Θα συνεννοηθούμε επιτέλους;

 

 

του 

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

M.a Παιδαγωγού - Dph Φιλολόγου

Το ομιλείν και το ακούειν δεν είναι πράγμα τόσο απλούν όσον φαίνεται εξ αρχής. Είναι ολόκληρος τέχνη. Και εις το πεδίον αυτό θα έπρεπε να εισαχθούν οι νόμοι του ρυθμού και πρωτίστως η πειθαρχία η οποία διέπει τα μαθηματικά. Ώστε εάν η λογική έχη τους κανόνας της, η αποκατάστασις αμοιβαίας συνεργασίας, μεταξύ του ομιλούντος και του ακούοντος, έχει ανάγκη θεωρητικής εργασίας. Πολλάκις έχουν διατυπωθή κανόνες της τέχνης του να ομιλή κανείς καλά εις το κοινόν. Διδάσκουν καθ’ όμοιον τρόπον την τέχνην του ακούειν εις όσους η ηλικία διαφυλάττει ακόμη αυτό το προνόμιον. Αλλά πάντως κατεβλήθη προσπάθεια, όπως συνδεθή δια κοινού νήματος κάποιας διδασκαλίας αυτή η αρμονία η οποία πρέπει να ευρίσκεται εις την βάσιν του ομιλείν και ακούειν.

Ο Πωλ Βαλερύ αναφέρει κάπου ότι αυτό το οποίον έχει καμμιάν φορά σημασίαν εις την λογικήν, είναι το ασύνδετον και η διασκορπισμένη τάξις των συλλογισμών. Μην τρομάζετε. Ο ευφυής Γάλλος δεν κάμνει την απολογίαν της παραφροσύνης. Θέλει απλώς και μόνον ν’ αποδείξη, ότι τα πνευματικά στάδια δεν πρέπει κατ’ ανάγκην ν’ ακολουθούν τους αυστηρούς κανόνες της δογματικής σκέψεως. Ο Βαλερύ ευρίσκει ότι η ανθρώπινη λογική ευρίσκεται εν μεγαλυτέρα ανέσει, οσάκις την καθορίζει και την χρωματίζει ελευθέρως το πρωτόβουνον πνεύμα.

Συμβαίνουν πολλάκις εις την συνομιλίαν μεταξύ δύο ανθρώπων πράγματα τα οποία αντί να επιφέρουν συνεννόησιν μεταξύ των, να προκαλούν αντιθέτως ασυνεννοησίαν. Τούτο δεν οφείλεται εις την διαφοράν των ιδεών τας οποίας υποστηρίζουν. Το σφάλμα οφείλεται εις την διεσπαρμένην τάξιν με την οποίαν αρχίζουν την συνομιλίαν. Η απάντησις την οποίαν δίδει ο συνομιλητής δεν διαφωτίζει την συζήτησιν. Ο ατελείωτος μονόλογος του ενός και η μη ακουομένη απάντησις του άλλου, περιπλέκει τας ιδέας. Η πνευματική ισότης των συνομιλητών καθιστά συχνάκις δυνατάς τας συνομιλίας του είδους αυτού, αι οποίαι αφθονούν εις παρεξηγήσεις. Φυσικά, όταν η συνομιλία γίνεται μεταξύ δύο ατόμων εκ των οποίων το έν πρέπει να ομιλή και το άλλο να εκτελή ωρισμένας υποδεικνυομένας πράξεις υπό του πρώτου, η κατανόησις θα είναι αμοιβαία.

Αν η ανθρωπότης υποφέρη από δεινά των οποίων η θεραπεία είναι δυσχερής, τούτο οφείλεται ίσως εις τας δυσκολίας τας οποίας δοκιμάζουν οι άνθρωποι εις το να συνεννοηθούν. Η μη συνεννόησις δεν οφείλεται μόνον εις την διαφοράν αντιλήψεων έναντι ωρισμένων προβλημάτων, αλλά γεννάται ως επί το πλείστον από την συγχυσίν μιας εξηγήσεως την οποίαν κακώς ηκολούθησαν οι άνθρωποι. Είναι αλήθεια ότι ο άνθρωπος δεν είναι πάντοτε ελεύθερος εις τας εκδηλώσεις του. Η συνομιλία μεταξύ δύο ή περισσοτέρων ανθρώπων έχει σχέσιν όχι μόνον με την φύσιν των συζητουμένων ιδεών, αλλ’ υφίσταται και την επίδρασιν των διαφόρων ιδιοσυγκρασιών των ανθρώπων που την κάμνουν. Το συζητούμενον θέμα έχει επίσης να κάμη πολύ. Μία απάντησις π.χ δεν ακούεται μέχρις ότου ο συνομιλητής εξαντλήση την σκέψιν του. Μια άλλη εκφερομένη ιδέα έχει τόσον σαρκασμόν ώστε δεν την ανέχεται αμέσως ο άλλος. Πάντως υπάρχουν πολλά συμφέροντα που δεν έχουν ανάγκην επισπεύσεως. Ο άνθρωπος έρχεται εις επαφήν με τον όμοιόν του δια να συνεννοηθή μαζί του. Αν συμβή να χωρισθούν απογοητευμένοι, το λάθος ευρίσκεται εις τον κακόν ρυθμόν με τον οποίον διεξήχθη η συνομιλία.

Μία άλλη αιτία η οποία αντιστρατεύεται την αμοιβαίαν κατανόησιν ευρίσκεται εις το γεγονός ότι αντικαθίστανται αι παρορμήσεις της ιδιοσυγκρασίας με τας καθησυχαστικάς εξηγήσεις. Συζητεί κανείς θορυβοδώς. Χειρονομεί και εκφέρει αναριθμήτους λόγους. Ο ένας δεν ακούει τον άλλον. Αι απαντήσεις δεν έχουν καμμίαν αξίαν, διότι όχι μόνον χάνονται εις τον αέρα, αλλά και γίνονται όπλον χρησιμοποιούμενον εναντίον εκείνου που τας δίδει. Έχομεν τότε διένεξιν.

Εκείνος εκ των συνομιλητών που δίδει την απλήν εξήγησιν με ήρεμον εμφάνισιν, παθαίνει και αυτός σύγχυσιν. Ο άνθρωπος φαίνεται ότι έχει γίνει μάλλον δια να ομιλή παρά δια να ακούη. Η παθητική κατάστασις εκείνου που ακούει είναι ολιγώτερον ευάρεστος απ’ όσον φαντάζεται κανείς. Βιαζόμεθα ν’ απαντήσωμεν και πολλάκις εξ αιτίας τούτου ευρισκόμεθα εις δυσχερήν θέσιν. Η πειθαρχία του πνεύματος κατορθώνει εν τούτοις να υποτάσση την παρόρμησιν αυτήν. Υπάρχουν και άνθρωποι οι οποίοι μονολογούν εσωτερικώς. Αυτοί δεν είναι οι ρήτορες. Είναι μάλλον εκείνοι που συζητούν με τον εαυτόν τους, εισάγοντες ούτως ειπείν και τρίτον συζητητήν.

Το ομιλείν και ακούειν είναι δύο λειτουργίαι προωρισμέναι να προσεγγίζουν τους ανθρώπους. Αν ήτο δυνατόν να εναρμονισθούν αι εκδηλώσεις των κατά τρόπον, ώστε να επιτευχθή πνευματικήν συνεργασία μεταξύ των, θα εσημειούντο πρόοδοι σημαντικαί.