Η προσαρμογή των προγραμμάτων σπουδών στις «απαιτήσεις» της αγοράς εργασίας

ἐπιμελεία τοῦ

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

-μεταπτυχιακοῦ ἐφηρμοσμένης παιδαγωγικῆς

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

Στην εποχή μας, που η γνώση αποκτά όλο και περισσότερη σημασία στην παραγωγική διαδικασία, η Παιδεία καλείται να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες της κοινωνίας της μάθησης.

Στο πλαίσιο ενός εντεινόμενου ανταγωνισμού, η εισαγωγή και διάδοση νέων τεχνολογιών και οι διαρθρωτικές αλλαγές στην παραγωγή και στην αγορά εργασίας δημιουργούν συνεχώς νέες ανάγκες επαγγελμάτων, ειδικοτήτων και ικανοτήτων για τους εργαζομένους (π.χ. προσαρμοστικότητα, κινητικότητα, επικοινωνία).

Είναι χαρακτηριστική η αντίληψη που επικρατεί σε κείμενα της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και σε διάφορες δημοσιογραφικές έρευνες στη χώρα μας ότι οι δομές της εκπαίδευσης ευθύνονται σε τελική ανάλυση για την αύξηση του ποσοστού ανεργίας των πτυχιούχων. Τέτοιοι ανταγωνισμοί, όμως, δεν συμβάλλουν στην ανάλυση των σύνθετων προβλημάτων ούτε διαφωτίζουν τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να αναβαθμιστεί η Παιδεία. Το πρόβλημα δεν είναι η προσαρμογή των προγραμμάτων σπουδών στα σχολεία και στα Πανεπιστήμια στις τρέχουσες «απαιτήσεις» της αγοράς εργασίας. Μια τέτοια προσαρμογή αφαιρεί από τα εκπαιδευτικά συστήματα τις βασικές συνιστώσες συγκρότησής τους που είναι η γενική παιδεία, η καλλιέργεια της προσωπικότητας και η μετάδοση της κριτικής γνώσης. Η κοινωνία απαιτεί υπεύθυνους πολίτες και επιστήμονες και όχι «απασχολήσιμους» με εξειδικευμένες γνώσεις και δεξιότητες.

Επομένως, το ερώτημα που έχουμε να απαντήσουμε είναι προς ποια κατεύθυνση θα πρέπει να αναπροσαρμοστούν τα συστήματα εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης προς την παροχή γενικών γνώσεων και ικανοτήτων (προσαρμογή, αυτομόρφωση κ.ά.) ή προς τη μετάδοση «πακέτων» εξειδικευμένων γνώσεων και δεξιοτήτων με βραχυπρόθεσμο ορίζοντα τις εκάστοτε ανάγκες της αγοράς; Θα πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι η παροχή βραχυπρόθεσμων και αναλώσιμων γνώσεων δημιουργεί τελικά περισσότερα προβλήματα στους εργαζόμενους που εντάσσονται στην αγορά εργασίας.

Αντίστοιχα επίμαχο ζήτημα είναι η πρόωρη έξοδος μετά το Γυμνάσιο από το σύστημα γενικής εκπαίδευσης (Ενιαίο Λύκειο) μεγάλου ποσοστού μαθητών προς το παράλληλο σύστημα επαγγελματικής κατάρτισης (Τεχνικά Επαγγελματικά Εκπαιδευτήρια). Αναρωτιέται κανείς με τι εφόδια γνώσεων θα ανταγωνιστούν οι απόφοιτοι του δεύτερου συστήματος μέσα σε μια ευρωπαϊκή κοινωνία της γνώσης, όταν στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες έχει καθιερωθεί η δωδεκάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση.

Ειδικά για την πανεπιστημιακή εκπαίδευση, θα πρέπει να τονιστεί ότι προϋπόθεση για την αναβάθμισή της είναι η διατήρηση της γενικής παιδείας και του καθολικού και συστηματικού χαρακτήρα της παρεχόμενης γνώσης, καθώς και η αποφυγή πρώιμων εξειδικεύσεων σε προπτυχιακό επίπεδο που έχουν ως στόχο την προσαρμογή των πτυχίων στις βραχυχρόνιες ανάγκες της αγοράς εργασίας. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση υποβάθμισης της ποιότητας των σπουδών σε πολλά βρετανικά Πανεπιστήμια, τα οποία στο πλαίσιο ενός ισχυρού ανταγωνισμού προσέλκυσης υποψηφίων (δίδακτρα) προσάρμοσαν τα προπτυχιακά προγράμματα τριετούς διάρκειας (Bachelor) σε εξειδικευμένους κλάδους γνώσης που είχαν συγκυριακά μεγάλη ζήτηση στην αγορά (π.χ. Διοίκηση Επιχειρήσεων, Πληροφορική, Marketing). Συνέπεια αυτής της προσαρμογής ήταν όχι μόνο η υποβάθμιση της γενικής παιδείας, αλλά και η μειωμένη ζήτηση των αποφοίτων τους στην αγορά εργασίας καθόσον προτιμούνταν απόφοιτοι με γενική πανεπιστημιακή εκπαίδευση και εξειδίκευση σε μεταπτυχιακό επίπεδο (Masters). Ωστόσο, ακόμη και στο μεταπτυχιακό επίπεδο, τα προγράμματα σπουδών δεν θα πρέπει να περιορίζονται μόνο σε τομείς επαγγελματικής εξειδίκευσης, αλλά θα πρέπει να καλύπτουν τομείς εμβάθυνσης και καλλιέργειας όλων των επιστημών. Η κοινωνία απαιτεί από το Πανεπιστήμιο όχι μόνο τη μετάδοση της γνώσης στους νέους, αλλά και την ίδια την αναπαραγωγή του Πανεπιστημίου μέσα από την ανάπτυξη του κριτικού αναστοχασμού, της νέας γνώσης, της έρευνας και των διδακτορικών.

Σήμερα, όσο ποτέ άλλοτε, θα πρέπει να ανοίξει μια συστηματική συζήτηση στα αρμόδια πανεπιστημιακά όργανα για την αναβάθμιση των προγραμμάτων σπουδών και την ακαδημαϊκή στρατηγική του κάθε Ιδρύματος. Παράλληλα, η Πολιτεία θα πρέπει να συνδράμει τα υπάρχοντα τμήματα με τους απαραίτητους πόρους (υποδομή και ανθρώπινο δυναμικό) και να μη σπεύδει να ιδρύει νέα τμήματα χωρίς προϋποθέσεις επιστημονικού διαλόγου.

Παναγιώτης Γετίμης

(καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου), ΤΑ ΝΕΑ

Ερωτήσεις

Αφού διαβάστε το κείμενο, να απαντήσετε στις παρακάτω παρα-

τηρήσεις:

Α. Γράψτε μια περίληψη του κειμένου (100-120 λέξεων).

25 μονάδες

Β1.Ποια προβλήματα και ποιους κινδύνους επισημαίνει ο συγγραφέας στο εκπαιδευτικό μας σύστημα;.

5 μονάδες

Β2. Να γράψετε σε μία παράγραφο (80-100 λέξεων) ορισμένα από τα θετικά αποτελέσματα της εξειδίκευσης.

12 μονάδες

Γ1.Με κάθε μία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου να σχηματίσετε από μία περιόδου λόγου, ώστε να διαφαίνεται το νόημα της κάθε λέξης:

αναλώσιμων, αναπροσαρμογών, υποβάθμιση, εμβάθυνση

4 μονάδες

Γ2. Να γράψετε μία συνώνυμη για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις της δεύτερης παραγράφου:

συμβάλλουν =

σύνθετων =

αναβαθμιστεί =

απαιτήσεις =

4 μονάδες

Δ. Όσοι αναφέρονται στις αρνητικές συνέπειες της εξειδίκευσης, επισημαίνουν κυρίως τον κίνδυνο να οδηγηθεί ο άνθρωπος στην πνευματική μονομέρεια. Σε άρθρο σας (450-600 λέξεων) να αναπτύξετε το πώς μπορεί να αποτραπεί ένας τέτοιος κίνδυνος)

40 μονάδες

34