Ἡ Χρυσή Ἐποχή τῆς Παιδικῆς Ἡλικίας

τοῦ
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ
-Πτυχιούχου Κλασσικῆς Φιλολογίας
Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
-Μεταπτυχιακοῦ(Med) Ἐφηρμοσμένης Παιδαγωγικῆς
Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
-Ὑποψηφίου Διδάκτορος(Dph) Κλασσικῆς Φιλολογίας 

Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

Ο άνθρωπος σπανίως γνωρίζει να ζή το παρόν, να βιώνη τη κάθε στιγμή του. Συμβαίνει κυρίως το παράδοξον, και είναι ακόμα πιο παράδοξον το να ευαρεστήται εξ αυτού, να απασχολήται με το μέλλον και το παρελθόν, με άλλα λόγια με την ελπίδα και την ανάμνησιν(1). Και αν η ζωή του μέλλοντος ταιριάζει ως ενασχόλησιν εις την νεότητα, η ζωή και η αναπόλησις του παρελθόντος ταιριάζει εις την προχωρημένην ηλικία.

Η πείρα διδάσκει ότι εις την ανδρικήν του ηλικία ο άνθρωπος κρατεί μάλλον τις λυπηρές του ώρες εις την ανάμνησίν του παρά τα όσα ωραία απήλαυσε ή απολαμβάνει. Και αντιστοίχως κάθε παιδί στην παιδική του ηλικία λησμονεί παθήματα και ευχαριστήσεις γρήγορα, ενώ κάθε πρεσβύτερος αναμιμνήσκεται μόνον τις ευχάριστες στιγμές της νεανικής ζωής παρά τα παθήματά του και ενασχολείται με αυτές με μεγάλην ευχαρίστησιν.

Πόθεν προέρχεται τούτο το φαινόμενον; Έχει αναρωτηθεί κανείς; Βεβαίως όχι διότι αι τέρψεις της παιδικής ηλικίας ήσαν αυτές καθ εαυτές ευγενέστερες(2). Ποιος αλήθεια μετά από χρόνια θα μπορούσε να έχη ιδέαν και να νοιώθη ευχαρίστησιν δια τις μικρές αισθητικές παιδικές απολαύσεις; Ή ποιος θα ευχόταν να τις απολαύση ξανά; Τις αναπολούμε με ευχαρίστησιν εκείνες τις μικρές παιδικές ευχάριστες στιγμές – όσες μας έχουν μείνει να τις θυμόμαστε – χωρίς όμως και να ευχόμαστε να τις απολαύσωμεν πάλι ή να τις ανταλλάξωμεν με εκείνες τις οποίες τώρα είμαστε σε θέσιν να έχωμεν. Δηλαδή ενώ δεν υπάρχει σύγκρισις των ευγενεστέρων ευχαριστήσεων της νεανικής και ανδρικής ηλικίας με εκείνες της παιδικής, ωστόσο υπάρχει μια γλυκειά ανάμνησις αυτών που δεν λέει να σβήση.

Το αίτιον πάντως φαίνεται να κείται εις τα εξής:

• Τα παιδιά είναι αθωότερα από κάθε ενήλικα, και ουδεμίαν ακόμη πείραν έχουν ηθικής κακίας(2). Τα πάντα σε αυτά φαντάζουν γεμάτα με τα ωραιότερα χρώματα. Δεν δίνουν σημασίαν στην κρίσιν του κόσμου, ενώ ούδεν πάθος ψυχής γνωρίζουν. Ως εκ τούτων και οι αναμνήσεις των παιδικών απολαύσεων σπανίως συνδέονται με σκέψεις μεταμελείας.
• Εις την παιδικήν ηλικίαν εκ φύσεως υπαρχει η πρώτη διέγερσις του αισθήματος δια την απόλαυσιν του τερπνού στον κόσμο, οπότε κάθε πρώτο αγαθόν περιέχει αλησμόνητην γλυκύτητα. Δια τούτο και φαίνεται πως μένουν επί μακρόν χρόνον και με μεγαλυτέρα διάρκειαν οι αναμνήσεις εκείνου του πρώτου καλού που ο καθένας απήλαυσε. Κατά τρόπον τινά το αυτό συμβαίνει και με τον πρώτον έρωτα. Πάσες οι μετά ταύτα όλα ηδονές φαίνονται να είναι επαναλήψεις. Αλλά προσέξατε. Την δύναμιν της ευαισθησίας δεν την χάνη κανείς δια εκείνας τας ευχαριστήσεις. Χάνει μόνον το πρωτόγνωρον του πράγματος(4).
• Τα παιδιά εύκολα λησμονούν το μη ευχάριστον αλλά έχουν ζωηράν ανάμνησιν του ηδέως. Εάν κάπου απομένουν εντός κάποιου και αναμνήσεις μη τερπνές από την παιδικήν του ηλικίαν πραγματικώς πείθεται εκ των υστέρων τουλάχιστον ότι εκείνο το μη ευχάριστον ήτο ωφέλιμον αφού συνετέλεσεν εις την βελτίωσιν και ισχυροποίησιν του χαρακτήρος(5).
• Οι παιδικές ελπίδες σπανίως ματαιούνται. Η ανάβασις δε του παιδιού από την μίαν τάξιν εις την άλλην πάντοτε ακολουθείται υπό τινος νέου συμβάντος ή συμβάντων, ώστε οι μεταλλαγές της θέσεως του παιδιού είναι συχνές. Δια τούτο και ο χρόνος βαίνει στο παιδί όχι τόσο ταχέως όσον εις τον άνδρα και στον γέρο, οι οποίοι κρίνουν τον χρόνον, το μήκος αυτού ή απεναντίας την συντομία του εκ της μονοτονίας των υποθέσεων που αντικρύζουν.
• Το παιδί πάλι θέλει ολίγα δια να νοιώθη ευτυχές. Δεν έχει καμμίαν έγνοιαν ή φροντίδαν. Οι γονείς φροντίζουν για αυτό. Απεναντίας οι ενήλικες βυθίζονται ολοένα και πιο βαθειά μέσα στα προβλήματα και τις φροντίδες του βίου και της επιβιώσεως.

Συμπέρασμα από όλα αυτά; Εκείνην την χρυσήν εποχήν του κόσμου(6) όπως λέγει και ο Ησίοδος ας φροντίσωμεν δια κάθε παιδί ξεχωριστά να είναι τω όντι χρυσή, ώστε να μείνη ανεξίτηλος εις την μνήμην του. Εξ αυτής της μνήμης θα επιχειρήται καθ’ όλην την ζωήν αυτού να επαναλαμβάνηται η προσπάθεια επαναβίωσής της

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

1. Είναι εξακριβωμένο ότι ο άνθρωπος, ενώ ψυχολογικώς ζει στο παρόν, αναμιμνήσκεται το παρελθόν, αλλά οραματίζεται και το μέλλον. Αυτό δε συμβαίνει, επειδή μεταξύ ανάμνησης που αποτελεί το περιεχόμενο του παρελθόντος και της ελπίδας, που είναι το περιεχόμενο του μέλλοντος, υπάρχει αμοιβαιότητα που αποτελεί την ουσία του παρόντος.

2. Κάθε ηδονή αποτιμάται με το αποτέλεσμα και τις συνέπειες που θα έχει στο μελλον. Γι αυτό, ναι μεν “ΠΑΣΑ ΗΔΟΝΗ ΔΙΑ ΤΟ ΦΥΣΙΝ ΕΧΕΙΝ ΟΙΚΕΙΑΝ, ΑΓΑΘΟΝ” αλλά “ΟΥ ΠΑΣΑ ΜΕΝΤΟΙ ΑΙΡΕΤΗ” γράφει ο Επίκουρος στο Μενοικέα . Δεν ακολουθούμε αδιακρίτως κάθε ηδονή του λέει. Την διάκριση και την επιλογή των ηδονών θα την αναλάβει η φρόνηση που θα κάνει “ΒΛΕΨΙΝ” και “ΣΥΜΜΕΤΡΗΣΙΝ” ΤΩΝ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΣΥΜΦΟΡΩΝ” δηλ. εξέταση προσεκτική και σύγκριση και συνυπολογισμό των ηδονών και των πόνων και ανάλογα με την “ωφέλεια” και την χρησιμότητα της , θα γίνει η επιλογή της κάθε ηδονής.

3. Η Άρτεμη ως θεά πιστεύεται στην αρχαιότητα ότι είχε ιδιαίτερη αδυναμία στα παιδιά και τους έφηβους. Νέοι και νέες που διατηρούσαν την αθωότητά τους και που ζούσαν σύμφωνα με τις αρχές της ήταν πάντοτε ευνοούμενοί της και βρίσκονταν διαρκώς κάτω από την προστασία της. Ο Ιππόλυτος, μάλιστα, που ήταν αφοσιωμένος σ' αυτήν και τη λατρεία της, αποτελεί ζωντανό παράδειγμα αυτής της τακτικής και αδυναμίας της θεάς.

4. Η επανάληψη ζητά το καινούργιο. Στρέφεται προς το παιχνίδι που μετατρέπει αυτό το καινούργιο σε διάστασή της. Καθετί που, μέσα στην επανάληψη, ποικίλλει, μετασχηματίζεται, δεν είναι παρά αλλοτρίωση του νοήματός της.

5. Οι δυσκολίες είναι κομμάτι της ζωής. Μέσα από αυτές μαθαίνουμε τα πραγματικά μας όρια και ανακαλύπτουμε πόσο δυνατοί είμαστε. Ίσως η πραγματική μας δύναμη εμφανίζεται όταν πρέπει να δοκιμαστούμε και με αυτή, παρά τον πόνο, μπορούμε να προχωράμε.

6. Όπως η Βίβλος μιλά για έκπτωση των ανθρώπων από τον παράδεισο, έτσι και ο Ησίοδος φαντάζεται μια αρχική χρυσή εποχή. Οι άνθρωποι τότε ζούσαν σαν θεοί, δεν είχαν βάσανα και δεν γνώριζαν μόχθο ούτε γεράματα, αλλά ήταν πάντα παλικάρια, χαίρονταν σε γιορτινά συμπόσια, δεν προσβάλλονταν από αρρώστιες και ο θάνατος τους έμοιαζε με ύπνο γλυκό.