Τι εστί η ειμαρμένη;

της Ελένης Πουρίκη
-φιλολόγου

Η ειμαρμένη έχει ταυτιστεί από πολλούς ως η μοίρα μας, η τύχη μας. Έχει όμως μια καθοριστικότερη επίδραση από τα υπόλοιπα και έχει αποτελέσει ένα θέμα που πολλοί θέλησαν να αναλύσουν.

Ας ξεκινήσουμε απο τις Μοίρες. Οι Μοίρες στην αρχαιότητα θεοποιήθηκαν εντάχθηκαν στην θρησκεία των αρχαίων Ελλήνων δείχνοντας έτσι τον σεβασμό τους και το δέος μπροστά στο ρόλο τους στην ζωή. Οι θεοί και η θρησκεία ήταν αναπόσπαστο κομμάτι των αρχαίων Ελλήνων κάτι που φαίνεται απο τους ναούς και τις πάμπολες προσευχές και τελετουργίες που είχαν. Οι Μοίρες ήταν τρείς η Κλωθό που έκλωθε το νήμα της ζωής, η Λάχεσις που μοίραζε τα καλά και τα κακά και η Άτροπος που έκοβε το νήμα της ζωής. Οι δραματουργοί προσδίδανε τις δυστυχίες των ηρώων τους στην παρέμβαση των Θεοτήτων αυτών όταν ο άνθρωπος είχε πράξει πάνω από αυτό που του είχαν ορίσει όταν δηλαδη φτάνανε στην ύβρη.

Η ειμαρμένη έχει μιαν διαφορετική προσέγγιση. Καταρχήν η λέξη "ειμαρμένη" προέρχεται απο την λέξη " μείρομαι" που σημαίνει λαμβάνω σε διαμοιρασμό το μερίδιο μου και στον παρακείμενο γίνεται είμαρμαι, δηλαδή έχω λάβει το μερίδιο μου. Από την γέννηση ενός παιδιού η ειμαρμένη είχε καθοριστεί, είχε καθοριστεί δηλαδή τι επρόκειτο να γίνει στην ζωή του. Συχνά ταυτίζεται με την μοίρα αλλά η μοίρα δίνει την δυνατότητα στον άνθρωπο να επιλέξει ενώ η ειμαρμένη έχει καθοριστεί και όλες οι επιλογές καταλήγουν σε αυτό που εχει ορίσει και τίποτα δεν το αλλάζει. Παρόλο που η μοίρα προηγείται της ειμαρμένης, η τελευταία είναι ισχυρότερη, είναι η αρχή των πάντων. Έχει ταυτιστεί ως η θεία δίκη που επιφέρει την τάξη σε όλο το σύμπαν.

Κατά τους Στωικούς, οι οποίοι ήταν υποστηρικτές της μοιρολατρείας, είναι μια δύναμη θεϊκή και οργανωτική που επιφέρει αναγκαστηκές αλλαγές, επιφέρει την νομοτέλεια. Μπροστά στην σοφία της οι άνθρωποι απαιτείται να δείχνουν υποταγή καθώς πέρα από την σοφία ταυτίζεται και με τον Θεό την θεία δίκη και την πρόνοια. Οι αποψεις των Στωικών ειναι εμφανώς επηρεασμένες από τις απόψεις των βαβυλωνίων.

Οι Λεύκιππος και Δημόκριτος δέχονται την ειμαρμένη ως αναγκαία επικράτηση. Ο Σενέκας μας μεταφέρει μια μετάφραση του Κικέρωνα «Εκείνον που θέλει, οι Μοίρες τον οδηγούν, εκείνον που δεν θέλει, τον σύρουν» συμπεριλαμβάνοντας σε μια φράση την έννοια που προσέδιδαν οι Στωικοί στην ειμαρμένη. Πανω σε αυτην την θεωρία πάτησαν και οι Ρωμαίοι με τις θεότητες Parcae και το fatum.

Ο Αναξαγόρας από την άλλη ισχυρίζεται πως είναι μια κενή λέξη και δεν γίνεται τίποτα καθ'εαυτήν. Οι Πυθαγόρειοι εμφυσούν στην όλη ερμηνεία και την ελεύθερη βούληση πέραν της εξαναγκαστικης ανάγκης. Με τον καιρό η μετοχή ουσιαστικοποιήθηκε και ταυτίστηκε με την τύχη και την μοίρα. Πλέον θεωρείται αποτέλεσμα κρίσιμων αποφάσεων που εκούσια επιλέχτηκαν από τον άνθρωπο.