Τι εἶναι Παιδεία και τι Ἐκπαίδευσις; (ΜΕΡΟΣ Α’)

τοῦ

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

-μεταπτυχιακοῦ ἐφηρμοσμένης παιδαγωγικῆς

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

Προσδιορισμός του όρου:

Σύστημα αγωγής που έχει στόχο την διαμόρφωσι της προσωπικότητας. Ο άνθρωπος εκ φύσεως διαφοροποιείται ως βιολογική ύπαρξις που είναι, αλλά και ως ηθικοπνευματική και κοινωνική οντότης.

Το σύστημα αυτό στοχεύει στην πολύπλευρη διαμόρφωση του ανθρώπου, ώστε ούτος να εξελιχθή εις υπέυθυνον, ανεξάρτητον και ολοκληρωμένην προσωπικότητα.

Αποτέλεσμα της Παιδείας είναι η μόρφωσις < μορφή= λήψις υποστάσεως τινός>. Μόρφωσις είναι το σύνολον των ενεργειών μετά των οποίων είς άνθρωπος εκ της αμόρφου καταστάσεως ένθα ευρίσκεται με την γέννησίν του αποκτά συγκεκριμένην μορφήν και υπόστασιν και σταδιακώς οδηγείται εις την διαμόρφωσιν της προσωπικότητός του.

Διευκρίνησις: Έχει επικρατήσει εις την κοινήν γνώμην, ότι μόρφωσις εστί η γνώσις την οποίαν παρέχουν αι διάφοραι βαθμίδες της εκπαιδευτικής διαδικασίας, πιστοποιείται δε εκ των τίτλων σπουδών, ούς διαθέτει τις. Η αντίληψις αύτη δεν ευσταθεί καθώς η έννοια έχει ευρύτερον χαρακτήραν, πάρεξ κι αν ομιλούμε δια την μόρφωσιν ήτις συνδέεται αποκλειστικώς μετά του χώρου του σχολείου.

ΑΓΩΓΗ είναι πάλι το σύνολον των ενεργειών που υιοθετούνται κι εφαρμόζονται προκειμένου να επιτευχθή ένας στόχος. Είναι διαπαιδαγώγησις, μέθοδος και σύστημα.

ΦΟΡΕΙΣ (ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ) ΠΑΙΔΕΙΑΣ:

Διακρίνονται εις άμεσους και έμμεσους. Εις τους άμεσους ανήκουν η οικογένεια, το σχολείο ως εκπαίδευσις, το κοινωνικόν περιβάλλον ως διαπροσωπικαί σχέσεις. Εις του έμμεσους τα Μ.Μ.Ε, αι ποικίλαι πολιτιστικαί εκδηλώσεις, ο τρόπος αξιοποιήσεως του ελευθέρου χρόνου, η πολιτεία και οι θεσμοί και το εργασιακόν περιβάλλον. Άπαντες ευθύνονται δια την παρεόμενην μόρφωσιν, αφού θέτους τας βάσεις της προσωπικότητος.

Διευκρίνησις: όταν ομιλώμεν δια επιμόρφωσιν εννοούμεν την επιπρόσθετον μόρφωσιν.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΙΣ

Αύτη εξυπηρετεί βασικάς ανάγκας. Εστί θεσμοθετημένη μορφή παιδείας ήτις και παρέχει συστηματικήν γνώσιν, εφαρμόζει συγκεκριμένον σύστημα αγωγής και συντελείται εντός ειδικών ιδρυμάτων εκπαιδευτικών, σχολείων κοινώς της εκάστου βαθμίδος.

ΔΙΑΦΟΡΑΙ ΠΑΙΔΕΙΑ – ΕΚΠ/ΣΕΩΣ:

·        Η Π. είναι ευρυτέρου περιεχομένου εννοία. Η Ε. είναι υποσύνολον της παιδείας, ένας εκ των πολλών φορέων εκείνης έστω ο δυναμικότερος

·        Η Π. είναι αποτέλεσμα επιδράσεως πολλών φορέων άμεσων και εμμέσων. Η Ε. παρέχεται από το Σχολείο.

·        Η Π. αποτελεί ελευθέρα προσωπική διεργασία, ενώ η Ε. είναι επιβαλλομένη και ελεγομένη διαδικασία.

·        Η Π. είναι υπόθεσις διαβίου, αέναη, διαρκής κι ατέρμονη. Η Ε. έχει συγκεκριμένη χρονική διάρκεια.

·        Η Π. διαθέτει διαχρονικό στόχον την διαμόρφωσιν της προσωπικότητος. Απεναντίας η Ε. μετασχηματίζει τους στόχους της στας ανάγκας και τας απαιτήσεις της εκάστοτε χωροχρονικής πραγματικότητος.

Χαρακτηρισμοί παιδείας:

·        Ανθρωπιστική, ανθρωποκεντρική, ανθρωποπλαστική

·        Γενική, καθολική

·        Κλασσική

·        Θεωρητική

·        Διαρκής, διαβίου, αέναη

·        Τεχνοκρατική

·        Ειδική

·        Πρακτική

·        Θετική

·        Χρησιμοθηρική

Οι πρώτοι πέντε χαρακτηρισμοί αναφέρονται στην Παιδείαν ως διαδικασία διαμορφώσεως της προσωπικότητος. Στους επομένους  πέντε εννοείται η εκπαίδευσις.

ΠΡΟΣΟΧΗ

Ίνα μην υπάρχη σύγχυσις μεταξύ των όρων Παιδείας και Εκπαιδεύσεως δέον να προσεχθούν τα εξής:

·        Το γενικότερον νόημα που εκφράζει η πρότασις εντός των οποίων εντάσσεται η έννοια

·        Ο χαρακτηρισμός της Παιδείας μετά συγκεκριμένων επιθέτων

·        Ο ενχρονισμός της προτάσεως ένθα ευρίσκεται η έννοια. Είναι σύγχρονον ή διαχρονικόν το πνεύμα…

·        Την έκτασιν του προβληματισμού εις την ελληνικήν ή την διεθνήν πραγματικότηταν

ΘΕΜΑ:

Αι ανάγκαι της συγχρόνου τεχνοκρατικής κοινωνίας πίεσαν την εκπαίδευσιν να στραφή εις την εξυπηρέτησιν στόχων κυρίως τεχνοοικονομικούς. Τα προβλήματα όμως που προέκυψαν εξ αυτής της στροφής της εκπαιδεύσεως καλλιέργησαν την αντίληψιν ότι μόνον η ανθρωπιστική παιδεία είναι εις θέσιν να δημιουργήση ανθρώπους υπευθύνους, ελεύθερους, ικανούς να αντιμετωπίσουν όλας τας απαιτήσεις της συγχρόνου πραγματικότητος.