Τι εἶναι Παιδεία και τι Ἐκπαίδευσις; (ΜΕΡΟΣ Β’)

τοῦ

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

-μεταπτυχιακοῦ ἐφηρμοσμένης παιδαγωγικῆς

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

ΤΕΧΝΟΚΡΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΙΣ

Τεχνοκρατία (=μηχανοκρατία)

-         κυριαρχία της τεχνικής, δηλαδή διείσδυσις της τεχνικής εις άπαντας τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητος με παραγκωνισμόν του ανθρώπινου παράγοντος

-         επιβολή δυνάμεως κι άσκησις εξουσίας εξ όσων ελέγχουν τα τεχνικά μέσα

κυριαρχεί η τεχνική. Επηρεάζει αύτη άλας τας δομάς της κοινωνίας (οικονομία, πραγωγή, εργασία, θεσμοί)

-         Ανάγκαι: αφθονία αγαθών βιομηχανοποίησις ειδίκευσις ισχυρή οικονομία

-         Εκπαίδευσις: είναι θεσμός. Προσαρμόζει τους στόχους της εις τας απαιτήσεις της κοινωνικής πραγματικότητος

-         Συμπέρασμα: πιέζεται, αναγκάζεται η εκπαίδευσις να εξυπηρετήση τεχνοοικονομικούς στόχους

Προβλήματα τεχνοκρατικής εκπαιδεύσεως:

1.    πνευματική μονομέρεια, αυστηρή εξειδίκευσις, εκτροφή του μονοδιάστατου, μονολιθικού ανθρώπου, αυτοματοποίησις, μηχανοποίησις, τυποποίησις, συναισθηματική πτώχευσις, δεν ευνοείται η πολύπλευρη διαμόρφωσις της προσωπικότητος

2.    ιδιαιτέρως επικίνδυνη δια το νεαρόν άτομο, όπερ ακόμη διαθέτει αδιάπλαστον την προσωπικότητά του αλλά και για τον επιστήμονα ως πνευματικόν άνθρωπον

3.    εμπορευματοποίησις της γνώσεως. Χρησιμοθηρική και ωφελιμιστική αντιμετώπισις της γνώσεως ήτοι διαχωρίζεται η γνώσις σε χρήσιμη και άχρηστη αναλόγως με την πρακτικήν ωφελιμότητάν της. Ούτω η γνώσις καθίσταται «εμπορεύσιμον αγαθόν» και τίθεται εις το πεδίον των εμπορικών συναλλαγών

4.    στρέβλωσις του πραγματικού νοήματος της γνώσεως. Αποπνευματοποίησις, πνευματική ατροφία, καθίζησις

5.    υποχώρησις του κοινωνικού αισθήματος. Επικρατεί η αντγωνιστικότης από την πρώιμον επαγγελματοποίησιν, ο έντονος ατομικισμός, φαινόμενα αντικοινωνικής συμπεριφοράς, αμοραλισμός, αποστασιοποίησις από τα κοινωνικοπολιτικά δρώμενα.

ΣΤΟΧΟΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Η ολόπλευρος διαμόρφωσις της προσωπικότητος

-         πνευματική καλλιέργεια (γνώσις, λογική/κρίσις, αισθητική καλλιέργεια)

-         αυτογνωσία (αυτοέλεγχος, αυτοκριτική, αυτοπειθαρχία, αυτοκυριαρχία, αυτοσυνειδησία)

-         ετερογνωσία (γνώσις του περιβάλλοντος, φυσικού, κοινωνικού)

-         υπευθυνότης, συνειδητοποίησις (προβληματισμός, αποκρυστάλλωσις ιδεολογίας, κριτήρια

-         ηθική/ψυχική καλλιέργεια (ανάπτυξις συναισθημάτων, διαμόρφωσις ήθους, ηθικός χαρακτήρας, ηθικοποίησις, καλλιέργεια τάσεων, εσωτερικών δυνάμεων)

·        ΗΘΙΚΟΠΟΙΗΣΙΣ: είναι η διαδικασία σύμφωνα με την οποίαν ο χαρακτήρας του ανθρώπου διαμορφώνεται σύμφωνα με τις διαχρονικές ηθικές αξίες όπως αγάπη ειλικρίνεια, εντιμότητα, συνέεπια, ακεραιότητα, σεβασμός, αξιοπρέπεια

·        ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΙΣ: ένταξις, εσωτερίκευσις κανόνων, αξιών αρχών που διέπουν την λειτουργίαν του κοινωνικού συνόλου. Γνώσις, αποδοχή, αφομοίωσις

-         οικονομικών διαδικασιών, επαγγελματική αποκατάστασις, ειδική κατάρτισις, επαγγελματικός προσανατολισμός

-         πολιτικών διαδικασιών, πολιτικοποίησις, πολιτική αγωγή, συνείδησις, δημοκρατικόν ήθος, συμμετοχή στις κοινωνικοπολιτικές διαδικασίες

-         πολιτιστικών διαδικασιών, πολιτιστική συνείδησις, ταυτότητα, ιστοριογνωσία, επαφή με τας ρίζας και το παρελθόν, σωστή γόνιμος σχέσις με την παράδοσιν, ενασχόλησις με την τέχνην και τα γράμματα.

ΘΕΜΑ:

Η ισότης των εκπαιδευτικών ευκαιριών είναι αίτημα κάθε δημοκρατικής κοινωνίας και προς την κατεύθυνσιν αυτήν γίνονται περισσότερο ή λιγότερο σημαντικά βήματα. Ωστόσο η πλήρης ισότης των εκπαιδευτικών ευκαιριών παραμένει ανέφικτον ιδανικόν. Που οφείλονται κατά την γνώμιν σας οι δυσκολίες δια την κατάκτησίν της και με ποια μέτρα θα μπορούσαν να αντιμετωπισθούν;

Η ΔΩΡΕΑΝ ΠΑΙΔΕΙΑ

ΘΕΜΑ:

Πολλοί υποστηρίζουν ότι με την δωρεάν παιδεία λύνεται οριστικώς το πρόβλημα της ισότητος των ευκαιριών, αφού παρέχονται εις όλους τους νέους ίσαι ευκαιρίαι δια σπουδάς. Άλλοι όμως ισχυρίζονται, ότι παρόλο που το μέτρον είναι ευεργετικόν, δεν εξασφαλίζει ίσας πνευματικάς δυνατότητας, διότι υπάρχουν άλλου είδους ανισότηται που επιδρούν δυσμενώς εις την πρόοδον των μη ευνοημένων νέων. Αφού αναλύσετε τις δύο αντιτιθέμενες απόψεις να διατυπώσετε την προσωπική σας γνώμη για το θέμα

Δωρεάν παιδεία: ισότης εκπαιδευτικών ευκαιριών, δυνατότης προσβάσεως όλων των νέων εις τας εκπαιδευτικάς διαδικασίας ανεξαρτήτως κοινωνικών ή άλλων χαρακτηριστικών όπως κοινωνική τάξις, καταγωγή, οικονομική κατάστασις, χρώμα, φύλο, θρήσκευμα κτλ

Βήματα που εγένοντο προς την κατεύθυνσιν της εφαρμογής της δωρεάν παιδείας

-         υποχρεωτική εκπαίδευσις μέχρι κάποια βαθμίδα, δωρεάν διανομή βιβλίων και συγγραμμάτων

-         πολλαπλασιασμός των σχολείων, εξοπλισμός τους με εκσυγχρονισμένον εποπτικόν υλικόν, επάνρωσίν των με μη επιλεγμένον διδακτικόν προσωπικόν

-         κοινό αναλυτικόν πρόγραμμα δια όλα τα σχολεία της επικρατείας

-         αδιάβλητον αξιοκρατικό εξεταστικόν σύστημα

-         θεσμοθέτησις ενός πλαισίου που ευνοεί τους σπουδαστάς που έχουν την επιθυμίαν αλλά όχι και την δυνατότητα να συνεχίσουν τας σπουδάς των, ωυχτερινό σχολείον

-         ίδρυσις πολλών περιφερειακών πανεπιστημιών

-         σίτισις, στέγασις, θεσμός υποτροφιών

Η ΧΡΗΣΙΜΟΘΗΡΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ

Χαρακτηριστικόν της σύγχρονης εποχής η χρήσις του μορφωτικού αντιβάρου. Η μόρφωσις ως αντιστάθμισμα

Επέλασις της τεχνολογίας, τεχνοκρατία

Υπερβολική εξειδίκευσις , μονομέρεια

Σκεπτόμενος άνθρωπος: ο άνθρωπος που απελευθερώνεται από το βάρος του υλισμού και σταματά να κυνηγά υλικάς απολαύσεις, αυτός που στρέφεται προς τα «έσω»

Μηχανιστική εκμάθησις χρησίμων γνώσεων: το άτομο μανθάνει να παπαγαλίζη, να απομνημονεύη μόνον γνώσεις που θα του χρησιμεύσουν δια το επάγγελμά του ή δια την εισαγωγή του σε κάποιο ΑΕΙ

Χρησιμοθηρικός χαρακτήρας γνώσεως: ο μαθητής αναζητά την γνώσιν μόνον που θα τον βοηθήση δια τους ευτελείς σκοπούς του. Αδιαφορεί δια την ολικήν γνώσιν. Καθίσταται μονόπλευρος.

Επιχειρήματα πιστοποιήσεως/επιβεβαιώσεως των ανωτέρω:

-         η παθητικοποίησις των ημερών μας είναι απόκτημα της μονολιθικής παιδείας. Το άτομο αδυνατεί να κρίνη

-         η πνευματική ανελευθερία δικαιολογεί την χρησιμοθηρική παιδεία

-         η χρησιμοθηρική παιδεία ευνοεί την ειδίκευσιν

-         το άτομον δεν αναζητά τον προορισμόν του αλλά αναλώνεται σε εφήμερες αναζητήσεις

-         το άτομο δεν υφίσταται ολοκληρωτική παιδεία δια τούτο και δεν είναι και ηθικόν

-         η ύπαρξις αηθείας επιβεβαιώνει το ανωτέρω

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ/ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΙΝ:

1.    Ποια η σημασία των όρων «παιδεία», «εκπαίδευσις», « μόρφωσις», «αγωγή»;

2.    Ποιο είναι το περιεχόμενον της μορφώσεως και ποια γνωρίσματα κατά την γνώμην σας χαρακτηρίζουν τον μορφωμένον άνθρωπον;

3.    Ποιοι είναι οι στόχοι της ανθρωπιστικής παιδείας; Ποια είναι τα θετικά αποτελέσματα της διαρκούς παιδείας;

4.    Ποιες ανάγκες υπαγόρευσαν την αλλαγή στους στόχους της εκπαιδεύσεως στην εποχή μας και ποια είναι τα προβλήματα που προκύπτουν από τον συγκεκριμμένον χαρακτήρα;

5.    Ποια είναι τα προβλήματα που χαρακτηρίζουν το εκπαιδευτικό μας σύστημα και ποια η ευθύνη της πολιτείας και των νέων γι την επίλυσίς των;

6.    Ποιο είναι το περιεχόμενον της γνώσεως που ευνοούν οι εξωεκπαιδευτικοί φορείς; Πιστεύετε ότι αύτη η μόρφωσις μπορεί να αντικαταστήση την παρεχόμενην απο το εκπαιδευτικόν σύστημα;

7.    Ποιες πρέπει να είναι κατά την γνώμην σας αι βασικαί αρχαί επι των οποίων στηρίζεται η Παιδεία που προσφέρεται στους νέους;

8.    Ποιους προσανατολισμούς δέον να έχη ένα σύγχρονον εκπαιδευτικόν σύστημα προκειμένου να ανταποκρίνηται εις τας απαιτήσεις και τας  ανάγκας των καιρών;

9.    Ποιες είναι οι δυσκολίες δια την υλοποίησιν της ισότητος των εκπαιδευτικών ευκαιριών και με ποιόν τρόπον θα μπορούσαν να αναιρεθούν αυτές;

10.                       Πώς μπορεί να αξιοποιηθή η τεχνολογική πρόοδος εις τον χώρον της εκπαιδευτικής διεργασίας;

11.                       Πώς μπορεί το σχολείο να καλλιεργήση εις την συνείδησιν του μαθητού την αξιολογικήν προτεραιότητα του «εμείς» απέναντι στο «εγώ»; Πιστεύετε ότι το σύγχρονο σχολείο το επιτυγχάνει αυτό;

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

Παιδεία- εκπαίδευσις- παίδευσις- αγωγή- μόρφωσις- εκπαιδευικοί φορείς- σύστημα αγωγής- εκπαιδευτική πολιτική- εκπαιδευτικαί ανισότηται- ελλιπής υποδομή- αυταρχικό σύστημα- νωθρό και αναχρονιστικό στην δομή και στην λειτουργία του σύστημα- ανοικτός διάλογος για την παιδεία- αναπροσαρμογή των εκπι