ἐπιμελεία
τοῦ
ΝΙΚΟΛΑΟΥ
ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ
-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας
πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
-μεταπτυχιακοῦ ἐφηρμοσμένης παιδαγωγικῆς
πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
 |
| 220px-Schnorr_von_Carolsfeld_Bibel_in_Bildern_1860_013 |
Έδειξα[1] στο
προηγούμενο ότι η οντογένεσις μάλλον έχει μιαν αναντίρρητον σχέσιν με
την φυλογένεσιν[2],
ότι δηλαδή η εντελέχεια[3]
του όντος ίνα επιτευχθή, δέον να διέλθη εξ όλων των σταδίων της ιστορικής
αναπτύξεώς του και ολοκληρώσεως.
Και δια τούτο, προκειμένου δια τον άνθρωπο, εσημειώθησαν ολίγα τινά δια
την πρώιμη εξέλιξίν του, την εποχήν καθ’ ήν ήτο ακόμα στα σπάργανα του
πολιτισμού του, την εποχή, όταν ήταν ακόμη κυνηγός και μετέπειτα ποιμένας και
γεωργός, διότι κατ’ εμέ αύτη η εποχή, πάρεξ του ότι ως στάδιον είναι αναγκαίον
να υπάρξη εις την ανάπτυξιν του ανθρώπου κατά την θεωρίαν της οντογενέσεως,
εμφανίζει επιπλέον και μεγάλην σπουδαιότητα η οποία δεν έχει επισημανθεί όσον
θα έπρεπε.
Ενθάδε θα δώσω έμφασιν εις τι όπερ μόνον ως νύξις εμφανίσθηκε στο
προηγούμενον σημείωμά μου και το οποίον μόνον εξ ενός παρατηρητικού και
έμπειρου αναγνώστου ίσως ήθελεν να προσεχθή. Το ποίο δηλαδή; Είπον για
παράδειγμα ότι στην αρχή της εποχής της βαρβαρότητος, στην αρχή της νεολιθικής
εποχής «… συγχρόνως, με τη γεωργική ενασχόληση οι άνθρωποι εγκαταλείπουν τη
νομαδική ζωή, επιλέγουν τη μόνιμη εγκατάσταση και χτίζουν σπίτια με
ξύλα, πλίνθους ή πέτρες και συγκεντρώνονται και δημιουργούν τα πρώτα χωριά».
Είπον ακόμη ότι «…Δε γνωρίζουμε αν οι άνθρωποι είχαν ατομική ιδιοκτησία
της γης και το πιο πιθανό είναι ότι η γη ανήκε συλλογικά στην κοινότητα».
Αύτη η μόνιμη εγκατάστασις των πρώην νομάδων σε μόνιμην γήν είναι πάνυ
σημαντική καθώς φαίνεται ότι δημιούργησε και την πρώτη ιδέα της ιδιοκτησίας.
Ο πρώην νομάς που πλέον επιλέγει μια γόνιμη γή για να εγκατασταθή εκεί δια
παντός μαζί με την οικογένειά του ή την φρατρία[4]
του, αποκτά ένα είδος δικαιώματος πάνω σε αυτήν την γή. Πρώτος πήγε σε
αυτήν, πρώτος την εκμεταλλεύτηκε, πρώτος εβόσκησεν εις αυτήν τα κοπάδια του και
άρα δεν θα άφηνε κανέναν μεταγενέστερον να του την «κλέψη», να του αρπάξη την
επικαρπία του. Αν αναλογισθώμεν κι ότι η ανάγκη τον έκανε από κυνηγό να
εγκατασταθή μόνιμα σε έναν τόπο, λόγω της ελλείψεως πλέον των θηραμάτων, αυτός
ο φόβος της ελλείψεως της τροφής ασφαλώς σύντομα θα τον έκανε να μην θέλη ούτε
καν να μοιρασθή με άλλους την επικαρπία του τόπου. Κι αν στην αρχή ο τόπος
εγκαταστάσεως ανήκε συλλογικά στην ευρύτερη κοινότητα, την φυλήν όλην, είναι
λογικόν να υποθέσωμε ότι αύτη η γή διενεμείθη συντόμως εις τα μέλη της και κάθε
μέλος έλαβεν μερίδιον, ιδιοκτησίαν επί ενός μέρους της όλης εκτάσεως αφού ούτως
θα ήτο καλλίτερον δια τα μέλη της φρατρίας η πλήρης εκμετάλλευσις του τόπου
δίχως έριδες μεταξύ των δια το τις ίσως επικαρπώνετο πλείονα.
Νομίζω ότι η αρχή ενός μεγάλου κακού είχεν μόλις δημιουργηθεί, είχεν
δημιουργηθεί η κατοχή επί των μέσων παραγωγής. Θυμίζουμε ενθάδε τις τρείς
έννοιες της Μαρξιστικής θεωρήσεως[5]
των πραγμάτων ήτοι αυτές της κυριότητος, της κατοχής και της νομής
των μέσων παραγωγής. Η κυριότητα ως οικονομική σχέση συνίσταται στην εξουσία
επί των μέσων, των αντικειμένων και των αποτελεσμάτων της παραγωγικής
διαδικασίας. Προϋποθέτει δε την κατοχή των μέσων παραγωγής, δηλαδή τη
διεύθυνση ως έλεγχο της παραγωγικής διαδικασίας και οικειοποίηση
αποτελεσμάτων της χρήσης των μέσων παραγωγής. Η νομή τέλος των μέσων
παραγωγής αναφέρεται στη χρήση τους ως ειδική ικανότητα-δεξιότητα
χειρισμού τους.
Ασφαλώς ο καθείς νύν υποψιάζεται το κακόν που αύτη η πρώτη κυριότητα,
κατοχή και νομή επέφερεν, αλλά εγώ θα το δείξω άλλως.
Ο Αδάμ και η Εύα μετά την έξωσή τους από τον Κήπο της Εδέμ απέκτησαν δύο
γιους[6]
τον Κάϊν που ήταν γεωργός και τον Άβελ που ήταν κτηνοτρόφος.
…καὶ ἐγένετο Ἄβελ ποιμὴν
προβάτων, Κάϊν δὲ ἦν ἐργαζόμενος τὴν γῆν
Κάποια μέρα ο Κάϊν και ο Άβελ εθέλησαν να προσφέρουν στο Θεό θυσία. Ο
Κάϊν πρόσφερε ως θυσία από τους καρπούς του και όχι τους καλύτερους, ενώ
ο Άβελ προσέφερε τα καλύτερα από τα πρωτότοκα των προβάτων του και
μάλιστα τα πιο ευτραφή και παχιά. Η θυσία του Κάϊν δεν ήταν ευπρόσδεκτη από τον
Κύριο, γιατί δεν ήταν ειλικρινής έκφραση αγάπης. Αντίθετα, εδέχθη την θυσία του
Άβελ, ως καρπόν της αγάπης του.
… καὶ ἐγένετο μεθ᾿ ἡμέρας
ἤνεγκε Κάϊν ἀπὸ τῶν καρπῶν τῆς γῆς θυσίαν τῷ Κυρίῳ, καὶ Ἄβελ ἤνεγκε καὶ
αὐτὸς ἀπὸ τῶν πρωτοτόκων τῶν προβάτων αὐτοῦ καὶ ἀπὸ τῶν στεάτων αὐτῶν.
καὶ ἐπεῖδεν ὁ Θεὸς ἐπί Ἄβελ καὶ ἐπὶ τοῖς δώροις αὐτοῦ, ἐπὶ
δὲ Κάϊν καὶ ἐπὶ ταῖς θυσίαις αὐτοῦ οὐ προσέσχε.
Αυτό έκανε τον Κάϊν να νιώση φθόνο για τον Άβελ. Η ανεξέλεγκτη
οργή του Κάϊν, τον ωδήγησε τελικώς να πραγματοποιήση τας φθονεράς του
προθέσεις, ενεργώντας με δόλο και απορρίπτοντας την θεϊκήν προειδοποίησιν και
διαπαιδαγώγησιν. Έτσι ο Κάϊν ωδήγησε τον Άβελ εις τους αγρούς και όταν έφτασαν
εκεί ο Κάϊν επετέθη αίφνης εις τον αδελφό του και τον εσκότωσε.
ΔΕΝ θα εύρη κανείς παραστατικότερον αφήγημα εκ τούτου της αρχής του κακού
της πρώτης ιδιοκτησίας. Ο γεωργός Κάιν επειδή μοχθεί περισσότερον δουλεύοντας
την γήν και δεν την επικαρπούται απλώς όπως ο αγαθός Άβελ που την βρίσκει
έτοιμον δια τα κοπάδια του θεωρεί ορθόν να μην θυσιάση ό,τι εκλεκτόν με τόσον
ιδρώτα εμάζευσεν δια τον ίδιον και με τόσας θυσίας όντας έρμαιον και των
καιρικών συνθηκών καθ’ όλην την διάρκειαν της χρονιάς στον θεόν.
Ο θεός αργότερα του λέγει: «οὐκ ἐὰν
ὀρθῶς προσενέγκῃς, ὀρθῶς δὲ μὴ διέλῃς, ἥμαρτες;» τουτέστιν «Δεν γνωρίζεις ότι εάν προσφέρης δώρα ως
θυσίαν στον αληθινόν Θεόν, δεν εκλέξης όμως τα καλά δώρα εις ένδειξιν
ευλαβείας, αμαρτάνεις ενώπιον του Θεού;»
Είναι εκείνο ακριβώς που και ο Δίων ο Χρυσόστομος σε έναν από τους
λόγους του, σε άλλες εποχές, βάζει στο στόμα του Σωκράτη να λέγη σε έναν φίλο
του για το τι πράττει ένας εχέφρων..
… καὶ μὴν ἐκεῖνο ἑαυτῷ
συνειδὼς ὡς οὔποτε δῶρον δέξεται παρὰ κακῶν ἀνδρῶν, οὐδὲ τοὺς θεοὺς ἀναθήμασιν
οὐδὲ θυσίαις οἴεται χαίρειν τῶν ἀδίκων ἀνδρῶν, παρὰ μόνων δὲ τῶν ἀγαθῶν
προσίεσθαι τὰ διδόμενα. τοιγαροῦν θεραπεύειν ἀφθόνως αὐτοὺς σπουδάσει καὶ
τούτοις: ἐκείνοις γε μὴν οὐδέποτε παύσεται τιμῶν, τοῖς καλοῖς ἔργοις καὶ ταῖς
δικαίαις πράξεσιν. ἕκαστόν γε μὴν τῶν θεῶν ἱλάσκεται κατὰ τὴν τοῦ θεοῦ δύναμιν.
= κι κείνο έχει ενστερνισθεί
βαθειά μέσα του, να μη δεχθή ποτέ δώρο από κακούς ανθρώπους, γιατί πιστεύει ότι
ούτε οι θεοί χαίρονται με τα αφιερώματα και τις θυσίες των αδίκων αλλά
αποδέχονται μόνα όσα προσφέρονται από τους εναρέτους. Θα φροντίση λοιπόν να
τους λατρεύη γενναιόδωρα με αυτά αλλά και δεν θα πάψη ποτέ να τους τιμά
και με τα άλλα τα καλά έργα και τις δίκαιες πράξεις. Εξευμενίζει μάλιστα κάθε θεό
σύμφωνα με την δύναμί εκείνου
Δίων Χρυσόστομος, Περί
Βασιλείας Γ’, 52
Τι εξέλεξεν ως θυσίαν ο Κάιν είναι φανερόν. Επέλεξεν να προσφέρη ως
θυσίαν από τους καρπούς του, όσους δεν του ήσαν χρήσιμοι ή κατάλληλοι προς
βρώσιν, προκαλώντας δια τούτο την θείαν αποστροφήν προς το πρόσωπόν του. Για να
συμπληρώση αμέσως την νουθεσίαν προς αυτόν ο θεός με τα εξής λόγια: «ἡσύχασον·
πρὸς σὲ ἡ ἀποστροφὴ αὐτοῦ, καὶ σὺ ἄρξεις αὐτοῦ» δηλαδή «… ησύχασε· το κακόν είναι εις την εξουσίαν σου και δύνασαι αν
θέλης να το νικήσης».
Το κακόν όμως ο άνθρωπος, αν και ήτο τότε ακόμα στην δυνατότητά του να το
ελέγξη και νικήση, δεν το κατέβαλε. Το μικρόβιον είχεν εισχωρήσει δια παντός
στην σκέψιν του. Αφ’ ότου ο πρώτος άνθρωπος απέκτησεν ιδιοκτησίαν επί της γής
και επί των μέσων παραγωγής, του φαινόταν αδιανόητο να αφήση άλλους να
καρπωθούν και να μοιρασθούν αγαθά προερχόμενα από τον μόχθον του. Κι αυτό ήταν
φυσικόν να επιφέρη την θείαν απέχθειαν αλλά και τον φθόνον του ίδιου αυτού του
πρώτου ατομικιστού προς όσους ακόμα εχαίροντο την θείαν προσοχήν. Το πρώτο κακό
θα συνεπληρούτο με έτερον ακόμα μεγαλύτερο κακό. Ο Κάιν σκοτώνει τον αδερφόν
του.
καὶ εἶπε Κάϊν πρὸς Ἄβελ τὸν
ἀδελφὸν αὐτοῦ· διέλθωμεν εἰς τὸ πεδίον. καὶ ἐγένετο ἐν τῷ εἶναι αὐτοὺς ἐν
τῷ πεδίῳ, ἀνέστη Κάϊν ἐπὶ Ἄβελ τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ καὶ ἀπέκτεινεν αὐτόν.
Προσέξατε και τον τόπον του φόνου. Είναι η πεδιάδα. Η γόνιμος κι
εύφορος γή ήτο η αιτία του κακού κι εν τω άμα ο τόπος του θανάτου του πρώτου ανθρώπου.
Για αυτήν εγένετο το κακό στην των ανθρώπων κοινωνία και εις αυτήν πάνω
εξετελέσθη η ανίερος πράξις. Δια παντός ήθελεν ακούγεσθαι εφεξής η φωνή της
Ερινύας
«…φωνὴ αἵματος τοῦ ἀδελφοῦ
σου βοᾷ πρός με ἐκ τῆς γῆς[7]»
Αργότερα στις εποχές του λεγομένου «πολιτισμού» οι άνθρωποι θα άρπαζαν
δια της βίας και θα έπραττον το ίδιο, θα έφθαναν μέχρι και σε φόνους
προκειμένου να σφετερισθούν την ιδιοκτησίαν των συνανθρώπων των. Δείτε ποία ήτο
η τύχη ενός ανδρός μακαρίου (=πλουσίου) για παράδειγμα που κατείχε εκτός από
πολλούς ανθρώπους στην δούλεψή του και πολλήν γήν και κοπάδια την εποχή της
ρωμαϊκής παντοκρατορίας… τον ίδιον με διάταγμα τον φονεύσαν, όλην την
περιουσίαν του την εδήμευσαν και τα κινητά αγαθά του, τα κοπάδια του ευθύς τα
μετέτρεψαν σε τροφή του ρωμαϊκού στρατού.
…ἦσαν οἱ πατέρες ἡμῶν…,
μισθοῦ βουκόλοι, βοῦς νέμοντες ἀνδρὸς μακαρίου τῶν ἐνθένδε τινὸς ἐκ τῆς νήσου,
πολλὰς μὲν ἀγέλας καὶ ἵππων καὶ βοῶν κεκτημένου, πολλὰς δὲ ποίμνας, πολλοὺς δὲ
καὶ καλοὺς ἀγρούς, πολλὰ δὲ ἄλλα χρήματα, ξύμπαντα δὲ ταῦτα τὰ ὄρη. οὗ δὴ
ἀποθανόντος καὶ τῆς οὐσίας δημευθείσης: φασὶ δὲ καὶ αὐτὸν ἀπολέσθαι
διὰ τὰ χρήματα ὑπὸ τοῦ βασιλέως: τὴν μὲν ἀγέλην εὐθὺς ἀπήλασαν, ὥστε
κατακόψαι
Δίων Χρυσόστομος, Κυνηγός, 11-12
Κι αν το προπατορικό αμάρτημα μπορεί να οριστή σαν «αυτή η αμαρτία και
αυτή η ενοχή που όλοι εμείς κατέχουμε στα μάτια του Θεού σαν άμεσο αποτέλεσμα
της αμαρτίας του Αδάμ στον κήπο της Εδέμ» και είναι κληροδοτούμενο από γενεά
εις γενεά, αληθώς το αμάρτημα του πρώτου ιδιοκτήτου γαίας, του Κάιν, τι άλλο
δύναται να θεωρηθή εκτός από την ένοχον επιθυμία που μας έχει κληροδοτηθεί και
δια μέσου των γενεών μας κατατρύχει να επιθυμούμε μόνοι εμείς να επικαρπωνόμεθα
τα αγαθά των κόπων μας και ουδείς άλλος, να θεωρώμεν τον άλλον σφετεριστήν του
δικού μας και αυτόχρημα εχθρόν μας; Αληθώς αν είναι να φθάσωμεν στην
οντογένεσιν μας, εις την ολοκλήρωσίν μας και είναι ανάγκη να διέλθωμεν και δια
μέσου αυτού του σταδίου της εξελίξεως του είδους μας, ήτοι το στάδιον του
ατομικισμού[8], της
μονομερούς προσηλώσεως του ατόμου εις τον εαυτό του και τα δικά του συμφέροντα,
τότε έχομεν τω όντι πολλήν δουλειά να κάνωμεν για να βοηθήσωμεν το νέον άτομο
να ξεπεράση κι αυτόν τον σκόπελον και να καταφέρη ευκόλως να θεωρή την αξία του
κοινωνικού συνόλου υπερτέρα του ατομικού συμφέροντος.
Στο επόμενο σημείωμά μου ο Δίων ο Χρυσόστομος αυτός ο μεγάλος άγνωστος σε
πολλούς αρχαίος Έλληνας ρήτορας, συγγραφέας και φιλόσοφος του 1ου αιώνα που διεκρίνετο δια την ευγλωττίαν του εις την οποίαν ώφειλεν και την προσωνυμία
«Χρυσόστομος» θα μας δείξη το δρόμο πώς θα το κατορθώσουμε αυτό πάνυ εξόχως.
(συνεχίζεται)
[1] Οι Αρχαίοι μας
Πρόγονοι δεν γνώριζαν τον πληθυντικό που δηλώνει ευγένεια ή σεβασμό, όταν
συνομιλούσαν μεταξύ τους. Πληθυντικό χρησιμοποιούσαν μόνο όταν αναφέρονταν σε
περισσότερα του ενός άτομα ή αντικείμενα. Έτσι κατά παρότρυνση και του
διδασκάλου μου στην Φιλολογία Αθηνών του Ν.
Γεωργαντζόγλου δεν θα πούμε ενθάδε
φερ’ ειπείν «δείξαμε» …
[1] Κι αυτή ακόμα η
ζωή αρχίζει από ένα γονιμοποιημένο ωάριο και καταλήγει εις έναν ωλοκληρωμένον
ανθρώπινον οργανισμόν, εξοπλισμένον με όλες τις βασικές λειτουργίες που θα τον
βοηθήσουν να επιβιώση εις τον έξω κόσμο. Έχει υποστηριχθεί δε η άποψις ότι κι
ενθάδε «η οντογένεσις ανακεφαλαιώνει την φυλογένεσιν». Ο λεγόμενος αυτός «Νόμος
της Βιογενετικής» (1866), εάν ίσχυε, θα σήμαινε ότι το έμβρυο επαναλαμβάνει τα
στάδια της εξελίξεως κατά την ανάπτυξίν του.
[1] Αριστοτελικός
όρος που σχετίζεται με τη φυσική διαδικασία δημιουργίας κι εξέλιξης των όντων:
ένα ον αποκτά εντελέχεια, όταν η άμορφη ύλη μεταβαίνει από την περιοχή της δυνατότητας-δυνητικότητας
(όταν χαρακτηρίζεται δυνάμει ον, π.χ. ο ογκόλιθος του μαρμάρου που έχει τη
δυνατότητα να γίνει άγαλμα, κίονας, πλάκα κ.λπ.) στην περιοχή της
πραγματικότητας (οπότε χαρακτηρίζεται ενεργεία όν, π.χ. γίνεται άγαλμα, κίονας,
πλάκα κ.λπ.), στην οποία εντάσσεται χάρη στη μορφή που απέκτησε από το
δημιουργό της κι ολοκληρώνεται εκπληρώνοντας το τέλος, το σκοπό της ύπαρξής
του, επιτυγχάνοντας την αυτοπραγμάτωσή του
[4] Υποδιαίρεση της
αρχαίας φυλής -στη φρατρία με τη σειρά τους ανήκαν δεκάδες έως εκατοντάδες γένη
ή οικογένειες
[5] Καπιταλιστικός
τρόπος παραγωγής και πρόσοδος της γης, περιοδικό Θέσεις, Τεύχος 72, περίοδος:
Ιούλιος - Σεπτέμβριος 2000
[6] Παλαιά Διαθήκη,
Γένεσις, Κεφ. 4
[7] Η πρόθεσις Ἐκ
/ ἐξ (αρχική σημασία: από μέσα προς τα έξω) συντάσσεται με γενική και
δηλώνει ναι μεν τόπον, τοπική αφετηρία, και προέλευση (από) όπως ενθάδε
αλλά δύναται να δηλώνη και αιτία (από, εξαιτίας) και άρα το χωρίον
ήθελεν ίσως καλύτερα αποδοθήναι υφ ημών δια την περίπτωσίν μας «…η φωνή του
αίματος του φονευθέντος εξαιτίας της γης για την οποίαν τα έκανες όλα
αυτά αδελφού σου υψώνεται στον ουρανόν προς εμέ και βοά ζητούσα την τιμωρίαν
σου»
[8] Προκειμένου για
την έννοια του «ατομικισμού» επιλέγω ενθάδε να σας δώσω ένα σχόλιο της κας Νιόβη Λύρη που
το συνάντησα εδώ
και έχει ως εξής: "Ατομισμός" και "ατομικισμός" είναι
διαφορετικά πράγματα. "Ατομισμός" είναι η αναγνώριση του α τ ό μ ο υ,
της ατομικότητας. Στην αστική κοινωνία το άτομο έχει αυτόνομη συνείδηση,
επιλέγει τη βιοθεωρία του και ζει βάσει αυτής, κάνει ελέυθερα τις επιλογές του
και αναπτύσσει την προσωπικότητά του έξω από ομάδες. Η ατομικότητα αυτή όχι
μόνο δεν αντιφάσκει προς τη συλλογικότητα, αλλά είναι η μόνη που μπορεί να
δημιουργήσει την απόλυτα συνειδητή, ε κ ο ύ σ ι α, σύγχρονη συλλογικότητα, τη
συνεργασία ατόμων με την ελεύθερη βούλησή τους (Και όχι επειδή
γεννήθηκαν-βρέθηκαν σε κάποιο σύνολο). Είναι η σύγχρονη συνείδηση, η οποία
ασφαλώς και νοιάζεται για "τα κοινά". Έχω ατομικότητα δεν σημαίνει με
νοιάζει "η πάρτη μου" ! ΚΑΘΕ ΑΛΛΟ! Οι πιο ειλικρινείς ουμανιστές, αλλά
και σοσιαλιστές και αναρχικοί, ακόμη και κομμουνιστές, αν το ψάξετε, θα δείτε
ότι είχαν ισχυρότατη ατομικότητα! "Ατομικισμός" από την άλλη είναι το
γνωστό χυδαίο "με νοιάζει η πάρτη μου' Αυτό αναπτύσσεται μια χαρά μέσα
στις έτοιμες αναγκαστικές συλλογικότητες και ανθίζει μάλιστα ιδιαίτερα, γιατί
αν η ομάδα, η οικογένεια, το κόμμα, η "παράδοση" κλπ σου αφαιρούν τη
δυνατότητα της ατομικής ανεξαρτησίας ως συνείδηση. Στη θέση της βάζεις τότε
υποκατάστατα. Στις πολύ σύγχρονες κοινωνίες της παγκοσμιοποίησης ωστόσο η
δεύτερη, η αρχαϊκή εκδοχή, έχει επανέλθει με μια άλλη μορφή: η ατομικότητα έχει
χαθεί μέσα στην άυλη συλλογικότητα της παγκοσμιοποιημένης ομοιομορφίας. Ιδέες
νέες για να διαλέξει το άτομο ακόμα δεν υπάρχουν σε πλήρη διαμόρφωση,
συντρίβεται όπως συντρίβεται και στην παραδοσιακή κοινότητα, ίσως και πολύ
περισσότερο, οπότε επιστρέφει στον ατομικισμό. Πρόκειται άλλωστε και για το
τέλος της δημοκρατίας όπως την ξέραμε. (η δημοκρατία απαιτεί α τ ο μ α, Το
καινούργιο θα έρθει από τις νέες ατομικότητες (και συλλογικότητες που ακόμα
διαμορφώνονται, αλλά και από τη μίξη των πολιτισμών)…
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου