ἐπιμελεία τοῦ
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ
-Πτυχιούχου Κλασσικῆς Φιλολογίας
Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
-Μεταπτυχιακοῦ Ἐφηρμοσμένης Παιδαγωγικῆς
Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
-Ὑποψηφίου Διδάκτορος Κλασσικῆς Φιλολογίας
Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
Σοφός έλλην γεννηθείς εν Θεσσαλονίκη περί το 1370. Μετά την υπό οθωμανών άλωσιν τής πατρίδος του – 1429 - μετέβη εις Ιταλίαν και διδαχθείς την λατινικήν υπο Βικτωρίνου τού έκ Φέλτρης έχρημάτισεν ο μάλλον συντελέσας προς διάδοσιν τών γραμμάτων έν τή εσπερία Ευρώπη, ένθα έτη προ αυτού Εμμανουήλ ό Xρυσολωράς είχεν φυτεύσει τας πρώτας αυτών ρίζας.
Ο Γαζής διδάξας τα ελληνικά γράμματα έν Σιέννη τής Τοσκάνης προσεκλήθη εις Φερράραν υπό Ηρακλέους ώς καθηγητής εις το αρτισύστατον γυμνάσιον τής πόλεως ταύτης. Μετά τοσούτου κρότου και επιτυχίας εδίδαξεν, ώστε ότε απήλθεν, έθιμον κατέστη ίνα πάς πεπαιδευμένος διερχόμενος της οικίας έν ή κατώκει ό έλλην καθηγητής αποκαλύπτη την κεφαλήν μετ ευλαβείας.
Εν έτει 1455 προσκληθείς εις Ρώμην τού πάπα Νικολάου E ήσχολήθη εις διαφόρων ελλήνων συγγραφέων και ιδίως του Θεοφραστου και του Αριστοτέλους. Ο εκείσε διατρίβων Τραπεζούντιος είχεν πρότερον μεταφράσει επιπολαίως τα Προβλήματα του φιλοσόφου των Σταγείρων άλλ ή μετάφρασις τού Γαζή κατέδειξε τις άσχημίας αυτής και διήγειρε το μίσος τού όξυχόλου Τραπεζουντίου, όστις αδυνατών να παλαίση προς μαχητήν έχοντα εκτός του δώρου συστηματικωτέρας παιδείας και το προτέρημα μεγάλης εύνοιας του πάπα και του παντοδυνάμου Βησσαρίωνος ανέβαλλεν ές άλλοτε τον κατά τού Γαζή πόλεμον.
Μετά τον θάνατον του Νικολάου Ε ́ ό Γαζής μετέβη μετά του Βησσαρίωνος παρ’ Αλφόνσω βασιλεί της Νεαπόλεως. Θανόντος δε και αυτού μετά δύο έτη επέστρεψεν εις Ρώμην ένθα ο πάπας Σίξτος τώ προσέφερεν εφημερίαν τινά εις Καλαυρίαν αποφέρουσαν ικανόν εισόδημα άλλ ό Γαζής προτίμησε να μείνη έν Ρώμη ή να υπάγη εις την εφημερίαν του.
Ηναγκάσθη όμως μετ ου πολύ ν αναχωρήση και έκ Ρώμης διά την εξής αιτίαν. Μεταφράσας λατινιστί την περί ζώων ιστορίαν του Αριστοτέλους μετά τοσαύτης γλαφυρότητος όση επεκράτει και εις το πρωτότυπον και χρυσοδέσας εν άντίγραφον αυτής προσήνεγκε δώρον μετ’ αφιερωτικής επιστολής προς τον ρηθέντα πάπαν ελπίζων ότι και εκείνος πλουσίως ήθελε τον φιλοδωρήσει. Άλλ ο Σίξτος ήρκέσθη να ερωτήση μόνον πόσον έδαπάνησεν όπως χρυσοδεση αυτό και του Γαζή αποκριθέντος τετρακόσια χρυσά ο πάπας διέταξε παραχρήμα να το πληρωθώσι κατ άλλους δ έλαβε μόνον πεντήκοντα χρυσούς, ούς έρριψεν εις τον Τίβεριν. Η αχάριστος αύτη γλίσχρότης εξηρέθισε τον Γαζήν, όστις είπε τότε
«Ας φύγωμεν εντεύθεν έπειδή και ο άριστος σίτος είναι ρυπαρός εις τας ρίνας τών παχέων όνων».
Και κατέλιπεν ούτω την Ρώμην εις τοσαύτην όμως ένδειαν ώστε ήθελεν αποθάνει της πείνης ειμή τον συνέτρεχεν ό ηγεμών της Φερράρας Ηρακλής ο εξ’ Έστης προσκαλών αυτόν εκεί. Διατρίψας δ αύθις έπ ολίγον εις την πόλιν ταύτην μετέβη εις την εφημερίαν αυτού εν Βρουτίοις και εκεί απεβίωσεν 1478 ή 1484 υπερεκατονταετής. Αλλοι λέγουσιν ότι απέθανεν έν Ρώμη παρά πάντων όμως ομολογείται ίδια του Πολιτιανού ότι ετάφη έν Καλαυρία.
Τον Γαζήν επήνεσαν οι Φίλελφος, Κάρβων, Λαίτος, Σκάλας, Βάρβαρος, Σαβέλλικος, Kρίνιτος, Παρράσιος, Άλδος, Έρασμος, Βουδαίος και άλλοι τότε σοφοί της Ευρώπης. Άγγελος δε ο Πολιτιανός εποίησεν αυτώ το εξής επιτύμβιον.
Κεῖτο μέγας ποτί άγών Γαζή Θεοδώροιο ἀμφί
Μούσαις τ Αυσονίαις ήδ’ Ελικωνιάσι
Tας μεν γαρ γενεήν ταίς δ’ αὐ θρεπτήρι ὢφειλεν
Ελλάς γάρ τέκε τόν γ Αυσονίη δ έτραφεν
Ίσον δ αμφοτέρων σοφίη, γλώττη τ’ εκέκαστο
Tον, ούτ’ αυτός ζών ούτ’ άρ΄ έκρινε θανών,
Αλλά και Ιταλίης μεγάλη έπ’ Ελλάδι κείσθαι
Eίλετο, όφρα κλέος ξυνόν ή αμφοτέραις
Συγγράμματα αυτού είναι:
· «Γραμματική Ελληνική» εν Παρισίοις 1516, Φλωρεντία 1520, Βενετία 1525, Βασιλεία 1522, 1529, 1551, πλειστάκις έκδοθείσα έν Βενετία. Νεόφυτος ο Καυσοκαλυβίτης έγραψε χιλιοσέλιδον υπόμνημα εις ταύτην
· «Περι μηνών» συνεξεδόθη τή γραμματική. Και ύστερον υπο Πεταβίου εν Ουρανολογίω και Γρονοβίου εν Θησαυρώ Ελληνικών αρχαιοτήτων.
· «Περί αρχαιογονίας Τούρκων» συνεξεδόθη τή ιστορία Χαλκοκονδύλη, εν Βασιλεία 1556 μετά λατινικής μεταφράσεως Καστειλόνου. Και τώ 1653 έν Συμμίκτοις μεθ ετέρας λατινικής μεταφράσεως Αλλατίου.
· «Παράφρασις Βατραχομυομαχίας Ομήρου» εξεδόθη υπό Φοντάνη.
· «Παράφρασις Ιλιάδος Ομήρου» εξεδόθη υπό του Κυπρίου Νικολάου Θησέως έν Φλωρεντία 1812 παρά Ν Κάρλη
· «Περί Αριστοτέλους και Πλάτωνος»
· «Περί έκουσίου και άκουσίου»
· «Υπόμνημα εις Φιλόστρατον»
· Επιστολαί προς Δημήτριον Σγουρόπουλον, Ανδρόνικον τον Κάλλιστον, Βησσαρίωνα, Φίλελφον, Ανδρόνικον και Δημήτριον τούς αδελφούς του, Παύλον Κορτέσην, Δημήτριον Χαλκοκονδύλην κλπ
· Μετέφρασεν από του λατινικού εις το ελληνικόν «Κικέρωνος Κάτωνα Πρεσβύτερον ή περί Γήρως» τυπωθέντα εν Φλωρεντία 1507, Ενετίησιν 1519 και 1523 εν Βασιλεία 1520, 1524 και 1525 έν Λουγδούνω 1536, 1540, 1549, εν Παρισίοις 1566 έν Ίγγολστάδη 1596.
· Εις τον Γαζήν δε κατά λάθος απεδόθη ή υπό Μαξίμου Πλανούδη μετάφρασις του Ονείρου του Σκιπίωνος συνεκδοθείσα τώ άνωτέρω ώς μετάφρασις του Γαζή.
· Προσέτι μετέφρασε την προς τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνον επιστολήν του Πάπα Νικολάου Ε ́ και τα περί λουτρών της Ιταλίας δύο βιβλία του Σαβοναρόλα (Σάθα Νεοελληνική φιλολογία)
Και κατέλιπεν ούτω την Ρώμην εις τοσαύτην όμως ένδειαν ώστε ήθελεν αποθάνει της πείνης ειμή τον συνέτρεχεν ό ηγεμών της Φερράρας Ηρακλής ο εξ’ Έστης προσκαλών αυτόν εκεί. Διατρίψας δ αύθις έπ ολίγον εις την πόλιν ταύτην μετέβη εις την εφημερίαν αυτού εν Βρουτίοις και εκεί απεβίωσεν 1478 ή 1484 υπερεκατονταετής. Αλλοι λέγουσιν ότι απέθανεν έν Ρώμη παρά πάντων όμως ομολογείται ίδια του Πολιτιανού ότι ετάφη έν Καλαυρία.
Τον Γαζήν επήνεσαν οι Φίλελφος, Κάρβων, Λαίτος, Σκάλας, Βάρβαρος, Σαβέλλικος, Kρίνιτος, Παρράσιος, Άλδος, Έρασμος, Βουδαίος και άλλοι τότε σοφοί της Ευρώπης. Άγγελος δε ο Πολιτιανός εποίησεν αυτώ το εξής επιτύμβιον.
Κεῖτο μέγας ποτί άγών Γαζή Θεοδώροιο ἀμφί
Μούσαις τ Αυσονίαις ήδ’ Ελικωνιάσι
Tας μεν γαρ γενεήν ταίς δ’ αὐ θρεπτήρι ὢφειλεν
Ελλάς γάρ τέκε τόν γ Αυσονίη δ έτραφεν
Ίσον δ αμφοτέρων σοφίη, γλώττη τ’ εκέκαστο
Tον, ούτ’ αυτός ζών ούτ’ άρ΄ έκρινε θανών,
Αλλά και Ιταλίης μεγάλη έπ’ Ελλάδι κείσθαι
Eίλετο, όφρα κλέος ξυνόν ή αμφοτέραις
Συγγράμματα αυτού είναι:
· «Γραμματική Ελληνική» εν Παρισίοις 1516, Φλωρεντία 1520, Βενετία 1525, Βασιλεία 1522, 1529, 1551, πλειστάκις έκδοθείσα έν Βενετία. Νεόφυτος ο Καυσοκαλυβίτης έγραψε χιλιοσέλιδον υπόμνημα εις ταύτην
· «Περι μηνών» συνεξεδόθη τή γραμματική. Και ύστερον υπο Πεταβίου εν Ουρανολογίω και Γρονοβίου εν Θησαυρώ Ελληνικών αρχαιοτήτων.
· «Περί αρχαιογονίας Τούρκων» συνεξεδόθη τή ιστορία Χαλκοκονδύλη, εν Βασιλεία 1556 μετά λατινικής μεταφράσεως Καστειλόνου. Και τώ 1653 έν Συμμίκτοις μεθ ετέρας λατινικής μεταφράσεως Αλλατίου.
· «Παράφρασις Βατραχομυομαχίας Ομήρου» εξεδόθη υπό Φοντάνη.
· «Παράφρασις Ιλιάδος Ομήρου» εξεδόθη υπό του Κυπρίου Νικολάου Θησέως έν Φλωρεντία 1812 παρά Ν Κάρλη
· «Περί Αριστοτέλους και Πλάτωνος»
· «Περί έκουσίου και άκουσίου»
· «Υπόμνημα εις Φιλόστρατον»
· Επιστολαί προς Δημήτριον Σγουρόπουλον, Ανδρόνικον τον Κάλλιστον, Βησσαρίωνα, Φίλελφον, Ανδρόνικον και Δημήτριον τούς αδελφούς του, Παύλον Κορτέσην, Δημήτριον Χαλκοκονδύλην κλπ
· Μετέφρασεν από του λατινικού εις το ελληνικόν «Κικέρωνος Κάτωνα Πρεσβύτερον ή περί Γήρως» τυπωθέντα εν Φλωρεντία 1507, Ενετίησιν 1519 και 1523 εν Βασιλεία 1520, 1524 και 1525 έν Λουγδούνω 1536, 1540, 1549, εν Παρισίοις 1566 έν Ίγγολστάδη 1596.
· Εις τον Γαζήν δε κατά λάθος απεδόθη ή υπό Μαξίμου Πλανούδη μετάφρασις του Ονείρου του Σκιπίωνος συνεκδοθείσα τώ άνωτέρω ώς μετάφρασις του Γαζή.
· Προσέτι μετέφρασε την προς τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνον επιστολήν του Πάπα Νικολάου Ε ́ και τα περί λουτρών της Ιταλίας δύο βιβλία του Σαβοναρόλα (Σάθα Νεοελληνική φιλολογία)
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου