Το Ρήμα "είμαι" της Νεοελληνικής

τοῦ
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας
πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
-μεταπτυχιακοῦ ἐφηρμοσμένης παιδαγωγικῆς
πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

Βοηθητικό ρήμα της νέας ελληνικής γλώσσης, το οποίον προήλθεν εκ του αρχαίου ρήματος «εἰμί». Το γ’ πρόσωπον του Ενεστώτος γράφεται «είναι». Το ρήμα χρησιμοποιείται όπως και το αρχαίο «εἰμί», δηλαδή και: 

1. Ως συνδετικό:

· Το βιβλίο είναι ωραίο



2. Και ως υπαρκτικό:

· Εφέτος είναι σοδειά



3. Και με την παθητικήν μετοχήν των αμεταβάτων ρημάτων, οπότε αποτελεί κατά κάποιον τρόπον περιφραστικήν συζυγίαν

· Είμαι χαμένος (= έχω χαθεί)

· Είμαι πληγωμένος (= έχω πληγωθεί) κτλ

Κατ’ αναλογία δε σχηματίσθηκε και το

· είμαι φευγάτος (= έχω φύγει)



Οι εκφράσεις που σχηματίζονται με το είμαι είναι πολλές. Έτσι πάει με επιρρήματα οπότε και σημαίνει:



κατάσταση στην οποία ευρίσκεται κάποιος:

· πώς είσαι; Είμαι μέσα



Ή και απόλυτα με επιρρηματικό προσδιορισμό:

· είναι αργά, είναι μεσημέρι, είμαι καλύτερα



Με γενική κτητική:

· είναι παιδί του μπακάλη



Και για ομοιότητα:

· είναι γιό του πατέρα του



Με την πρόθεσιν από σημαίνει καταγωγή:

· είμαι από την Λευκάδα



Και με την πρόθεσιν για σημαίνει κίνησιν και σκοπόν

· Είμαι για ταξίδι



Με την πρόθεσιν με σημαίνει ανήκω σε κάποιον ή στην μερίδα κάποιου

· Είμαι με τον Ολυμπιακό



Επίσης αποκτάει επιρρηματική σημασία:

· Ας είναι (= καλώς)

· Δεν είναι βία (= σιγά)

· Και που είσαι ακόμα (= αργότερα)



και επίταση:

· Είναι που δεν με είδε (= ευτυχώς δεν με είδε)



Θαυμασμό:

· Μωρέ τι ήταν αυτό;



Ανησυχία:

· Δεν είμαστε καθόλου καλά

· Και που είμαστε ακόμα



Χρόνο:

· Όπου να ‘ναι έρχεται

· Είναι τρείς ώρες που σε ψάχνω

· Είναι καιρός για ξεκίνημα



Λέγεται ακόμα και απρόσωπα:

· Ήταν να αρρωστήση (= ήταν κατά κάποιον τρόπο μοιραίο, γραπτό)



Επίσης συνηθισμένες εκφράσεις είναι:

· Δεν είμαι εις θέσιν να μιλήσω (= δεν έχω την ικανότητα, την δύναμη)

· Εδώ είσαι και εδώ είμαι (= για βεβαία πρόβλεψη)

· Είμαι της γνώμης (= νομίζω)

· Δεν είναι στα καλά του (= για κατάσταση σωματική, κυρίως όμως για όχι καλή διανοητική κατάσταση)

· Είναι για κλάματα, για δέσιμο (= αξίζει, του αρμόζει)