Θράκες: Οι μουσοτραφείς πολεμισταί

ἐπιμελεία τοῦ

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-Πτυχιούχου Κλασσικῆς Φιλολογίας
Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
-Μεταπτυχιακοῦ Ἐφηρμοσμένης Παιδαγωγικῆς
Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
- Ὑποψήφιου Διδάκτορος Κλασσικῆς Φιλολογίας
Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

Όποια κι αν είναι η προέλευσις των Θρακών, ούτοι, εκ των προϊστορικών ακόμη ετών, απετέλουν μίαν συμπαγήν φυλετικήν οικογένειαν, ήτις ήτο διαμοιρασμένη εις πολυαρίθμους και αλληλομαχομένας ομάδας. Εκείνοι οι άνθρωποι επαρουσίαζον τας πλέον περίεργας αντιθέσεις και τα πλέον παράδοξα χαρακτηριστικά.

Άλλα θρακικά φύλα ήσαν πολιτισμένα και καλλιεργημένα και άλλα ήσαν τελείως άγρια και ληστρικά. Αλλού έζων κατά τρόπον πρωτόγονον εντός σπηλαίων και αλλαχού εκατοίκουν εις ωργανωμένας πόλεις εξ ών πλείσται ήσαν λημνιαίοι οικισμοί. Σχετικώς με αυτούς τους τελευταίους έχομεν μιαν συγκεκριμένη μαρτυρία με λεπτομέρειας εκ του Ηροδότου, τον πατέρα της ιστορίας. Ούτος περιγράφει στο 5ο βιβλίον του τον πασσαλόπηκτον σοινικισμόν της λίμνης Πρασιάδας

ἴκρια ἐπὶ σταυρῶν ὑψηλῶν ἐζευγμένα ἐν μέσῃ ἕστηκε τῇ λίμνῃ, ἔσοδον ἐκ τῆς ἠπείρου στεινὴν ἔχοντα μιῇ γεφύρῃ. [5.16.2] τοὺς δὲ σταυροὺς τοὺς ὑπεστεῶτας τοῖσι ἰκρίοισι τὸ μέν κου ἀρχαῖον ἔστησαν κοινῇ πάντες οἱ πολιῆται, μετὰ δὲ νόμῳ χρεώμενοι ἱστᾶσι τοιῷδε· κομίζοντες ἐξ ὄρεος τῷ οὔνομά ἐστι Ὄρβηλος κατὰ γυναῖκα ἑκάστην ὁ γαμέων τρεῖς σταυροὺς ὑπίστησι· ἄγεται δὲ ἕκαστος συχνὰς γυναῖκας. [5.16.3] οἰκέουσι δὲ τοιοῦτον τρόπον, κρατέων ἕκαστος ἐπὶ τῶν ἰκρίων καλύβης τε ἐν τῇ διαιτᾶται καὶ θύρης καταπακτῆς διὰ τῶν ἰκρίων κάτω φερούσης ἐς τὴν λίμνην. τὰ δὲ νήπια παιδία δέουσι τοῦ ποδὸς σπάρτῳ, μὴ κατακυλισθῇ δειμαίνοντες. [5.16.4] τοῖσι δὲ ἵπποισι καὶ τοῖσι ὑποζυγίοισι παρέχουσι χόρτον ἰχθῦς· τῶν δὲ πλῆθός ἐστι τοσοῦτο ὥστε, ὅταν τὴν θύρην τὴν καταπακτὴν ἀνακλίνῃ, κατίει σχοινίῳ σπυρίδα κεινὴν ἐς τὴν λίμνην καὶ οὐ πολλόν τινα χρόνον ἐπισχὼν ἀνασπᾷ πλήρεα ἰχθύων. τῶν δὲ ἰχθύων ἐστὶ γένεα δύο, τοὺς καλέουσι πάπρακάς τε καὶ τίλωνας.

έστησαν στη μέση της λίμνης μια εξέδρα που στηρίζεται σε ψηλούς πασσάλους κι επικοινωνεί με τη στεριά με μια στενή γέφυρα· [5.16.2] λοιπόν τους πασσάλους που υποβαστάζουν την πλατφόρμα κάποτε στα παλιά χρόνια τούς έστησαν όλοι οι πολίτες μαζί, αλλά αργότερα τους στήνουν κρατώντας το εξής έθιμο: καθένας τους που παντρεύεται, για κάθε γυναίκα που παίρνει κουβαλά από το βουνό που τ᾽ όνομά του είναι Όρβηλος, τρεις πασσάλους και τους στήνει από κάτω· κι ο καθένας τους παντρεύεται πολλές γυναίκες. [5.16.3] Και ζούνε μ᾽ έναν τέτοιο τρόπο· ο καθένας τους πάνω στην εξέδρα είναι νοικοκύρης μιας καλύβας, μες στην οποία περνά τη ζωή του, και μιας καταπακτής που μέσ᾽ από τις σκαλωσιές σε κατεβάζει στη λίμνη. Και τα παιδάκια τα νήπια τα δένουν από το πόδι με σκοινί, από φόβο μήπως κατρακυλήσουν στο νερό. [5.16.4] Αντί για χόρτο στ᾽ άλογα και στα καματερά τους δίνουν ψάρια. Κι ετούτα είναι τόσο άφθονα, που, όταν σπρώξεις προς τα κάτω την καταπακτή και κατεβάσεις με σκοινί άδειο κοφίνι στη λίμνη, δεν περιμένεις πολλή ώρα και το τραβάς απάνω γεμάτο ψάρια. Και τα ψάρια είναι δυο λογιώ, και τα λένε πάπρακες και τίλωνες.

Όμως άπαντες οι Θράκες, πολιτισμένοι ή μη όντες, ήσαν πολεμικότατοι, σκληροί και μαχητικοί. Ξεπερνούσαν άπαντας τους άλλους συγχρόνους λαούς. Εκείνο όμως που προκαλεί την μεγαλυτέραν ενύπωσιν είναι το εξής. Αυτός ο τραχύς λαός με τα άγρια ένστικτα, όστις έζη εις συνεχήν πόλεμον, είχε εν τω άμα μιαν ζωηράν πνευματικότητα και παραλλήλως μιαν έντονον ροπήν προς την μουσικήν και την ποίησιν. Τούτο το φαινόμενον κυριολεκτικώς προκαλεί κατάπληξιν εις τον εκάστοτε μελετητήν. Παρόμοιος συνύπαρξις των πλέον πολεμικών και ληστρικών βιωμάτων ομού με την πλέον δυνατήν τάσιν δια πνευματικήν καλλιέργειαν δύσκολα δύναται τις να εύρη. Ίσως μόνον δύναται να την απαντήση, εις μικρότερον βαθμόν εις τους μεταγενεστέρους Βίκινγκς της Σκανδιναβίας. Οι Θράκες ήσαν οι γεννήτορες της μουσικής, κατά την ελληνική μυθολογία. Ούτος ο λαός ήρχισε να αναδεικνύη θρυλικούς μουσικούς και ποιητάς, με πρώτον τον περίφημον Ορφέα. Ετούτο εγίγνετο εκ της εποχής της Αργοναυτικής εκστρατείας και του Τρωικού πολέμου κι εντεύθεν.

Ο Ορφεύς ήτο ο εφευρέτης τη εννιαχόρδου λύρας. Το τραγούδι του εσυγκίνει ακόμα και τα άψυχα, ακόμα και τα δέντρα και τις πέτρες, ακόμα και τα άγρια θηρία. Υιός του Οίαγρου και της Καλλιόπης, μίας εκ των εννέα Μουσών, ούτος ήτο τέκνον της Θράκης. Έλαβεν μέρος εις την Αργοναυτικήν εκστρατείαν και αργότερα κατέβη και εις τον Άδη, αναζητώντας την γυνή αυτού, την Ευρυδίκην. Ηύρεν ωστόσον οικτρόν θάνατο εις τας χείρας των γυναικών της φυλής του. Εις έν διονυσιακόν όργιον αι Θρακιώτισσαι τον κατακομμάτιασαν. Τούτο εγένετο διότι μετά τον θάνατον της Ευρυδίκης, ο απαρηγόρητος Ορφεύς δεν ηθέλησε να προσέξη καμμίαν εκ των υπολοίπων Θρακιώτισσων γυναικών.

Η ταυτόχρονος ροπή των Θρακών και προς την ωμήν βίαν αλλά και προς την πνευματικήν καλλιέργειαν, καθώς και η ικανότης αυτών δια κεραυνοβόλον αφομοίωσιν του πολιτισμού φαίνεται και εκ της περιπτώσεως των Οδρυσσών.

Ούτοι ήσαν το ισχυρότερον και το επιφανέστερον θρακικό φύλο. Έζων πλησίον του Άρδα, παραποτάμου τινός του Εύρου. Εις τα αρχαιότατα χρόνια ήτο ο πλέον ληστρικός, ο πλέον βάρβαρος και ο πλέον σκληρός λαός της Θράκης. Υπήρξεν και παρέμεινεν παροιμιώδης τόσον η πρωτόγονος ζωή των όσο και η αγριότητά των. Από τον 5ο αι όμως π.Χ ως οι Οδρύσσες ήλθον εις επαφήν μετά των Αθηναίων. Ηκολούθησεν τότε είς τοσούτος ραγδαίος εξελληνισμός αυτών και εκπολιτισμός των, ώστε πάνυ συντόμως ανεδείχθησαν το πλέον πολυτισμένο θρακικό φύλο. Ούτοι οι ληστές ίδρυσαν μεγάλον βασίλειον και αρίστως ωργανωμένον, όπερ μάλιστα έδειξεν εξαιρετικήν επίδοσιν τόσον εις τα γράμματα όσον και εις τας τέχνας.

Το αίτιον δεν πρέπει να αναζητηθή αλλαχού, παρά μόνον εις την βασικήν ψυχολογίαν των Θρακών. Ως θρακική φυλή και παρά την εξωτερικήν των βαρβαρότητα, οι Οδρύσσες είχον εντός των, εις το ένστικτό των, εντός του αίματός των, την έντονον ροπήν προς πολιτισμόν και τας καλάς τέχνας.