τοῦ
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ
-Πτυχιούχου Κλασσικῆς Φιλολογίας
Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
-Μεταπτυχιακοῦ Ἐφηρμοσμένης Παιδαγωγικῆς
Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
-Ὑποψηφίου Διδάκτορος Κλασσικῆς Φιλολογίας
Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
Στον 8ο λόγο του ο Δίων ο Χρυσόστομος (έκδ. Dio Chrysostom, Orationes, J. de Arnim, Ed. §35 κ.ε) αναφέρει κάποιο περιστατικό από την διδασκαλία του Διογένους του Κυνικού.
Συγκεκριμένα, ενώ αφηγείται ο φιλόσοφος τον άθλον του Ηρακλέους, όταν εκείνος εκαθάρισεν τήν κόπρον του Αὐγείου, ευθύς μόλις τελειώνει την διδασκαλίαν του κάμνει κάτι από τα πιο παράδοξα στην κοινωνία των ανθρώπων προκαλώντας την δημόσια αιδώ.
Ας δούμε αναλυτικότερα το συγκεκριμένο απόσπασμα και ας διδαχθούμε εξ αυτού:
· πρότερον δέ, ἵνα μὴ δοκῇ σεμνὰ μόνον καὶ μεγάλα ἔργα διαπράττεσθαι, τὴν κόπρον ἀπελθὼν τὴν κειμένην παρ᾽ Αὐγέᾳ, πολύ τι χρῆμα πολλῶν ἐτῶν, ἐκείνην ἐξεφόρει καὶ ἐκάθαιρεν.
Ο Ηρακλής ταπεινώνεται. Για να μην φανή ότι διαπράττει μόνον μεγάλα και σπουδαία έργα καταπιάνεται με κόπρους. Δεν μπορούσε ένας ήρωας να καθαρίζη στάβλους κι όμως εκείνος το καταδέχεται. Τι άλλο δηλοί τούτο απ’ το ότι και οι βιοτικές μέριμνες δέον να απασχολούν τους πάντες; Όστις αγνοεί αυτάς ίσως να εμπλέυση κάποτε εν μέσω κόπρων, να σκουληκιάση, να μην έχη να φάγη. Αλλά και ίσως όστις ασχολείται μόνον με τα μεγάλα και σπουδαία κατ’ αυτόν, κάποτε να φθάση εις την ύβριν, την αλαζονείαν και την έπαρσιν, τι όπερ επιφέρει την τίσιν και τον όλεθρον. Ο Ηρακλής καθίσταται με το παράδειγμά του αιώνιον σύμβολον ανθρώπου με μέτρον. Είναι αφοσιωμένος εις την αποστολήν του αλλά δεν αγνοεί και την καθημερινότητα, δεν αγνοεί και την ανθρώπινην φύση του, ήτις και τον προσγειώνει πάντοτε εις τα χαμερπή και τιποτένια εκ των οποίων δέον να προσπαθήση με άθλον να αποδράμη, να εκριζώση απ’ εντός του.
· ἡγεῖτο γὰρ οὐχ ἧττον αὑτῷ διαμαχητέον εἶναι καὶ πολεμητέον πρὸς τὴν δόξαν ἢ τὰ θηρία καὶ τῶν ἀνθρώπων τοὺς κακούργους.
Η πράξις του Ηρακλέους εξηγείται πάνυ σοφώς υπό του κυνικού Διογένους, του ανθρώπου που είχεν δια κατοικίαν έναν πίθον. Λέγει χαρακτηριστικά, ότι ο μυθικός ήρως δεν θεωρούσε κύριον μέλημά του μόνον να εκκαθαρίζη τον κόσμον από το κακό, από τυράννους, πανούργους, κακούργους και ληστάς. Θεωρούσε εν τω άμα και αποστολή του ανθρώπου να κερδίση την αιώνιαν δόξα. Και πώς την κερδίζει; Μα με το να μην θεωρή ουδέν εκ της ανθρώπινης φύσεως τιποτένιο και άγνωστο και μη οικείο δια τον εαυτόν του, με το να καταπιάνεται με όσα η ανθρώπινη φύσις του επιδαψίλευσεν.
Δεν ήτο θεός. Ήτο ημίθεος. Ήτο και κατά το ήμισυ άνθρωπος. Και αφού ως άνθρωπος με χωμάτινη φύσιν διέθετε και τα αυτής χαρακτηριστικά έπρεπε να καταπιαστή και με τούτα. Αύτη είναι η δόξα του ανθρώπου. Να φροντίση να αναβιβάση την φύση του από το χαμερπές εις το υψηλόν. Προσέξατε εις τίνα άνήκε ο στάβλος με την κακοφορμισμένην κόπρον. Εις άνθρωπον ονόματι Αυγείαν. Εις άνθρωπον τουτέστιν όστις εν ώ θεωρείται ότι θεωρεί (εκ του ρ. αυγάζομαι), ότι βλέπει, δεν βλέπει αλλά κακοφορμίζεται εν τη κόπρω. Εις άνθρωπον όστις εν ώ έδει κείσθαι εν τω φωτί ζεί εν τω σκότει της κόπρου και βυσσοδομεί.
· ταῦτα δὲ λέγοντος τοῦ Διογένους, περιίσταντο πολλοὶ καὶ πάνυ ἡδέως ἠκροῶντο τῶν λόγων.
Και τον Διογένην τον ήκουαν πολλοί, όπως και μας σήμερα μας ακούνε πολλοί αλλά δεν καταλαβαίνουν. Εξ ού και το του Σωτήρος το «Ό έχων ώτα ακούειν ακουέτω». Προσέξατε όμως τι έκαμε ύστερα ο αθεόφοβος Διογένης για να τους ταρακουνήση.
· ἐννοήσας δὲ οἶμαι τὸ τοῦ Ἡρακλέους, τοὺς μὲν λόγους ἀφῆκε, χαμαὶ δὲ καθεζόμενος ἐποίει τι τῶν ἀδόξων.
Αφού λέει ενεθυμήθη την δόξαν του Ηρακλέους και την κάθαρσιν, ήντινα επέφερεν εκ της κόπρου, ενεθυμήθη κι αυτός να εκκαθαρίση εαυτόν εκ της γήινης κακόοσμης λάσπης ήντινα έφερεν εντός του. Και έπραξε τούτο, ίνα καταδείξη, ότι δέον άπαντες να εκκαθαρίσωμεν εαυτούς εκ του ρυπαρού εαυτού μας, τον οποίον η φύσις μας επιδαψιλεύει πλουσιοπάροχα και επιπλέον πως δεν θεωρεί κάποιο από τα ανθρώπινα κακό από μόνο του, άγνωστο εις αυτόν. Όμως ιδού. Δείτε αντίδρασιν του πλήθους. Βουτηγμένοι εις τον κίβδηλον καθωσπρεπισμόν των εθεώρουν αυτόν τρελόν.
· εὐθὺς οὖν οἱ πολλοὶ κατεφρόνουν αὐτοῦ καὶ μαίνεσθαι ἔφασαν, καὶ πάλιν ἐθορύβουν σοφισταί,
ευθύς μόλις ορώμεν τας βδελυράς μας πράξεις, το αληθώς είναι μας, το αληθώς εντός μας, μας καταλαμβάνει φρίκη. Αδυνατούμε να αντιμετωπίσωμεν την αλήθεια. Ότι ο γήινος εαυτός μας γήινα παράγει και πρώτιστο συμφέρον και καθήκον μας είναι ο καθαρμός του.
· καθάπερ ἐν τέλματι βάτραχοι τὸνὕδρον οὐχ ὁρῶντες.
Και καταλήγει ο Δίων με μία απαισιόδοξη θεώρησι του όλου. Ό άνθρωπος είναι καταδικασμένος να μην βλέπη, ότι τελικά το κακό τον περιβάλλει σαν ένα νερόφιδο στο βάλτο, έτοιμο να κατασπαράξη εμάς και την κοινωνία των ανθρώπων, ωσάν βατράχους. Άπαντες συνεχίζουμε την άδοξην ζωή μας τραγουδώντας στον βάλτο μας μέσα, εντός της κόπρου που μας περιτυλίγει εν ώ ο όφις ήδη μας περιτριγυρίζει φεύ ημών μη ιδόντων αυτόν.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου