Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Α.
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

ἐπιμελεία τοῦ
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας
πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
-μεταπτυχιακοῦ ἐφηρμοσμένης παιδαγωγικῆς
πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

Πανόραμα της Αθήνας στα 1830-1840

1. Τα δημογραφικά δεδομένα

α. Ο πληθυσμός

ΕΚΤΑΣΗ

·        γραμμή Αμβρακικού- Παγασητικού

·        νησιά του Αιγαίου στην Ελλάδα ανήκαν μόνο οι Βόρειες Σποράδες και οι Κυκλάδες

·        κορμός της χώρας ήταν η Ρούμελη και ο Μωριάς,

·        Το 1864 προστέθηκαν τα Ιόνια νησιά

·        το 1881 η Θεσσαλία

ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ

·        αραιοκατοικημένη χώρα

·        ο πληθυσμός αυξανόταν με γρήγορους ρυθμούς

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΔΥΣΧΕΡΙΕΣ

·        φτωχή, μικρή, ολιγάνθρωπη

·        απαρχαιωμένες παραγωγικές δομές

·        α εδάφη ήταν γυμνά, εξαντλημένα από την υπερβόσκηση και την υλοτομία

·        εκτεταμένη αγρανάπαυση

ΑΡΑ

·        οικονομικές δυνατότητες ήταν περιορισμένες

·        και τα παραγωγικά πλεονάσματα πενιχρά

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΑΣΤΑΘΕΙΑΣ

·        ναυτικός αποκλεισμός από τους Αγγλο-Γάλλους, το 1854

·        πείνα, αρρώστια και ανθρώπινες απώλειες

***

β. Οι μετακινήσεις μέσα και έξω από την Ελλάδα

ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

·        μετακίνηση ανθρώπων από την ύπαιθρο στα αστικά κέντρα

·        Οι πόλεις μεγάλωναν χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είχαν κάποια ομοιότητα, με τα αστικά κέντρα της Δύσης

·        αργή ανάπτυξη των παραγωγικών δραστηριοτήτων στον αστικό χώρο

ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

·        προς τα λιμάνια της Ανατολικής Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας, προς το Δούναβη, τη Νότια Ρωσία, τη Μικρά Ασία και την Αίγυπτο

·        προς την Αμερική το τέλος του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού λόγω της σταφιδικής κρίσης

***

****

2. Οι παραγωγικές δυνάμεις μέσα και έξω από την Ελλάδα και η «Μεγάλη Ιδέα»

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ

ΕΛΛΑΔΑΣ

απουσίαζαν σημαντικές πρώτες ύλες

δεν είχε πλεονάζον ειδικευμένο ή έστω φθηνό εργατικό δυναμικό

δεν συσσώρευση κεφαλαίου

ισχνή και η εσωτερική αγορά

Έξω από τα σύνορά της υπήρχαν ισχυρά κέντρα ελληνισμού

Επιτυχημένοι πνευματικά, οικονομικά, παραγωγικά Έλληνες του εξωτερικού

ΓΕΝΝΗΣΗ ΜΕΓΑΛΗΣ ΙΔΕΑΣ

·        το υπάρχον κράτος δεν ήταν παρά μία ημιτελής κατασκευή

·        προσδοκίες για ολοκλήρωση του εθνικού οράματος

·        προϋπέθετε σημαντική διεύρυνση των συνόρων

·        επιπτώσεις στον πολιτικό και οικονομικό χώρο

·        Οι ελληνικές κυβερνήσεις αποπροσανατολίζονταν

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:

1.    Να περιγράψετε τα σύνορα της Ελλάδας από το τέλος της επανάστασης μέχρι και το 1881

2.    Για ποιους λόγους πιστεύετε ότι οι οικονομικές δυνατότητες του μετεπαναστατικού ελληνικού κράτους ήταν περιορισμένες;

3.    Ποιες διαφορές παρατηρείτε αν συγκρίνετε την κατάσταση των ελληνικών πόλεων μετά την επανάσταση με τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές;

4.    Με βάση τα όσα γνωρίζετε και αφού μελετήσετε και την πηγή να περιγράψετε την οικονομική κατάσταση της Ελλάδας μετά το τέλος της επανάστασης

Μαζί με τους ιστορικούς αυτής της περιόδου του πόνου, ας μεταφερθούμε στις κορυφές των βουνών της Ελλάδας... ας στρέψουμε γύρω το βλέμμα μας... Τι απελπισία!... Παντού ερείπια! Άμορφοι όγκοι και χαλάσματα που ακόμα καπνίζουν, δακρυσμένες γυναίκες, οικογένειες χωρίς ψωμί! Μάταια αναζητούμε τις πόλεις, ούτε χωριά δεν υπάρχουν! Στα πόδια του Παρθενώνα, κάτω από το φωτοστέφανο του ένδοξου ονόματος της Αθήνας, κείτονται καλύβες, μισές πέτρα, μισές ξύλο. Μπροστά τους περνούν μονοπάτια, όχι δρόμοι, και αυτά ακόμα τα περάσματα ακατάστατα και λασπωμένα! Κανένα σύγχρονο μνημείο! Ιερά μάρμαρα μόνο, στοιχειωμένα από τις σκιές των παλαιών! Εδώ, φυτείες ξεραμένες, ξεριζωμένες, πυρπολημένες. Εκεί αμπέλια και ελαιώνες κατεστραμμένοι. Κανένας δρόμος, καμία απόδειξη λειτουργίας μιας προηγούμενης διοίκησης! Όλα πρέπει να γίνουν από την αρχή! Όλα πρέπει να αρχίσουν από το τίποτα! Και αυτά τα «όλα» πρέπει να γίνουν από μια χούφτα ανθρώπους, τους λίγους που μπορούν να διευθύνουν, να διδάξουν, να δημιουργήσουν το Έθνος! Τι εργασία αντάξια γιγάντων! Και μερικοί θα ήθελαν να έχουν ήδη ολοκληρωθεί όλα αυτά, να είναι τα πάντα στρωμένα, διαμορφωμένα! Πού και πότε έφθασαν λίγα μόλις χρόνια στη Δύση για να πετύχει ένα τέτοιο θαύμα;

Από το βιβλίο, Pierre Α. Moraitinis, La Grece telle qu'elle est, Paris, Athenes, Berlin, 1877 (ανατύπωση Δ.Ν. Καραβίας, 1987) Avant-propos, p. 7-8.

5.    Ποιοι λόγοι πιστεύετε ότι συνέβαλαν στην δημιουργία ρεύματος εσωτερικής και εξωτερικής μετανάστευσης κατά τον 19^ον αιιώνα;

6.    Σε ποιες περιοχές στράφηκαν κυρίως οι Έλληνες που μετανάστευσαν έξω από την Ελλάδα;

7.    Σε ποιους λόγους πιστεύετε ότι οφείλεται η ανάπτυξις της «Μεγάλης Ιδέας» κατά τα τέλη του 19^ου αιώνα;

8.    Να αντιπαραβάλλετε την καχεξία της ελληνικής οικονομίας με την πρόοδο του εκτός των εθνικών συνόρων ελληνισμού

9.    Ποιες πιστεύετε πως θα ήταν οι επιπτώσεις της ανάπτυξης της «Μεγάλης Ιδέας» στον πολιτικό και οικονομικό χώρο;