Τα Απαραίτητα Εφόδια των Νέων (ΚΡΙΤΗΡΙΟΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ) (Β' ΛΥΚΕΙΟΥ)

Επιμέλεια:

Τουρλούμη Αλεξάνδρα

Χαρακτηριστικά γνωρίσματα της κοινωνικής συμπεριφοράς του εφήβου είναι η στροφή του στον εσωτερικό του κόσμο, η ανακάλυψη του «Εγώ», όπως έλεγε ο Spranger. Την ενδοστρεφή αυτή τάση του εφήβου ενισχύουν απογοητεύσεις από το περιβάλλον του ή ακόμα συγκρούσεις του εφήβου με όσους θέλουν να τον υποχρεώσουν να κάνει κάτι που δεν απηχεί τις απόψεις του ή δεν ικανοποιεί τις απόψεις του. Έτσι, προκύπτουν δυσχέρειες και προβλήματα προσαρμογής του εφήβου, που εκδηλώνονται ως ανασφάλεια και έλλειψη αυτοπεποίθησης, επιθετικότητα κ.λπ.

Συναισθηματικά αντιδρά ο έφηβος με το χαρακτηριστικό για την ηλικία αυτή βίωμα μοναξιάς: αισθάνεται και θέλει να είναι μόνος, γιατί οι άνθρωποι του περιβάλλοντός του δεν τον «νιώθουν», ζει σε έναν κόσμο απογοητεύσεων και αρχίζει να απομακρύνεται από τους γονείς του ή να παίρνει εχθρική στάση απέναντί τους. Χάνει γενικά την εμπιστοσύνη του στο άμεσο περιβάλλον του και στρέφεται σε ομάδες συνομήλικων, που συχνά παίρνουν οργανωμένη μορφή. Στο παρελθόν εμπιστευόταν τα συναισθήματα και τα όνειρά του κατά προτίμηση στο ημερολόγιό του, που αποτελούσε για το λόγο αυτό συχνά στο παρελθόν πηγή έρευνας στον τομέα της Εξελικτικής Ψυχολογίας.

Στον τομέα της νοητικής συμπεριφοράς αρχίζει το στάδιο της «τυπικής λογικής σκέψης». Δηλαδή πραγματοποιούνται αιτιολογικοί συλλογισμοί με «τυπική νομοτέλεια», ενώ η  νοητική λειτουργία αποδεσμεύεται από τα συγκεκριμένα εμπειρικά δεδομένα. Η θεωρία προηγείται τώρα της πράξης: «ο έφηβος σχηματίζει πρώτα γενικές γνώμες, τις οποίες έπειτα ελέγχει σε σχέση με τα εμπειρικά δεδομένα». Στην ηλικία αυτή επικρατεί γενικά η τάση για θεωρητικό, φιλοσοφικό, θα έλεγα, στοχασμό που αναφέρεται στην προέλευση και την αποστολή του ανθρώπου στον κόσμο. Οι προβληματισμοί αυτοί οδηγούν τον έφηβο στο να αμφισβητεί ό, τι δεν είναι προσπελάσιμο από τη λογική διαδικασία. Είναι η περίοδος των θρησκευτικών κρίσεων. Ενώ το παιδί αποδέχεται αυτονόητα τις κοινωνικές, ηθικές και θρησκευτικές απόψεις του περιβάλλοντός του, για τον έφηβο δεν συμβαίνει το ίδιο, γιατί αποκτά την ικανότητα να κρίνει όλα όσα αυθόρμητα αποδέχτηκε πιο μπροστά, περνούν τώρα από κριτικό έλεγχο, στην προσπάθεια του εφήβου να χαλκεύσει¹ ο ίδιος την κοσμοθεωρία του, να δώσει στον εαυτό του μια δική του φιλοσοφία ζωής.

Η «κρίση αυτή των αξιών» καλύπτει τον κοινωνικό, πολιτικό – ιδεολογικό, ηθικό και θρησκευτικό τομέα. Οι παραδοσιακές αξίες θεωρούνται από τον έφηβο ξεπερασμένες ή γενικά στατικές, βρίσκονται δηλαδή σε αντίθεση με τον δικό του δυναμισμό.

Χαρακτηριστική είναι η αμφίρροπη και συχνά αντιφατική στάση του εφήβου, δηλαδή από τη μια πλευρά απορρίπτει και καταπολεμά παραδοσιακές αξίες και αυθεντίες και από την άλλη έχει ανάγκη προφανώς από πρότυπα συμπεριφοράς και ακολουθεί ιδεολογίες ή πιστεύει τυφλά σε νέες αυθεντίες. Την εικόνα αυτή τεκμηρίωσε για άλλη μια φορά το μαθητικό και φοιτητικό κίνημα της δεκαετίας του 1960 στη Ευρώπη και τη Β. Αμερική: από τη μια μεριά έντονες συγκρούσεις με παραδοσιακές, πολιτικές, ηθικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις και με τις υφιστάμενες αυθεντίες, και από την άλλη απροβλημάτιστα και μέχρι φανατισμού υιοθέτηση νέων πολιτικών και ιδεολογικών κοσμοθεωριών και σχεδόν δουλικός προσανατολισμός σε νέα αυθεντικά πρότυπα.

¹χαλκεύω: προετοιμάζω κάτι επάνω σε στέρεες βάσεις

Π. Ξωχέλλη, Θεμελιώδη προβλήματα της Παιδαγωγικής

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α. Να αποδώσετε την περίληψη του κειμένου σε 100 – 120 λέξεις.

Μονάδες 25

Β. 1. «Ο έφηβος από τη μια πλευρά απορρίπτει και καταπολεμά παραδοσιακές αξίες και αυθεντίες και από την άλλη έχει ανάγκη προφανώς από πρότυπα συμπεριφοράς και ακολουθεί ιδεολογίες ή πιστεύει τυφλά σε νέες αυθεντίες». Να αναπτυχθεί το περιεχόμενο της παραπάνω περιόδου σε μία παράγραφο 90 - 110 λέξεων.

Μονάδες 10

Β. 2.

α. Να χωριστεί η τελευταία παράγραφος του κειμένου στα δομικά της μέρη («Η «κρίση αυτή των αξιών» … σε νέα αυθεντικά πρότυπα.»). (Μονάδες 2)

β. Να εντοπίσετε τη συλλογιστική πορεία της τελευταίας παραγράφου του κειμένου («Η «κρίση αυτή των αξιών» … σε νέα αυθεντικά πρότυπα.»). Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (Μονάδες 3)

Μονάδες 5

Β. 3. Να εντοπίσετε δύο παραδείγματα συνυποδηλωτικής λειτουργίας της γλώσσας στο κείμενο.

Μονάδες 2

Β. 4. Να βρείτε τους τρόπους που συμβάλλουν στη συνοχή της πρώτης παραγράφου του κειμένου («Χαρακτηριστικά γνωρίσματα … επιθετικότητα κ.λπ.»).

Μονάδες 4

Β. 5. Στο κείμενο να αντικαταστήσετε τις υπογραμμισμένες λέξεις με άλλες ισοδύναμες νοηματικά: προκύπτουν, αμφίρροπη, υφιστάμενες, υιοθέτηση.

Μονάδες 4

Β. 6. Να σχηματίσετε προτάσεις με τις ακόλουθες λέξεις: αποδεσμεύεται, κοσμοθεωρία, αντιφατική.

Μονάδες 6

Β. 7. «Την ενδοστρεφή αυτή τάση του εφήβου ενισχύουν απογοητεύσεις από το περιβάλλον του» (§1η): Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική και να αιτιολογήσετε για ποιο λόγο ο συγγραφέας χρησιμοποιεί τη συγκεκριμένη σύνταξη.

Μονάδες 4

Γ. Σε ένα άρθρο που θα δημοσιευτεί στη σχολική σας εφημερίδα αφού αναφερθείτε πρώτα στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι σύγχρονοι νέοι στη συνέχεια να αναπτύξετε τις απόψεις σας σχετικά με τα εφόδια που θεωρείτε ότι πρέπει να διαθέτουν προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις αυξημένες απαιτήσεις και τα προβλήματα της εποχής μας.

Μονάδες 40

ΠΗΓΗ