Με αφορμή τη νέα Διώρυγα του Σουέζ

 Κλιματική αλλαγή, θεμελίωση και νομιμοποίηση διεθνοπολιτικών προσεγγίσεων και διαμόρφωση της «κοινής γνώμης». Για το Βόρειο-Αρκτικό Πέρασμα.

Εικόνα: «Η Διώρυγα του Σουέζ», έργο του Albert Reiger από το  History in the headlines

αναδημοσίευση από την Κοσμοϊδιογλωσσία

Οι πάγοι λιώνουν! Δημιουργείται ένας νέος εμπορικός δρόμος που θα διασχίζει τους πάγους της Αρκτικής, θα παρακάμπτει τη διώρυγα του Σουέζ και θα καταστήσει άνευ σημασίας τη Μεσόγειο! Λαμβάνοντας υπόψη ότι η συντριπτική πλειονότητα των εμπορευμάτων μεταφέρονται δια θαλάσσης (ορθώς – όποιος ελέγχει τις θάλασσες ελέγχει το διεθνές εμπόριο), και ότι πολλά από αυτά είναι κατασκευασμένα στην Κίνα και προορίζονται για κατανάλωση στην Ευρώπη, το Βόρειο-Αρκτικό Πέρασμα, που εκτείνεται κατά μήκος της βόρειας ακτής της Ρωσίας και συνδέει την Κίνα με την Ευρώπη, και τον Ατλαντικό με τον Ειρηνικό Ωκεανό, θα είναι ο νέος χρυσός παγκόσμιος εμπορικός δρόμος.

Περίπου αυτή ήταν η γραμμή σκέψης σε κείμενα που διάβαζα. Είχα τις επιφυλάξεις μου, για διάφορους λόγους, ένας μονάχα από αυτούς ήταν ο υπερτονισμός της αμεσότητας του όλου ζητήματος (τώρα! Σε πέντε, το πολύ δέκα χρόνια, αλλάζουν τα πάντα!). Αποφάσισα λοιπόν να αναζητήσω στοιχεία και δεδομένα για το τι ακριβώς συμβαίνει. Ιδού, τι βρήκα.

Λοιπόν, ξέρετε πόσα πλοία -από χώρες όπως η Ισπανία, η Νορβηγία και η Σιγκαπούρη- διέσχισαν τους Αρκτικούς πάγους το 2011; Μόλις σαράντα ένα (41), μεταφέροντας κατά βάση κατεψυγμένα ψάρια και σιδηρομεταλλεύματα. Μήπως άραγε συνέβη κάτι συγκλονιστικό, δύο χρόνια μετά, το 2013; Όχι. Το Βόρειο Πέρασμα διέσχισαν μόλις εβδομήντα ένα (71) πλοία. Πέρυσι, το 2014, ο αριθμός τους μειώθηκε μάλιστα σε πενήντα τρία (53).

Ξέρετε πόσα πλοία διέσχιζαν την παλαιά διώρυγα του Σουέζ κάθε χρόνο; Πάνω από δεκαεπτά χιλιάδες (17.000).

Ο κομπογιανιτισμός και οι πολιτικές σκοπιμότητες, έχουν τα όρια τους. Κλιματικές αλλαγές μπορεί να συμβαίνουν, οι πάγοι μπορεί να λιώνουν και ορισμένοι μπορεί να επιθυμούν να «ξεζουμίσουν» τον Αρκτικό Κύκλο. Σημασία όμως έχει ο χειρισμός των όποιων κλιματικών ή φυσικών αλλαγών και η προσπάθεια θεμελίωσης νέων γεωπολιτικών θεωριών, διαμόρφωσης της «κοινής γνώμης» και νομιμοποίησης διεθνοπολιτικών τάξεων, πάνω σε αυτές τις αλλαγές.

Όσοι έχουν ασχοληθεί με τη δόμηση της ευρωκεντρικής ιδεολογίας και ιστοριογραφίας γνωρίζουν πως παρόμοια πράγματα έχουμε ακούσει και διαβάσει για το Ακρωτήριο της Καλής ελπίδας σε σχέση με τη Μεσόγειο. Αυτές οι αφηγήσεις συνέβαλαν στη νομιμοποίηση χαοτικών καταστάσεων στον ευρωπαϊκό και ευρασιατικό νότο, δηλαδή στη Μεσόγειο και στην ευρύτερη Μέση Ανατολή. Το παγκόσμιο εμπόριο, εδώ και χιλιετίες ακολουθεί συγκεκριμένους θαλάσσιους και χερσαίους δρόμους. Η μόνη μεγάλη μεταβολή συνέβη πριν περίπου πέντε αιώνες -με τον Ατλαντικό– και θεμελιώθηκε πάνω της μια ολόκληρη εποχή και η έξοδος της δυτικής Ευρώπης από την ιστορική αφάνεια. Βέβαια και πάλι μέσω της Μεσογείου -και όχι μέσω του Ακρωτήριου της Καλής ελπίδας- γινόταν η διακίνηση των προϊόντων και ο έλεγχος των θαλασσίων κόμβων (εξ ου και η αποικιοκρατική παρουσία Γαλλίας και Αγγλίας στο χώρο από την Ανατολική Μεσόγειο μέχρι τις Ινδίες και από τη Συρία μέχρι το Αφγανιστάν). Αυτές οι αφηγήσεις, εξαφάνισαν από την ιστορική μνήμη μια από τις πλουσιότερες και πιο δυναμικές εμπορικά περιοχές του πλανήτη. Αυτή ανάμεσα στον Ινδικό Ωκεανό, την Αραβική Θάλασσα και το Κέρας της Αφρικής (μονάχα ο «Σεβάχ ο Θαλασσινός» απέμεινε ως μια αμυδρή ανάμνηση).

Οι σημαντικότεροι θαλάσσιοι κόμβοι-σημεία πνιγμού (Chokepoints) σε πλανητική κλίμακα είναι οι εξής: Η διώρυγα του Σούεζ, το Κανάλι του Παναμά, τα Στενά της Μάλάκκα και τα στενά του Χορμούζ (υπάρχουν και άλλα, δευτερευούσης σημασίας, όπως: το Bab el-Mandab -μεταξύ Αραβικής και Ερυθράς θάλασσας- που σχετίζεται με το Σουέζ, το Γιβραλτάρ, o Βόσπορος -που συνδέει μέσω Αιγαίου την Ανατολική Μεσόγειο με τη Μαύρη Θαλάσσα-, το Πέρασμα του Μαγγελάνου, το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας, τα Δανικά Στενά: Κόλπος Kattegat – Στενά Skagerrak κ.λπ). He who controls the Chokepoints, controls the maritime and trade Universe, για να παραφράσω μια επική φράση από την κινηματογραφική μεταφορά του Dune.

Ορισμένοι Ευρωπαίοι του Βορρά και της Δύσεως μιλούν για την υπανάπτυξη της Αιγύπτου (οι δικοί μας απλά παπαγαλίζουν, με «αριστερά και δεξιά», «συντηρητικά και προοδευτικά» καλύμματα, όσα λένε οι προηγούμενοι). Εγώ θα ρωτήσω το εξής: Είναι σίγουροι, όλοι αυτοί, πως επιθυμούν ένα κυρίαρχο και ανεπτυγμένο αιγυπτιακό «έθνος» 90.000.000 ανθρώπων μέσης ηλικίας 26 ετών; Είναι σίγουροι, γενικότερα μιλώντας, πως επιθυμούν η Ανατολική Μεσόγειος να αποτελείται από κυρίαρχες και ανεπτυγμένες πολιτικές οντότητες;

Η αντίθεση Βορρά-Νότου έχει πολλές διαστάσεις και μορφές, ιστορικά. Ανεπτυγμένοι και αναπτυσσόμενοι. Διπολικοί «εχθροί» και «Τρίτος Κόσμος». «Δύση» και «Υπόλοιποι». Νότος και Βορράς της ατλαντικής Ευρώπης (Πορτογαλία, Ισπανία, Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ολλανδία). Ο ηπειρωτικός ευρωπαϊκός ανταγωνισμός, η έκβαση του οποίου έληξε υπέρ των χωρών του Βορρά (Αγγλία, Γερμανία και Ρωσία) και εις βάρος των χωρών του Νότου (Γαλλία, Αυστρία και Τουρκία). Η αντιστροφή της σχέσης Μεσογείος-Κέντρο/Ρήνος και Δούναβης-Όριο και Μεσόγειος-Όριο/Ρήνος-Κέντρο (Βρυξέλλες, Στρασβούργο και Φραγκφούρτη) κ.λπ. Άλλες ιστορικές εκφάνσεις είναι: λατινορωμαϊσμός και γερμανορωμαϊσμός, ρωμαιοκαθολικισμός και προτεσταντισμός, «Βυζάντιο και Ισλάμ», αραβοσουνιτισμός και σιιτισμός, Λατινική και Βόρεια Αμερική κ.λπ (Εντός της Ινδίας και της Κίνας υπήρχαν ολόκληρα Βασίλεια και «υποπολιτισμοί» του Νότου). Στις μέρες μας, ενδοευρωπαϊκά το χάσμα (το οποίο σαφώς δεν είναι ούτε «αριστερό» ούτε «δεξιό») αφορά τις χώρες του Βορρά και του Νότου της Ευρωζώνης, και πάει λέγοντας. Βέβαια, για ακόμη μια φορά, το μεγαλύτερο μέρος της Ανατολικής Μεσογείου είναι που πληρώνει τον λογαριασμό, καθώς κατ’ επανάληψη ιστορικά, ο ανταγωνισμός ανάμεσα στον ευρωπαϊκό Βορρά και Νότο «εξωτερικεύεται» στην Ανατολική Μεσόγειο (και στην Ανατολική Ευρώπη – ψιλά γράμματα για βεμπεριανούς και μαρξιστές αυτά).

Όπως και να ‘χει. Υπό τις παρούσες συνθήκες, τα λιμάνια της Αμβέρσας, του Αμβούργου, του Ρότερνταμ (όλα αντλούν τη δύναμη τους από τον Ατλαντικό), είναι ανταγωνιστικά με τα λιμάνια της Μεσογείου, της Ελλάδας, της Ιταλίας, της Αιγύπτου. Θα μπορούσε να είναι διαφορετικά, αλλά δεν είναι. Αυτό πρέπει να γίνει κατανοητό.

Αυτά προς το παρόν. Μέχρι τα 53 πλοία να διακοσιοπλασιαστούν -τουλάχιστον- έχουμε καιρό.

Για περαιτέρω ιχνηλάτηση και πληρέστερη προοπτική

Θάλασσες και γεωγραφικές λειτουργικότητες της Ευρώπης. Εισαγωγή.

Από τον Κόλπο του Kattegat και τα Στενά Skagerrak στις Δαλματικές ακτές. Παράδειγμα σύνδεσης γεωγραφίας και (γεω)πολιτισμού.
II) Η Προβληματική Των Σχέσεων «Ευρώπης» – Μεσογείου Και I) Εκτενής Πρόλογος Και Γενικότεροι Προβληματισμοί Περί Της «Ευρώπης».
Μια σύντομη μακροϊστορική προσέγγιση των ευρωπαϊκών εξελίξεων.
Κέντρα και περιφέρειες.
Ο Ατλαντικός Ωκεανός στις αρχές του 21ου αιώνα – μέρος α´.
Για την κύρια «ιδεολογική» διαμάχη των καιρών μας.
Η Ευρωκεντρική ιδεολογία, οικονομικές, πολιτικές και πολιτιστικές επιπτώσεις και «Ευρώπη».
Διεθνείς οργανισμοί, ιδεολογικά δεδομένα και τα θρησκευτικά πράγματα.
I) Ένας -ακόμη- ενδοευρωπαϊκος ανταγωνισμός ανάμεσα σε χώρες του Βορρά και του Νότου και II) μια σύντομη αναφορά στις σχέσεις Τουρκίας και Ε.Ε.
Δυτική Ευρώπη, Αποικίες Και Ανατολική Μεσόγειος. Το Χθες Στο Σήμερα.
Η έννοια της Προόδου – μέρος β´. Η επιστημονική γνώση, η «μάζα» και τα όρια του φιλελευθερισμού.
Thinking Inter-Culturally: From racist and Eurocentric Monologism to Inter-Civilizational Dialogism – John M. Hobson, Professor of Politics and International Relations.
Η έννοια της Προόδου – μέρος α´. Η ευρωπαϊκή δυναμική και η παγκόσμια πολιτική.
Κοινή γνώμη, ιδεολογία και ιστοριογραφία.
Ο ευρωκεντρισμός και τα άβαταρ του: τα διλήμματα της κοινωνικής επιστήμης. Εισαγωγή.
The Global Transformation: The Nineteenth Century And The Making Of Modern International Relations. Barry Buzan And George Lawson.
«International Relations Theory and Western Dominance,» Oxford University Lecture by Amitav Acharya.
– After Western Hegemony – 40th World Congress of Sociology / Μετά τη Δυτική Ηγεμονία – Παγκόσμιο Συνέδριο Κοινωνιολογίας.

ΠΗΓΗ