Σύντομος Ἱστορική Ἀνασκόπησις τοῦ Κράτους τῆς Θαλάσσης

Μέγα γὰρ τὸ τῆς θαλάσσης κράτος

τοῦ
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-Πτυχιούχου Κλασσικῆς Φιλολογίας
Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
-Μεταπτυχιακοῦ Ἐφηρμοσμένης Παιδαγωγικῆς
Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
-Ὑποψηφίου Διδάκτορος Κλασσικῆς Φιλολογίας
Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

Η περίοδος καθ’ ήν τα πλοία εκινούντο με τα κουπιά ήρχισε από τα πολύ παλιά χρόνια κι έφθασεν έως το τέλος του 17ου αι. Από τον 15ον αι. όμως είχον αρχίσει ήδη να αντικαθιστούν εις τα πλοία τα κουπιά με πανιά. Η τελευταία αξιόλογη δράσις των κωπήλατων πολεμικών πλοίων εγένετο εις την ναυμαχίαν της Ναυπάκτου τω 1571. Ο ατμός επικρατεί εις την κίνησιν του ναυτικού εις το β μισόν του 19ου αι.

Κατά την αρχαιότητα οι πρώτοι οίτινες εκυριάρχησαν εις την θάλασσαν μετά πολεμικών πλοίων ήσαν οι Φοίνικες και οι Αιγύπτιοι – δια τρείς και πλέον χιλιετίας π.Χ – μετά οι Ασσύριοι τω 2000 π.Χ και μετά απ’ αυτούς οι Καρχηδόνιοι τω 1500 π.Χ. Ο πρώτος Έλληνας θαλασσοκράτορας ήτο ο βασιλεύς της Κρήτης, Μίνωας κατά τον 14ον αι. Κατά τους ιστορικούς χρόνους η ναυτιλία ακμάζει εις άπασαν την Ελλάδαν με δείγματα αυτής της προόδου, την εκστρατείαν της Τροίας και αργότερα την καταστροφήν των ναυτικών δυνάμεων των Περσών εις το Αρτεμίσιον, εις την Σαλαμίνα και την Μυκάλη. Ισχυρόν στόλον εναυπήγησεν επίσης ο Μέγας Αλέξανδρος.

Η Ρώμη μετά πολλών ελλείψεων εις το ναυτικό εις την αρχήν, υπέστη πολλάς ήττας εις τας θαλασσίας αναμετρήσεις της μετά των εμπείρων Καρχηδόνιων. Αργότερα όμως έδωκεν μεγαλυτέραν σημασίαν εις τον στόλον της, όντινα κι αφ’ ού ενίσχυσε, τον χρησιμοποίησεν εις τας κοσμοκρατορικάς αυτής βλέψεις.

Εις το Βυζάντιον, το πολεμικόν ναυτικόν εγνώρισεν την μεγαλυτέραν του ανάπτυξιν εις τα χρόνια των βασιλέων της Μακεδονικής δυναστείας ήτοι τα έτη 867 – 1056. Ύστερα από την παρακμή του Βυζαντίου, αι δημοκρατίαι της Πίζας, της Γένουας και της Βενετίας διεκδικούσαν την κυριαρχίαν εις την θάλασσαν. Η Βενετία συνέχισεν να κυριαρχή εις τας θάλασσας έως τον 16ον αι., έχοντας πέντε στόλους εις την Μεσόγειον και εις τον Εύξεινον Πόντο κι έναν πέρα από το Γιβραλτάρ. Τους στόλους τούτους τους απετέλουν 3.330 γαλέραι και πλέον των 50.000 ανδρών.

Οι Τούρκοι, οίτινες διέθετον ισχυράς ναυτικάς δυνάμεις κατά την Άλωσιν της Κωνσταντινουπόλεως, τας ενίσχυσαν έτι πλέον και εις τα έτη του Βαρβαρόσσα ο στόλος των εθεωρείτο ανίκητος. Τούτο ακριβώς ήτο που οδήγησεν να συνασπισθούν εναντίον των τα χριστιανικά έθνη και ωδήγησεν εις την ναυμαχίαν της Ναυπάκτου, ένθα οι Τούρκοι ενικήθησαν ολοσχερώς. Κατά την εποχήν εκείνην είχεν αρχίσει να χρησιμοποιείται η πυξίδα και το πυροβόλον κι από τότε επεκράτησεν ο τύπος των ιστιοφόρων πολεμικών εις την θέσιν εκείνων που εκινούντο με κουπιά.

Από τα ευρωπαϊκά κράτη η Αγγλία, η Ισπανία, η Γαλλία, η Ολλανδία και αργότερα η Ρωσία υιοθετώντας και τελειοποιώντας τους νεωτερισμούς τούτους, ήρχισαν να διεκδικούν μεταξύ των την θαλασσοκρατορίαν. Την υπεροχήν όμως την είχεν από τας αρχάς του 18ου αι. η Αγγλία ήτις και συνέχισεν να την διατηρεί, παρά τον ανταγωνισμόν των εξοπλισμών, όστις υπήρχεν και εσυνέχιζεν να υπάρχη. Εις τον ανταγωνισμόν τούτον έλαβον μέρος αργότερα το ιταλικόν ναυτικόν – από το 1870 -, αι ΗΠΑ, η Γερμανία και η Ιαπωνία. Εις το μεταξύ δια την κίνησιν των πλοίων είχεν βρεθεί ο ατμός κι η ναυπηγική τέχνη είχεν προοδεύσει πάρα πολύ, δημιουργώντας διαφόρους τύπους πολεμικών πλοίων, αναλόγως τω σκοπώ δια τον οποίον εχρειάζοντο. Μετά των νέων τούτων πολεμικών μέσων εγένοντο αι μεγάλαι ναυμαχίαι της νεωτέρας ιστορίας.

Κατά την ελληνικήν επανάστασιν οι Έλληνες ναυτικοί, οίτινες εκ του προηγουμένου κιόλας αιώνος είχον γίνει διάσημοι ως καταδρομείς – π.χ Μητρομάρας, Λάμπρος Κατσώνης, Γιάννης Σταθάς – είχον 700 ιστιοφόρα πλοία, με 18.000 πολύ εμπείρους άνδρας και 6.000 πυροβόλα. Τα καλύτερα από τα πλοία αυτά, άνω των 200 απετέλουν τον κύριον στόλον της επαναστάσεως, εν ώ τα υπόλοιπα εχρησιμοποιήθησαν ως πυρπολικά. Άπαντα ταύτα τα πλοία επέτυχαν αληθινούς θριάμβους, όπως αι ναυμαχίαι της Ερεσσού, του Γέροντα, της Σάμου, του Καφηρέα, η ανατίναξις της τουρκικής ναυαρχίδας υπό του Κανάρη εις την Χίον και η επίθεσις αυτού εναντίον της Αλεξανδρείας, η επίθεσις του Μιαούλη εναντίον της Μεθώνης, η ανατίναξις των τουρκικών πλοίων εις την Σκάλα των Σαλώνων, η επίθεσις εναντίον του τουρκικού στόλου εις την Σούδα κτλ.

Η επαναστατημένη Ελλάς εξάλλου ήτο η πρώτη ήτις εχρησιμοποίησεν ατμοκίνητον πλοίον, εις την διάρκειαν του πολέμου. Το πλοίον τούτο ήτο η «Σφακτηρία» με κυβερνήτην τον Άστιγγα.