Θερμοπώλια, τα Ρωμαϊκά Ταχυφαγεία

Θερμοπώλια, τα Ρωμαϊκά Ταχυφαγεία (φαστφουντάδικα)

Γράφει η

Βασιλική Χριστοπούλου

Το θερμοπώλιο του Vetutius Placidus στην Πομπηία

Τα ρωμαϊκά θερμοπώλια είναι μια μείξη κουτουκιού και "fast food" της εποχής μας: μεγάλες ισόγειες ταβέρνες στις οποίες πήγαιναν κυρίως οι έμποροι που έφταναν από μακριά στην πόλη. Έτρωγαν σε ένα μαρμάρινο τραπέζι, αφού διάλεγαν το φαγητό από μεγάλα δοχεία που εβλεπαν σε παράταξη μπροστά τους στον πάγκο, ενώ το καλοκαίρι κάθονταν και στην αυλή.

Τοιχογραφία στην Όστια απεικονίζει τα εδέσματα: αλατισμένα (παστά) αυγά σε νερό, σταφύλια, ελιές, πικάντικα γογγύλια. Όλα προσφέρονταν με συνοδεία μουσικής.

Θερμοπώλιο στην Ostia Antica

Aναπαράσταση θερμοπωλίου στην Πομπηία

Συχνά στα θερμοπώλια προσφέρονταν και πιο ηδονικές υπηρεσίες, όπως φαίνεται ότι συνέβαινε στο πασίγνωστο μικρό θερμοπώλιο της Ασελλίνας στη Via dell Abbondanza (οδός της Αφθονίας) της Πομπηίας. Η Ασελλίνα προφανώς εξυπηρετούσε πλήρως τους πελάτες, διαθέτοντας τα κορίτσια της και για σερβίρισμα φαγητού και για σεξουαλικές υπηρεσίες. Οι εισπράξεις της πρέπει να ήταν πολύ καλές (σε ένα δοχείο στο μαγαζί βρέθηκαν 683 σηστέρτιοι!), και μάλιστα φαίνεται ότι πρόσφερε στήριξη σε διάφορους υποψηφίους κατά τη διάρκεια εκλογών, αναγράφοντας τα ονόματά τους στην πρόσοψη του μαγαζιού της. Γνωστά είναι επίσης τα θερμοπώλια της Πομπηίας στην ομώνυμη οδό Via del Thermopolium.

Via del Thermopolium στην Πομπηία

Με αφορμή τα θερμοπώλια, μια ιστοριούλα...

Μπουμπούκι ο θερμοπώλης!

Ζωγραφική απεικόνιση θερμοπωλίου

-Κάπελα (1), βάλε μου φαϊ και πιοτί γρήγορα. Πήρα δρόμο μακρύ και τώρα θέλω να ξαποστάσω.

-Πούθε έρχεσαι κύρη μου στο Μιντούρνο (2); 

-Από την Όστια (3) και πάω για την Καπύη (4). 

 

Η Via Appia στην αρχική χάραξή της και τη μεταγενέστερη από τον Τραϊανό (με κόκκινο χρώμα)

-Μακρύς ο δρόμος κύρη μου. Και η Via Appia (5) γλιστερή τούτη την εποχή. Ταλαιπωρεί όλους τους ταξιδιώτες, το ξέρω. Έρχονται και άλλοι εδώ στο θερμοπώλιό μου, ξέψυχοι από την κούραση…Σχώρα με για την ερώτηση, αλλά δεν κρατιέμαι: άρχοντας δείχνεις, καλοστεκούμενος και καλοζωισμένος…τι γυρεύεις εσύ στην Καπύη, την πόλη των μονομάχων;

-Πάω για δουλειές. Άστα τα λόγια και φέρε μου να φάω και να πιω. Αν ήθελα κουβέντες και χαδάκια, θα πήγαινα στης Ασελλίνας, που 'μαθα ότι τα προσφέρει όλα και φθηνά. Και άκου, 'τοίμασε άρτο, ελιές, σύκα και κρασί για τους δυο δούλους μου. Φυλάνε τ’ άλογα και την άμαξα στη δυτική πύλη της πόλης, στο υδραγωγείο. Στείλε κάποιον να τους τα πάει όσο να ξεκουραστώ μια στάλα. Αα, και μην ξεχάσω. Πες μου ποιος έχει καλά άλογα σε τούτη την πόλη, ν' αλλάξω τα δικά μου. Κουράστηκαν πολύ και άλλο δεν τραβάνε πια.

-Μετά χαράς κύρη μου. Η παραγγελιά σου έφτασε. Και όσο για τα άλογα, τα καλύτερα είναι του Λέντουλου και μάλιστα είσαι τυχερός. Εδώ είναι τώρα. Κάθεται στο βάθος του μαγαζιού. Θες να σου τον φωνάξω;

-Φέρτον μου μόλις φάω. Άντε, πήγαινε τώρα.

-Τρέχω κύρη μου. Φτερά βάζω στα πόδια…

-Μωρή Σμύρινα δεν ακούς; Άσε τα λερά πινάκια (6) στα τραπέζια και ‘τοίμασε γρήγορα φαϊ του αφέντη, όσο να γιομίσω τον κρατήρα (7) με δροσερό κρασί. Να τον περιποιηθούμε τον άρχοντά μας και ‘ρχεται από μακριά! Άιντε τεμπέλα, σβέλτα και ξημερώσαμε!...

Αποθηκευμένοι αμφορείς για κρασί στο θερμοπώλιο της Ασελλίνας

-Λέντουλε, τον βλέπεις κείνο τον αφέντη μπροστά στο μαγαζί; Έρχεται από την Όστια και πάει για την Καπύη. Θέλει ξεκούραστα άλογα για την άμαξά του και μάλιστα μου παρήγγειλε φαϊ και για τους δυο του δούλους. Δείχνει να τους φυσάει τους σηστέρτιους (8)! Ώρα φίλε μου να μου ξοφλήσεις τα χρωστούμενα! Θα σου τονε μεθύσω για τα καλά, με το βαρύ τον οίνο, δήθεν για τόνωση…τι σόι κάπελας είμαι!... κι ύστερα συ θα τον πάρεις τάχα μου να του δείξεις τ’ άλογα. Είναι μόνος του και σκοτεινιάζει. Βρες ευκαιρία και πάρτου το πουγκί δίχως να σε καταλάβει. Μισά-μισά και μη κάνεις να με ρίξεις, γιατί θα το μετανιώσεις πικρά...

Είχε ξημερώσει για τα καλά, όταν οι δυο δούλοι κατάφεραν να βρουν τον αφέντη τους, πεσμένο στο πεζοδρόμιο κοντά στο Καπιτώλιο του Μιντούρνο, ημιλιπόθυμο και ζαλισμένο, κατά τι ….ελαφρύτερο…

__________________

(1) Κάπελας= ταβερνιάρης < αρχαία ελληνική αρσ. κάπηλος και σπάνια θηλ. καπηλίς: κεἴ τις κάπηλος ἢ καπηλὶς τοῦ χοῶς (Αριστοφάνης, Θεσμοφοριάζουσαι, 347), οινοπώλης, κρασοπώλης. Επίσης, παραγωγός, μικροπωλητής, μικρέμπορος, ψιλικατζής, μεταπράτης, μπακάλης, (μεταφορικά) απατεώνας, αισχροκερδής, απατηλός, κίβδηλος, δόλιος, πανούργος, εκμεταλλευτής.

(2) Μιντούρνο= λατ. Minturnae (ιταλ. Minturno) πόλη της Ιταλίας στην περιοχή της Καμπανίας, 2 χιλ. προς την ενδοχώρα από την Τυρρηνική θάλασσα. Η Via Appia, δηλαδή ένας από τους πιο σημαντικούς ρωμαϊκούς δρόμους, που συνέδεε τη Ρώμη με το Μπρίντεζι, περνούσε από το Μιντούρνο. Ήταν γνωστό ως πόλη των βετεράνων στρατιωτών, οι οποίοι το κατοίκησαν συστηματικά από την εποχή του Ιουλίου Καίσαρα και μετά. Ήταν μεγάλη πόλη με υδραγωγείο, θέατρο 4.600 θέσεων, αγορά, ναούς, θέρμες (=λουτρά), καταστήματα, τείχη και πύλες. Αναφέρεται συχνά στις αρχαίες πηγές.

(3) Όστια= Ostia Antica, το μεγάλο λιμάνι της αυτοκρατορικής Ρώμης, που βρισκόταν στις εκβολές του Τίβερη στην Τυρρηνική θάλασσα. Η σημασία της έγκειται στο ρόλο που διαδραμάτισε ως λιμάνι τόσο εμπορικών δραστηριοτήτων, όσο και στρατιωτικών επιχειρήσεων. Στην ακμή της, τον 2ο και 3ο αι. μ.Χ., είχε τουλάχιστον 75.000 κατοίκους. Από αρχαιολογική σκοπιά, τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα και τα κινητά ευρήματα της Όστια έχουν συμβάλει σε πολύ μεγάλο βαθμό στην κατανόηση του τρόπου ζωής των Ρωμαίων από τις απαρχές της Αυτοκρατορίας μέχρι και την Αυτοκρατορική περίοδο. Ανασκαφές μεγάλης κλίμακας ξεκίνησαν στη θέση το 1938 και συνεχίζονται έκτοτε, με αποτέλεσμα να έχουν ερευνηθεί τα δύο τρίτα περίπου της πόλης.

(4) Καπύη= πόλη της Ιταλίας στην περιοχή της Καμπανίας. Ήταν γνωστή κυρίως για τις σχολές μονομάχων που φιλοξενούσε, οι περισσότεροι των οποίων ήταν γαλατικής και θρακικής καταγωγής. Από την Καπύη ξεκίνησε την επανάστασή του εναντίον των Ρωμαίων ο Σπάρτακος (Επανάσταση του Σπάρτακου ή Επανάσταση των Μονομάχων, 73-71 π.Χ.). Για άγνωστους λόγους, ο Σπάρτακος, πιθανώς αριστοκρατικής θρακικής καταγωγής, κατέληξε στη σχολή μονομάχων του Γναίου Λέντουλου Βατιάτου (Gnaeus Lentulus Batiatus). Αργότερα, ηγήθηκε ενός «στρατού» δούλων, γυναικόπαιδων, ακόμα και ελεύθερων Ρωμαίων πολιτών κοινωνικά απόκληρων, που ανήκαν κυρίως σε αγροτικούς πληθυσμούς, και απείλησε σοβαρά την αποτελεσματικότητα των ρωμαϊκών λεγεώνων στην προσπάθειά του να αποκτήσει την ελευθερία του.

(5) Via Appia= ήταν μία από τις αρχαιότερες πλακοστρωμένες ρωμαϊκές οδούς. Κατασκευάστηκε το 312 π.Χ. από το Ρωμαίο κήνσορα Άππιο Κλαύδιο Καίκο (Αppius Claudius Caecus) από τον οποίο και πήρε το όνομά της. Συνέδεε τη Ρώμη με το Μπρίντεζι της Ν.Α. Ιταλίας. Είχε στρατηγική σημασία, καθώς μέσω αυτής μετακινούνταν τα ρωμαϊκά στρατιωτικά σώματα και οι προμήθειές τους.

Appia longarum... regina viarum (Statius, Silvae, 2.2)

“η Αππία οδός η βασίλισσα των μακριών δρόμων”

"the Appian Way the queen of the long roads"

(6) Πινάκια= πιάτα

(7) Κρατήρας= < κεράννυμι= αναμειγνύω. Ήταν αγγείο για την ανάμειξη κρασιού με νερό.

(8) σηστέρτιος= sestertious= ρωμαϊκή υποδιαίρεση νομίσματος= αξία 4 asses = βάρος 25.30 gm= διάμετρος 25-35 mm.