο Σωκράτης δημιουργούσε αντιφατικά αισθήματα στους συμπολίτες του.
δ. Από τον διάλογο «Πρωταγόρας» δεν μπορούμε να συναγάγουμε με ακρίβεια ποια είναι η πλατωνική αντίληψη για την αρετή.
ε. Η σωκρατική επαγωγική μέθοδος είναι μια μετάβαση από το καθολικό και γενικό στο εμπειρικό και μερικό.
Μονάδες 10

Β5.α.Να αντιστοιχίσετε στο τετράδιό σας τις αρχαίες ελληνικές λέξεις της στήλης Α με τις ετυμολογικά συγγενείς νεοελληνικές λέξεις της στήλης Β.

(μονάδες 4)

Για καθεμία από τις τρεις παρακάτω υπογραμμισμένες λέξεις να γράψετε μία πρόταση στα νέα ελληνικά, όπου η ίδια λέξη (σε οποιαδήποτε πτώση, αριθμό ή γένος) θα χρησιμοποιείται με διαφορετική σημασία από αυτήν που έχει στο αρχαίο κείμενο: «ὅταν μὲν περὶ ἀρετῆς τεκτονικῆς ᾖ λόγος ἢ ἄλλης τινὸς δημιουργικῆς, ὀλίγοις οἴονται μετεῖναι συμβουλῆς»
(μονάδες 6)
Μονάδες 10

Αδίδακτο κείμενο
Ισοκράτους, Φίλιππος, 26-27 (έκδ. Τeubner)

Στο κείμενο που ακολουθεί γίνεται αναφορά στο πότε ο ρητορικός λόγος χάνει την αποτελεσματικότητά του.Ἐπειδὰν γὰρ ὁ λόγος ἀποστερηθῇ τῆς τε δόξης τῆς τοῦ λέγοντος καὶ τῆς φωνῆς καὶ τῶν μεταβολῶν τῶν ἐν ταῖς ῥητορείαις γιγνομένων, ἔτι δὲ τῶν καιρῶν καὶ τῆς σπουδῆς τῆς περὶ τὴν πρᾶξιν, καὶ μηδὲν ᾖ τὸ συναγωνιζόμενον καὶ συμπεῖθον, ἀλλὰ τῶν μὲν προειρημένων ἁπάντων ἔρημος γένηται καὶ γυμνός, ἀναγιγνώσκῃ δέ τις αὐτὸν ἀπιθάνως καὶ μηδὲν ἦθος ἐνσημαινόμενος ἀλλ’ ὥσπερ ἀπαριθμῶν, εἰκότως, οἶμαι, φαῦλος εἶναι δοκεῖ τοῖς ἀκούουσιν. Ἅπερ καὶ τὸν νῦν ἐπιδεικνύμενον μάλιστ’ ἂν βλάψειε καὶ φαυλότερον φαίνεσθαι ποιήσειεν.

Γ1.Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του κειμένου.
Μονάδες 20

Γ2.α.Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις:

• ἀναγιγνώσκῃ : το δεύτερο πρόσωπο ενικού αριθμού προστακτικής αορίστου β΄
• ἀπαριθμῶν : το τρίτο πρόσωπο πληθυντικού αριθμού ευκτικής ενεστώτα
• τοῖς ἀκούουσιν : το απαρέμφατο μέλλοντα
• μάλιστ’ : τον θετικό βαθμό
• φαίνεσθαι : το δεύτερο πρόσωπο πληθυντικού αριθμού υποτακτικής παθητικού αορίστου β΄

(μονάδες 5)

Γ2.β.«τῶν μὲν προειρημένων ἁπάντων ἔρημος γένηται»: Να μεταφέρετε όλους τους κλιτούς τύπους της πρότασης στον άλλον αριθμό.
(μονάδες 5)
Μονάδες 10

Γ3.α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω τύπων: τῶν μεταβολῶν, τῶν προειρημένων, γυμνός, εἰκότως, τοῖς ἀκούουσιν.
(μονάδες 5)

Γ3.β. «Ἅπερ καὶ τὸν [...] ἐπιδεικνύμενον μάλιστ’ ἂν βλάψειε καὶ φαυλότερον φαίνεσθαι ποιήσειεν»: Να αναγνωρίσετε το είδος της πρώτης πρότασης (μονάδα 1) και να κάνετε συντακτική αναγνώριση των υπογραμμισμένων όρων (μονάδες 4).
(μονάδες 5)
Μονάδες 10

ΔΙΑΒΑΣΤΕ:

• ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ

...

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

επιμέλεια: Χριστίνα Σμαραγδάκη


Α1) ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΓΝΩΣΤΟΥ:

Δηλαδή στις υπόλοιπες ικανότητες, όπως εσύ λες, εάν κάποιος υποστηρίζει πως είναι καλός αυλητής, ή σε οποιαδήποτε άλλη τέχνη, στην οποία δεν είναι, τον κοροϊδεύουν ή εξοργίζονται εναντίον του και οι συγγενείς πλησιάζοντας τον, τον συμβουλεύουν σα να είναι τρελός. Όμως στη δικαιοσύνη και την άλλη πολιτική αρετή, και αν ακόμη γνωρίζουν πως είναι άδικος κάποιος, εάν αυτός ο ίδιος λέει την αλήθεια εναντίον του εαυτού του μπροστά σε πολλούς άλλους, το οποίο στην πρώτη περίπτωση θεωρούσαν πως είναι σωφροσύνη, το να λέει, δηλαδή, την αλήθεια, στη δεύτερη περίπτωση (θεωρείται) τρέλα και ισχυρίζονται πως πρέπει όλοι να λένε ότι είναι δίκαιοι, είτε είναι είτε όχι, αλλιώς λένε πως είναι τρελός αυτός που δεν προσποιείται ότι είναι δίκαιος, με τη σκέψη πως είναι αναγκαίο ο καθένας ανεξαιρέτως να μετέχει σε αυτήν αλλιώς να μην υπάρχει ανάμεσα στους ανθρώπους.

Β1) Ο Πρωταγόρας υποστηρίζει πως όλοι μετέχουν στην δικαιοσύνη και την πολιτική αρετή με τα εξής επιχειρήματα:

- Αναφέρει ότι περνούν για τρελό όποιον πει ότι γνωρίζει κάποια τέχνη, όπως αυτή του αυλού, χωρίς όμως να τη γνωρίζει, ενώ μπορεί να τη μάθει.

- Αν όμως παραδεχτεί ότι είναι καλός σ' αυτήν, και είναι όντως, αυτό θεωρείται σωφροσύνη.

- Ωστόσο, αν στη δικαιοσύνη, και στην άλλη πολιτική αρετή, κάποιος είναι όντως άδικος και το παραδεχτεί, η ειλικρίνεια τότε θεωρείται τρέλα. Κάτι τέτοιο φροντίζουν να αποκρύπτεται, αφού όλοι πρέπει να είναι αλλά και να λένε ότι είναι δίκαιοι, αλλιώς η πόλη δε μπορεί να υπάρξει.

-Αν ο άδικος προσποιηθεί ότι είναι δίκαιος, ψέματα, τότε αυτό θεωρείται λογικό.

Αυτό συμβαίνει επειδή κυριαρχεί η γενική άποψη πως όλοι έχουν μερίδιο της πολιτικής αρετής, αλλιώς δε θα υπήρχαν ανάμεσα στους ανθρώπους.

Κατ' αυτό το σκεπτικό, όλοι οι άνθρωποι μετέχουν στη δικαιοσύνη και την πολιτική αρετή, καθώς αυτές είναι κοινές και φυσικές ιδιότητες όλων των ανθρώπων, διαφορετικά δεν είναι άνθρωποι.

Β2) Ο Πρωταγόρας θεωρεί πως μέχρι τώρα με το λόγο του έχει καταστήσει σαφές ότι όλοι ανεξαιρέτως οι άνθρωποι κατέχουν τη δικαιοσύνη και την πολιτική αρετή. Ανέφερε, ήδη, με το μύθο του πως ο Δίας απαίτησε και φρόντισε να μοιραστούν οι αρετές αυτές σε όλους και τώρα θεωρεί πως απέξειδε την καθολικότητα τους και με λογικά επιχειρήματα. Δεν πρόκειται για κάποια τέχνη, όπως αυτή του οργανοπαίκτη, η οποία απαιτεί προσπάθεια και χρόνο, αντιθέτως πρόκειται για κάτι έμφυτο. Επομένως, όλοι πρέπει να ισχυρίζονται ότι την κατέχουν. Για τον σοφιστή θεωρείται τρέλα από πλευράς κάποιου να αρνηθεί πως κατέχει τις αρετές αυτές, καθώς αυτό ισούται με την παραδοχή πως το άτομο αυτό δεν ανήκει στο ανθρώπινο είδος. Μόνο ένας τρελός θα υποστήριζε, λοιπόν, πως δεν είναι άνθρωπος ή πως δεν κατέχει τις αρετές αυτές.

Β3) Ο Πρωταγόρας χρησιμοποιεί ένα παράδειγμα από την καθημερινή ζωή προκειμένου να στηρίξει το επιχείρημα του πως η πολιτική αρετή είναι έμφυτη. Λέει, λοιπόν, πως όταν συγκαλείται εκκλησία του δήμου για κάποιο θέμα τεχνικό, όπως για παράδειγμα για την αρχιτεκτονική, θεωρείται δεδομένο πως το λόγο πρέπει να πάρει μονάχα αυτός που κατέχει την αντίστοιχη τέχνη. Αν, ωστόσο, προσπαθήσει να μιλήσει για αυτά τα θέματα κάποιος άσχετος με την τέχνη αυτή, φυσικά του παίρνουν το λόγο και τον διώχνουν. Αντιθέτως, όταν συζητιέται κάποιο θέμα σχετικό με την πολιτική αρετή όλοι ανεξαιρέτως οι πολίτες έχουν το δικαίωμα να εκφέρουν γνώμη, καθώς την κατέχουν και τη γνωρίζουν όλοι.

Ο Σωκράτης, από την άλλη, συμφωνεί πως οι Αθηναίοι καλούν κάθε φορά να μιλήσει το άτομο που είναι σχετικό με το θέμα που συζητιέται, δηλαδή για θέματα οικοδομής θα κληθεί ο οικοδόμος κτλ. Αυτό συμβαίνει με όλα όσα θεωρούν πως μπορεί κάποιος να τα διδαχτεί και χωρίς διδαχή δεν είναι σε θέση να τα μάθει. Μάλιστα, εκδιώκεται με άσχημο τρόπο όποιος επιχειρήσει να μιλήσει για όσα δεν κατέχει, ανεξαρτήτως της θέσης του. Με το σκεπτικό αυτό, ο Σωκράτης καταλήγει πως οι Αθηναίοι δε θεωρούν διδακτέα την πολιτική αρετή, αφού, εν αντιθέσει με τα προηγούμενα, στο θέμα της διοίκησης της πόλεως δέχονται τους πάντες στο βήμα, ασχέτως επαγγέλματος, κοινωνικής θέσης, παιδείας, οικονομικής άνεσης.

Β4)
α. Σ
β. Λ
γ. Σ
δ. Σ
ε. Λ

Β5α)
ἴωσιν : εισιτήριο
δεῖ : ένδεια
ἀνέχονται : έξη
εἰδῶσιν : συνείδηση

Β5β)
Με αρετή και τόλμη παργματοποιήθηκε η παρέλαση των ενόπλων δυνάμεων.
Άγνωστος παραμένει ο λόγος της εξαφάνισης της νεαρής κοπέλας.
Αυτόν τον καιρό περνάει μια δημιουργική φάση, γι' αυτό απομονώνεται πολύ.




Γ1) Η ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΤΟΥ ΑΓΝΩΣΤΟΥ:

Όταν ο λόγος στερηθεί την προσωπική γοητεία του ρήτορα, το χρώμα της φωνής του και τις μεταπτώσεις της, που αναδείχνουν πάντα την απαγγελία, και όταν ακόμα το θέμα του χάσει την επικαιρότητα και το ζεστό ενδιαφέρον του, όταν δεν έχει τίποτα που να τον ενισχύει και να του εξασφαλίζει δύναμη πειστική, αλλά μένει γυμνός και έρημος από όλα τα παραπάνω, και τον διαβάζουν και άτονα, χωρίς κανένα χρώμα και κανένα αίσθημα, σα να αραδιάζουν αριθμούς, είμαι βέβαιος ότι πολύ δικαιολογημένα θα φανεί εντελλώς ασήμαντος σε αυτούς που τον ακούνε. Το μειονέκτημα αυτό ακριβώς θα ζημιώσει πάρα πολύ και την εντύπωση του λόγου μου που σου παρουσιάζω και θα τον κάνει να φανεί κατωτέρης αξίας.

Γ2α)

• ἀναγιγνώσκῃ : ἀνάγνωθι 
• ἀπαριθμῶν : ἀπαριθμοῖεν 
• τοῖς ἀκούουσιν : ἀκούσεσθαι
• μάλιστ’ : μάλα
• φαίνεσθαι : φανῆτε

Γ2β)
τῶν μὲν προειρημένων ἁπάντων ἔρημος γένηται : τοῦ μὲν προειρημένου ἅπαντος ἔρημοι γένωνται.

Γ3α)
τῶν μεταβολῶν: αντικείμενο στο ρήμα ἀποστερηθῇ
τῶν προειρημένων: επιθετική μετοχή ως ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός στο έρημος,γενική αντικειμενική
γυμνός:  κατηγορούμενο στο ουσιαστικό λόγος μέσω του γένηται
εἰκότως:  επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο ρήμα δοκεῖ
τοῖς ἀκούουσιν: επιθετική μετοχή ως δοτική προσωπική του κρίνοντος προσώπου στο ρήμα δοκεῖ

Γ3β)
«Ἅπερ καὶ τὸν [...] ἐπιδεικνύμενον μάλιστ’ ἂν βλάψειε καὶ φαυλότερον φαίνεσθαι ποιήσειεν»
Κύρια καταφατική πρόταση, εκφέρει κρίση
 Ἅπερ: υποκείμενο στο ρήμα ἂν βλάψειε
τὸν ἐπιδεικνύμενον: επιθετική μετοχή ως αντικείμενο στο ρήμα ἂν βλάψειε
φαυλότερο: κατηγορούμενο στο ἐπιδεικνύμενον μέσω του φαίνεσθαι
φαίνεσθαι: τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο στο ρήμα ποιήσειεν