Πλάτωνος Χαρμίδης: Ποια Ιατρική Αγωγή είναι η Αρίστη

Σωτήριος Δεσπότης

 

Πλάτωνος Χαρμίδης: Ποια Ιατρική Αγωγή είναι η Αρίστη

Ο Έλληνας ιατρός Απόστολος Λουκάς, ο μόνος μη Ιουδαίος συγγραφέας της Καινής Διαθήκης, διέθετε μία πολύπλευρη και πολυδιάστατη προσωπικότητα.

Εκτός της συγγραφικής δεινότητος είχε το τάλαντο της ζωγραφικής αλλά και ήταν πολύ ευαίσθητος όσον αφορά τον άνθρωπο και τα προβλήματά του.

Είναι εντυπωσιακό το ότι είναι ο μοναδικός Ευαγγελιστής που ασχολείται τόσο πολύ στο Ευαγγέλιό του με κοινωνικά προβλήματα..

Την πολυδιάστατη προσωπικότητα του Λουκά μπορούμε να προσεγγίσουμε, μόνον αν κατανοήσουμε ποιος ήταν ο ρόλος του ιατρού στα χρόνια που προηγήθηκαν και σε εκείνα, που έζησε ο ιατρός απόστολος Λουκάς.

Στον διάλογο του Πλάτωνος Χαρμίδης ο Σωκράτης θαυμάζει το κάλλος και την ομορφιά του νέου Χαρμίδη και προσπαθεί να ανακαλύψει αν το κάλλος αυτό συνοδεύεται από ανάλογη πνευματική καλλιέργεια. 

Ο ίδιος ο νέος Χαρμίδης παραπονείται στον Σωκράτη ότι πάσχει από ισχυρούς πονοκεφάλους. Ο Σωκράτης λαμβάνοντας αφορμή από το γεγονός αυτό, αναπτύσσει στους συνομιλητές του ποια ιατρική αγωγή είναι η αρίστη. Είναι αδύνατον, σύμφωνα με τον Σωκράτη, να θεραπεύσει κανείς κάποια ασθένεια των οφθαλμών, χωρίς να ερευνήσει γενικώς την κατάσταση του κεφαλιού. Και αδύνατον επίσης να θεραπεύσει κάποια πάθηση του κεφαλιού, χωρίς να εξετάσει ολόκληρο το σώμα. 

Και αδύνατον να προσπαθεί κανείς να θεραπεύσει κάποια ασθένεια του σώματος χωρίς να διαγνώσει από τι πάσχει η ψυχή! Στην συνέχεια ο Σωκράτης αναφέρει πώς οι θράκες ιατροί εφήρμοζαν την σφαιρική αυτή διάγνωση, ενώ οι Έλληνες αντίθετα αποτύγχαναν να διαγνώσουν και να θεραπεύσουν ορθά την ανθρωπίνη ασθένεια, επειδή ακριβώς εστίαζαν το ενδιαφέρον τους στο μερικό αντί του ολικού. 

Ο Σωκράτης καταλήγει στο ότι όταν η ψυχή διαμέσου ενός φιλικού και ωραίου λόγου θερμανθεί και θεραπευθεί, τότε ολόκληρο το σώμα μαζί με το πάσχον όργανο του σώματος θεραπεύονται. Οποιοδήποτε ιατρικό μέσο και φάρμακο (όπως ένα συγκεκριμένο φύλλο που συνιστούσαν οι Θράκες ιατροί για να επιτεθεί πάνω στο μέτωπο, όταν πάσχει ο ασθενής από πονοκεφάλους) αν δε συνοδευθεί από τον διάλογο, από μία θεραπευτική συζήτηση, δεν φέρνει κανένα απολύτως αποτέλεσμα.

Όπως φαίνεται από τον διάλογο αυτό του Πλάτωνα, αντικείμενο του ενδιαφέροντος και της προσοχής του ιατρού στην αρχαιότητα δεν ήταν αποκλειστικά η εξέταση του συμπτώματος μιας ορισμένης δυσλειτουργίας ενός οργάνου ή μιας περιοχής του ανθρωπίνου σώματος, αλλά η δυσλειτουργία ολοκλήρου του ανθρώπου. Η καρτεσιανή διαίρεση σε σώμα και ψυχή, άνθρωπο και φύση, συνειδητό και ασυνείδητο, απουσίαζε από την λογική της αρχαίας ιατρικής. Η ασθένεια και η πάθηση ενός οργάνου του σώματος αποτελούσε το σύμπτωμα μιας βαθύτερης χαλάρωσης της αρμονίας σώματος και ψυχής, ανθρώπου και φύσης, μικρόκοσμου και μακρόκοσμου, κτίσματος και Θεού.

Γι αυτό και η ιατρική αγωγή χρησιμοποιούσε φυσικά προϊόντα σε συνδυασμό είτε με τον προσωπικό διάλογο, όπως εφήρμοσε ο Εμπεδοκλής (492-432 π.Χ.) ή με την μουσική, όπως αποτυπώθηκε στον μύθο του Ορφέως και εφήρμοζαν οι Πυθαγόρειοι.

Αυτή ακριβώς την σφαιρική αρμονία προσπαθούσαν να επιτύχουν οι σύγχρονοι του Λουκά ιατροί του Ασκληπιού, εισάγοντας τους ασθενείς στα άγια των Αγίων του Ναού της Επιδαύρου ή της Περγάμου, σε ένα χώρο - τμήμα του ουρανού και του Παραδείσου στην γη, έτσι ώστε δια των ονείρων και της συμβολικής (κυρίως δια του όφεως) εμφανίσεως του θεού να αποκαταστήσουν την διαταραγμένη ενότητα του εαυτού τους με τον θεό και να θεραπευθούν. 

Είναι πραγματικά άξιες προσεκτικότερης ερεύνης οι θεραπείες παραλυσίας, τύφλωσης και στειρότητος, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν στα τεμένη της Επιδαύρου και της Περγάμου και αποτυπώθηκαν σε ευχαριστήρια αναθήματα των ασθενών, τα οποία έφερε στο φως η αρχαιοελληνική σκαπάνη.

Οι αρχαίοι λαοί ταυτίζοντας τα άγια των Αγίων με το χώρο θεραπείας της ασθένειας, είχαν ανακαλύψει το βαθύτερο αίτιο της ανθρώπινης ασθένειας. Με τα παραπάνω δεδομένα μπορεί να κατανοηθεί το ενδιαφέρον του Λουκά για την φύση, τον άνθρωπο και τον Θεό. Γράφει χαρακτηριστκά ο E.Lienk-Danzig. Ο Παράκελσος ισχυριζόταν ότι ο ιατρός προέρχεται από τον Θεό. Ένα τμήμα της δύναμης, η οποία δημιούργησε τον ουρανό και την γη, τα ζώα και τα φυτά, υπάρχει μέσα στους ιατρούς. Εμείς οι ιατροί είμαστε οι διάκονοι και οι υπηρέτες της ζωής... Το να εξετάζεις και να θεραπεύεις αποτελεί μια πράξη δημιουργίας, έστω κι αν η ιατρική δημιουργία (ή καλύτερα ανα-δημιουργία) είναι σχετική και όχι απόλυτη θεϊκή πράξη, διότι ο ιατρός είναι και παραμένει άνθρωπος.

Για να δημιουργήσεις όμως πρέπει να έχεις καθαρά χέρια και καθαρή καρδιά!. Ο ιατρός, σημειώνει ο Drewerman είναι κατ ουσίαν ιερεύς, μεσίτης και ενδιάμεσος της ανθρωπίνης ζωής και της όντως αυτοζωής του Θεού, που είναι ο χορηγός και η πηγή της ζωής. Αλλά και ο ιερεύς είναι ιατρός αφού μπορεί ως φορέας της όντως ζωής και της πίστης-εμπιστοσύνης, που μπορεί να εμπνεύσει προς τον Θεό να αποκαταστήσει την διαταραγμένη ισορροπία του ανθρώπου προς τον Θεό και τον ίδιο του τον εαυτό και συνεπώς να θεραπεύσει. 

Η διάκριση ιατρού και ιερέως αποτελεί διάκριση των νεωτέρων χρόνων και επακόλουθο της διάκρισης σώματος και ψυχής, υποκειμένου και αντικειμένου, σκέψης (λογικής) και συναισθήματος, συνειδητού και ασυνειδήτου. Η ιατρική έγινε άψυχη και η ποιμαντική από-κοσμη.

Είναι γεγονός ότι η σύγχρονη ιατρική προσπαθεί να ανακαλύψει και τις ψυχικές παραμέτρους της ασθενείας. Χωρίς αυτόν τον παράγοντα θα ήταν ειλικρινά τα πράγματα ανετότερα. Η εμφάνιση αυτού του παράγοντα είναι σίγουρο ότι θα κλονίσει πολλά ακλόνητα δεδομένα της επιστήμης. Από τις θεραπείες του Ιησού Χριστού οι οποίες περιγράφονται από τον ευαγγελιστή Λουκά δεν θα ασχοληθώ με τον παράγοντα θαύμα και την τεράστια προβληματική του, ούτε στον υπερ-φυσικό παράγοντα, ο οποίος έπαιξε πρωτεύοντα ρόλο στις ιάσεις, που επιτέλεσε ο Ιησούς Χριστός, αλλά σε στοιχεία εφηρμοσμένης ιατρικής.

Υπάρχει καταρχήν προσωπική σχέση μεταξύ θεραπευτού και θεραπευομένου. Συνήθως της θεραπείας προηγείται ένας διάλογος στον οποίον ο ασθενής αισθάνεται την πραγματική αγάπη και το ενδιαφέρον του Κυρίου. Αναπτύσσεται έτσι μια προσωπική και άμεση σχέση, η οποία οδηγεί στην ανάπτυξη πίστης - εμπιστοσύνης του ασθενούς στο πρόσωπο του Κυρίου. Το στοιχείο αυτό προκαλεί ξεχωριστό ενδιαφέρον σήμερα που ο ιατρός ολοένα και χάνεται πίσω από το πλήθος των διαγνωστικών μηχανημάτων και άλλων ιατρικών υπολογιστών, δημιουργώντας έτσι μία απρόσωπη και εμπορική σχέση με τον ασθενή πελάτη του, ο οποίος αντί να λάβει κάποτε ένα πραγματικό ζωογόνο λόγο - συμβουλή από τον θεράποντα ιατρό του, λαμβάνει μία συνταγή λήψεως κάποιων χημικών ενώσεων με δυνατότητα καταπράϋνσης ή ακόμη και μερικής ίασης της νόσου ενός οργάνου, όχι όμως την δυνατότητα παροχής σφαιρικής και ολικής θεραπείας.

Δεύτερον, ο ιατρός Λουκάς επιμένει στην θεραπεία όχι μόνο του σώματος, αλλά και της ψυχής. Ο Κύριος ο σαρκικός και πνευματικός ιατρός (Επιστολή Ιγνατίου προς Εφεσίους, 7, 2) στόχευε όχι σε μια ψυχ-ανάλυση η οποία τεμαχίζει τον άνθρωπο σε ακόμη περισσότερα τεμάχια, αλλά σε μία ψυχο-σύνθεση, η οποία παρέχεται με την ανεύρεση ενός κέντρου αναφοράς, που βρίσκεται όχι στο μακρινό σύμπαν, αλλά στην καρδιά και όχι την λογική του ανθρώπου, στον ίδιο τον Θεό και στην καρδιά, όπου κατοικεί ο Θεός. Ο παράγων ψυχή, ο οποίος ανακαλύφθηκε πάλι πρόσφατα από την ιατρική επιστήμη και ο τρόπος της θεραπείας του, καθιστά τον Λουκά και όλη την θεολογία της Ορθοδοξίας, η οποία επικέντρωσε δια των Πατέρων της την προσοχή της όχι στην μεταφυσική και την φιλοσοφία, αλλά στην θεραπεία της καρδιάς από τα πάθη και του νου από τους λογισμούς, επίκαιρα.

Εφαρμοσμένη ψυχοσωματική ιατρική εφάρμοσε ο Μ. Βασίλειος στα νοσοκομεία της Βασιλειάδος. Ο Βασίλειος, γνώστης της ιατρικής και φιλάσθενος ο ίδιος, θεωρεί την ιατρική επιστήμη φιλανθρωπία. Όπως γράφει ο ίδιος σε επιστολή του στον αρχίατρο Ευστάθιο, ο ικανός ιατρός ού μέχρι των σωμάτων περιορίζει της ιατρικής τέχνης την χάριν, αλλά των ψυχικών αρρωστημάτων επινοεί την διόρθωσιν (ά.ά. 32, 684-685). Στο σημείο αυτό ακολουθεί την Σοφ. Σειράχ: τίμα ιατρόν προς τας χρείας (38, 1).

Αυτό, το οποίο πιστεύω θα συγκλόνισε τον ιατρό Λουκά από τον Κύριο Ιησού Χριστό, και τον έκανε να μυηθεί στην νέα διδασκαλία του Χριστιανισμού δεν ήταν μόνον η ακτινοβολία του Θεανθρώπινου προσώπου του Κυρίου, αλλά επιπλέον το ενδιαφέρον, η αγάπη, η τρυφερότητα, που επέδειξε ο Χριστός στα πρόσωπα ενός εκάστου των ασθενών, που εθεράπευσε. Το ότι ο Κύριος δεν χρησιμοποίησε μαγικές ρήσεις και συνταγές, όπως γινόταν στις ημέρες του, αλλά έφθασε στο σημείο, έστω και Θεός, αγγίζοντας σωματικά τους ασθενείς (πολλές φορές με μεταδοτικές ασθένειες), να σηκώσει τον ανθρώπινο πόνο και να αποκαταστήσει την υγεία όχι μόνον του σώματος, αλλά ολοκλήρου του ανθρώπου. 

Η παραπάνω μικρή προσέγγιση του Λουκά ως ιατρού, ίσως συμβάλλει στην λεπτομερέστερη προσέγγιση του προσώπου και του έργου του ιδιαιτέρως από τους ιατρούς έτσι ώστε η ιατρική και η θεολογία να βρουν τον συνδετικό εκείνον κρίκο που τις συνέδεε επί τόσους αιώνες.