Μετοχές - συντακτικό αρχαίων ελληνικών

της  
Χριστίνας Σμαραγδάκη

ΜΕΤΟΧΕΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ:

Πρόκειται για ρηματικούς τύπους, δηλαδή προέρχονται από ρήματα, και συγκεκριμένα για ρηματικά επίθετα. Αυτό σημαίνει πως οι μετοχές έχουν τα χαρακτηριστικά τόσο των ρημάτων όσο και των επιθέτων. Κάθε μετοχή έχει, όπως ακριβώς και τα ρήματα, χρόνους, διαθέσεις και συντακτικό (παίρνει υποκείμενο, αντικείμενο κτλ.). Συγχρόνως, κάθε μετοχή, όπως ακριβώς και ένα επίθετο, έχει τρία γένη, μπορεί με τη χρήση ενός άρθρου να γίνει ουσιαστικό (πχ. ο λέγων) και μπορεί να λειτουργεί ως επιθετικός, κατηγορηματικός ή επιρρηματικός προσδιορισμός.


Οι μετοχές διακρίνονται σε τρία είδη:

• - ΕΠΙΘΕΤΙΚΕΣ
• - ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
• - ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

Η επιθετική μετοχή (ή αλλιώς αναφορική αφού μεταφράζεται ως αναφορική πρόταση) συνήθως συνοδεύεται από άρθρο και λειτουργεί ως επίθετο προσδιορίζοντας κάποιο ουσιαστικό ή αντωνυμία μέσα στην πρόταση. Η επιθετική μετοχή όταν δείχνει άρνηση συνοδεύεται από το οὐ (όταν δηλώνει κάτι το πραγματικό) ή το μή (όταν δηλώνει υπόθεση ή υποκειμενική κατάσταση)

Συντακτική θέση: Μια επιθετική μετοχή μπορεί να έχει θέση υποκειμένου, αντικειμένου, κατηγορούμενου, προσδιορισμού (επιθετικού, κατηγορηματικού, παράθεσης, επεξήγησης) ή δοτικής προσωπικής.

Η κατηγορηματική μετοχή συνοδεύεται από ρήματα που δείχνουν

- έναρξη, λήξη, ανοχή, καρτερία, κάματο
- αίσθηση, γνώση, μάθηση, μνήμη λήθη ή τα αντίθετά τους
- δείξιμο, αγγελία, δήλωση, έλεγχο
- ψυχικό πάθος
- τα συνδετικά ρήματα

Συντακτική θέση: λειτουργεί ως κατηγορούμενο ή κατηγορηματικός προσδιορισμός του υποκειμένου ή αντικειμένου του ρήματος, ενώ δεν παίρνει ποτέ άρθρο.

Η επιρρηματική μετοχή χρησιμοποιείται για να δηλώσει το χρόνο, τον τρόπο, το σκοπό, την αιτία, την υπόθεση ή την εναντίωση και ονομάζεται χρονική, τροπική, τελική, αιτιολογική, υποθετική ή εναντιωματική αντίστοιχα.

Συντακτική θέση: λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου, του τρόπου, του σκοπού, της αιτίας, της υπόθεσης ή της εναντίωσης.

ΑΠΟΛΥΤΗ Ή ΣΥΝΗΜΜΕΝΗ ΜΕΤΟΧΗ:

Η μετοχή πάντα πρέπει να βρίσκεται στον ίδιο αριθμό, γένος και πτώση με το υποκείμενο της.

Το υποκείμενο της μετοχής συχνά μπορεί να έχει και άλλη συντακτική χρήση μέσα στην πρόταση (π.χ. υποκείμενο ή αντικείμενο ρήματος, υποκείμενο απαρεμφάτου ή δοτική προσωπική.). Τότε η μετοχή ονομάζεται συνημμένη. Όταν το υποκείμενο της μετοχής δεν έχει άλλη συντακτική θέση, αλλά λειτουργεί μόνο ως υποκείμενο μετοχής, τότε η μετοχή ονομάζεται απόλυτη και συνηθέστερα βρίσκεται σε πτώση γενική ή αιτιατική (γενική απόλυτη ή αιτιατική απόλυτη). Μόνο η τελική μετοχή δε μπορεί να είναι γενική απόλυτη.