Ἡ παραμονή τῆς ναυμαχίας τῆς Σαλαμῖνος

1.    Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΟΛΟΣ ΚΑΤΑΠΛΕΕΙ ΣΤΗ ΣΑΛΑΜΙΝΑ

2.    ΟΙ ΑΘΗΝΑΙΟΙ ΑΦΗΝΟΥΝ ΕΡΗΜΗ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΟΥΣ

3.    Η ΑΘΗΝΑ ΚΥΡΙΕΥΕΤΑΙ ΚΑΙ Η ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΠΑΡΑΔΙΝΕΤΑΙ ΣΤΙΣ ΦΛΟΓΕΣ

ἐπιμελεία τοῦ

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

-μεταπτυχιακοῦ ἐφηρμοσμένης παιδαγωγικῆς

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

  

ΗΡΟΔΟΤΟΣ

Ἱστορίαι (8.21.1 κ.ε)

1 . Οἱ μὲν δὴ ταῦτα ἔπρησσον, παρῆν δὲ ὁ ἐκ Τρηχῖνος κατάσκοπος... Οἱ δὲ ὡς ἐπύθοντο ταῦτα, οὐκέτι ἐς ἀναβολὰς ἐποιεῦντο τὴν ἀποχώρησιν, ἐκομίζοντο δὲ ὡς ἕκαστοι ἐτάχθησαν, Κορίνθιοι πρῶτοι, ὕστατοι δὲ Ἀθηναῖοι.

(= Ἐνῶ συνέβαιναν αὐτά, ἔφτασε ἀπὸ τὴν Τραχίνα ταχυδρόμος καὶ ἔκαμε γνωστὰ τὰ περιστατικὰ τοῦ Λεωνίδα καὶ τοῦ στρατοῦ του. Τότε αὐτοί, μαθαίνοντας τὰ νέα, καμιὰν ἀναβολὴ πιὰ δὲ θέλανε νὰ κάμουνε, κι ἀρχίσανε νὰ φεύγουνε ὅλοι μὲ τὴν τάξη τους, πρῶτοι οἱ Κορίνθιοι καὶ τελευταῖοι οἱ Ἀθηναῖοι.)

2 . Ἀθηναίων δὲ νέας τὰς ἄριστα πλεούσας ἐπιλεξάμενος Θεμιστοκλέης ἐπορεύετο περὶ τὰ πότιμα ὕδατα, ἐντάμνων ἐν τοῖσι λίθοισι γράμματα. τὰ Ἴωνες ἐπελθόντες τῇ ὑστεραίῃ ἡμέρῃ ἐπὶ τὸ Ἀρτεμίσιον ἐπελέξαντο. Τὰ δὲ γράμματα τάδε ἔλεγε. «Ἄνδρες Ἴωνες, οὐ ποιέετε δίκαια ἐπὶ τοὺς πατέρας στρατευόμενοι καὶ τὴν Ἑλλάδα καταδουλούμενοι. ἀλλὰ μάλιστα μὲν πρὸς ἡμέων γίνεσθε· εἰ δὲ ὑμῖν ἐστι τοῦτο μὴ δυνατὸν ποιῆσαι, ὑμεῖς δὲ ἔτι καὶ νῦν ἐκ τοῦ μέσου ἡμῖν ἕζεσθε καὶ αὐτοὶ καὶ τῶν Καρῶν δέεσθε τὰ αὐτὰ ὑμῖν ποιέειν. εἰ δὲ μηδέτερον τούτων οἷόν τε γίνεσθαι, ἀλλ᾽ ὑπ᾽ ἀναγκαίης μέζονος κατέζευχθε ἢ ὥστε ἀπίστασθαι, ὑμεῖς δὲ ἐν τῷ ἔργῳ, ἐπεὰν συμμίσγωμεν, ἐθελοκακέετε μεμνημένοι ὅτι ἀπ᾽ ἡμέων γεγόνατε καὶ ὅτι ἀρχῆθεν ἡ ἔχθρη πρὸς τὸν βάρβαρον ἀπ᾽ ὑμέων ἡμῖν γέγονε». Θεμιστοκλέης δὲ ταῦτα ἔγραψε, δοκέειν ἐμοί, ἐπ᾽ ἀμφότερα νοέων, ἵνα ἢ λαθόντα τὰ γράμματα βασιλέα Ἴωνας ποιήσῃ μεταβαλεῖν καὶ γενέσθαι πρὸς ἑωυτῶν, ἢ ἐπείτε ἀνενειχθῇ καὶ διαβληθῇ πρὸς Ξέρξην, ἀπίστους ποιήσῃ τοὺς Ἴωνας καὶ τῶν ναυμαχιέων αὐτοὺς ἀπόσχῃ.

(= Ὁ Θεμιστοκλῆς, διαλέγοντας τὰ πιὸ γρήγορα πλοῖα τῶν Ἀθηναίων, ἔπιανε σὲ κάθε μέρος ποὺ βρισκότανε πηγὴ νεροῦ, κι ἐκεῖ χάραζε ἀπάνω στοὺς βράχους γράμματα˙ τὰ λόγια αὐτὰ τὴν ἄλλη μέρα φτάνοντας οἱ ῎Ιωνες ἀπὸ τὸ Ἀρτεμίσιο τὰ διαβάσανε· καὶ νά τὸ νόημά τους: «Ἄνδρες ῎Ιωνες, δὲν εἶναι δίκαιο αὐτὸ ποὺ κάνετε στὴ μνήμη τῶν προγόνων σας, θέλοντας μὲ τὴν ἐκστρατεία σας αὐτὴ νὰ ὑποδουλώσετε τὴν ῾Ελλάδα˙ κάμετε τὸ ἀντίθετο λοιπὸν κι ἐλᾶτε μὲ τὸ μέρος μας. Ἂν ὅμως τὸ πράμα δὲ σᾶς εἶναι δυνατό, τὸ ἐλάχιστο, καὶ τώρα ἀκόμα τραβηχτῆτε ἀπὸ τὴ μέση σεῖς, παρακαλέσετε καὶ τοὺς Κάρες νὰ κάνουνε τὸ ἴδιο. Ἂν ὅμως οὔτε τὸ ἕνα οὔτε τὸ ἄλλο εἶναι δυνατὸ νὰ γίνη, γιατὶ ἄλλη ἀνάγκη δυνατότεροι δὲ σᾶς ἀφήνει ν’ ἀποστατήσετε, φανῆτε κάν, ἅμα σμίξουμε στὴ μάχη, θεληματικὰ ἄνεργοι καὶ θυμηθῆτε ὅτι κατάγεσθε ἀπὸ μᾶς καὶ πὼς ἡ πρώτη ἀρχὴ τῆς ἔχθρας μὲ τὸ βάρβαρο ἀπὸ ἐσᾶς προῆλθε». Ὁ Θεμιστοκλῆς τά ’γραφε αὐτά, καθὼς νομίζω, μὲ δίβουλο σκοπό· ἢ χωρὶς νὰ τὸ μάθη ὁ βασιλέας νὰ κάμουνε τοὺς ῎Ιωνες ν’ ἀλλάξουνε γνώμη καὶ νὰ πᾶνε μὲ τὸ μέρος τους, ἤ, ἂν τὸ πράμα καταγγελθῆ στὸ βασιλέα, νὰ νομίση αὐτὸς ἄπιστους τοὺς ῎Ιωνες καὶ νὰ τοὺς ἀπομακρύνη ἀπὸ τὶς ναυμαχίες.)

3 . Θεμιστοκλέης μὲν ταῦτα ἐνέγραψε· τοῖσι δὲ βαρβάροισι αὐτίκα μετὰ ταῦτα πλοίῳ ἦλθε ἀνὴρ Ἱστιαιεὺς ἀγγέλλων τὸν δρησμὸν τὸν ἀπ᾽ Ἀρτεμισίου τῶν Ἑλλήνων. Οἱ δ᾽ ὑπ᾽ ἀπιστίης τὸν μὲν ἀγγέλλοντα εἶχον ἐν φυλακῇ, νέας δὲ ταχέας ἀπέστειλαν προκατοψομένας. Ἀπαγγειλάντων δὲ τούτων τὰ ἦν, οὕτω δὴ ἅμα ἡλίῳ σκιδναμένῳ πᾶσα ἡ στρατιὴ ἐπέπλεε ἁλὴς ἐπὶ τὸ Ἀρτεμίσιον. Ἐπισχόντες δὲ ἐν τούτῳ τῷ χώρῳ μέχρι μέσου ἡμέρης, τὸ ἀπὸ τούτου ἔπλεον ἐς Ἱστιαίην· ἀπικόμενοι δὲ τὴν πόλιν ἔσχον τῶν Ἱστιαιέων, καὶ τῆς Ἐλλοπίης μοίρης γῆς δὲ τῆς Ἱστιαιήτιδος τὰς παραθαλασσίας χώρας πάσας ἐπέδραμον.

(= Αὐτὰ χάραξε ὁ Θεμιστοκλῆς στοὺς βράχους. Ἄξαφνα μιὰ μέρα κάποιος ἀπὸ τὴν ῾Ιστιαία ἔφτασε μὲ πλοῖο στοὺς βαρβάρους καὶ τοὺς ἔδωσε τὴν εἴδηση τῆς φυγῆς τῶν ῾Ελλήνων ἀπὸ τὸ Ἀρτεμίσιο. Αὐτοὶ μὴν πιστεύοντας τὸν ἄνθρωπο, τὸν κρατήσανε καὶ στείλανε γρήγορα πλοῖα μπροστὰ νὰ παρατηρήσουν· ἀφοῦ βεβαιώσανε τὰ πλοῖα, τὴν ἀλήθεια, τότε ἀμέσως, μόλις ἔλαμψε ὁ ἥλιος, ὅλος ὁ στόλος συναγμένος τράβηξε γιὰ τὸ Ἀρτεμίσιο˙ σταματήσανε ἐκεῖ ὡς τὸ μεσημέρι καὶ τραβήξανε ἔπειτα γιὰ τὴν ῾Ιστιαία. Φτάνοντας κάμανε κατοχὴ τῆς πόλης τῶν ῾Ιστιαίων καὶ διαρπάξανε ὅλες τὶς παραλιακὲς κῶμες τῆς ᾽Ελλοπίας, ποὺ εἶναι μέρος γῆς ἀπὸ τὴν ῾Ιστιαία.)

4. Ὁ δὲ Ἑλλήνων ναυτικὸς στρατὸς ἀπὸ τοῦ Ἀρτεμισίου Ἀθηναίων δεηθέντων ἐς Σαλαμῖνα κατίσχει τὰς νέας. τῶνδε δὲ εἵνεκα προσεδεήθησαν αὐτῶν σχεῖν πρὸς Σαλαμῖνα Ἀθηναῖοι, ἵνα αὐτοὶ παῖδάς τε καὶ γυναῖκας ὑπεξαγάγωνται ἐκ τῆς Ἀττικῆς, πρὸς δὲ καὶ βουλεύσωνται τὸ ποιητέον αὐτοῖσι ἔσται. ἐπὶ γὰρ τοῖσι κατήκουσι πρήγμασι βουλὴν ἔμελλον ποιήσασθαι ὡς ἐψευσμένοι γνώμης. δοκέοντες γὰρ εὑρήσειν Πελοποννησίους πανδημεὶ ἐν τῇ Βοιωτίῃ ὑποκατημένους τὸν βάρβαρον, τῶν μὲν εὗρον οὐδὲν ἐόν, οἳ δὲ ἐπυνθάνοντο τὸν Ἰσθμὸν αὐτοὺς τειχέοντας, ὡς τὴν Πελοπόννησον περὶ πλείστου τε ποιευμένους περιεῖναι καὶ ταύτην ἔχοντας ἐν φυλακῇ, τὰ ἄλλα δὲ ἀπιέναι. Ταῦτα πυνθανόμενοι οὕτω δὴ προσεδεήθησαν σφέων σχεῖν πρὸς τὴν Σαλαμῖνα.

(= Τῶν ῾Ελλήνων λοιπὸν ὁ ναυτικὸς στρατὸς ἀπὸ τὸ Ἀρτεμίσιο, κατὰ παράκληση τῶν Ἀθηναίων ἔπιασε στὴ Σαλαμίνα. ῾Η αἰτία, ποὺ ζητησανε οἱ Ἀθηναῖοι τὴ χάρη ν’ ἀράξη ὁ στόλος στὴ Σαλαμίνα, ἤτανε γιὰ νὰ σηκώσουνε κι αὐτοὶ τὰ γυναικόπαιδά τους ἀπὸ τὴν Ἀττική, κι ἀκόμα νὰ σκεφτοῦνε ὅλοι μαζὶ τί πρέπει νὰ κάμουνε. Καὶ ἡ σύσκεψή τους ἔπρεπε νὰ γίνη γιὰ τὴν τωρινή τους κατάσταση, ἀφοῦ βγήκανε γελασμένοι στὶς ἐλπίδες τους. ᾽Ενῶ δηλ. περιμένανε νὰ βροῦνε τοὺς Πελοποννησίους μ’ ὅλες τὶς δυνάμεις τους στὴ Βοιωτία καὶ νὰ φυλᾶνε ἐκεῖ καρτέρι τοὺς βαρβάρους, ἀπ’ αὐτοὺς δὲ βρήκανε κανέναν, ἀλλὰ μάθανε πὼς ὀχυρώνανε τὸν ᾽Ισθμό, θέλοντας πρῶτα ἀπ’ ὅλα ἡ Πελοπόννησος νὰ γλιτώση καὶ τὴν Πελοπόννησο νὰ φυλᾶνε, καὶ ἂς πᾶνε χαμένα τὰ ἄλλα μέρη. Αὐτὰ μαθαίνοντας οἱ Ἀθηναῖοι παρακαλέσανε τὸ στόλο νὰ κρατήσουνε στὴ Σαλαμίνα.)

5 . Οἱ μὲν δὴ ἄλλοι κατέσχον ἐς τὴν Σαλαμῖνα, Ἀθηναῖοι δὲ ἐς τὴν ἑωυτῶν. Μετὰ δὲ τὴν ἄπιξιν κήρυγμα ἐποιήσαντο, Ἀθηναίων τῇ τις δύναται σώζειν τέκνα τε καὶ τοὺς οἰκέτας. Ἐνθαῦτα οἱ μὲν πλεῖστοι ἐς Τροίζηνα ἀπέστειλαν, οἳ δὲ ἐς Αἴγιναν, οἳ δὲ ἐς Σαλαμῖνα. Ἔσπευσαν δὲ ταῦτα ὑπεκθέσθαι τῷ χρηστηρίῳ τε βουλόμενοι ὑπηρετέειν καὶ δὴ καὶ τοῦδε εἵνεκα οὐκ ἥκιστα. λέγουσι Ἀθηναῖοι ὄφιν μέγαν φύλακα τῆς ἀκροπόλιος ἐνδιαιτᾶσθαι ἐν τῷ ἱρῷ· λέγουσί τε ταῦτα καὶ δὴ ὡς ἐόντι ἐπιμήνια ἐπιτελέουσι προτιθέντες· τὰ δ᾽ ἐπιμήνια μελιτόεσσα ἐστί. Αὕτη δὴ ἡ μελιτόεσσα ἐν τῷ πρόσθε αἰεὶ χρόνῳ ἀναισιμουμένη τότε ἦν ἄψαυστος. σημηνάσης δὲ ταῦτα τῆς ἱρείης, μᾶλλόν τι οἱ Ἀθηναῖοι καὶ προθυμότερον ἐξέλιπον τὴν πόλιν, ὡς καὶ τῆς θεοῦ ἀπολελοιπυίης τὴν ἀκρόπολιν. Ὡς δέ σφι πάντα ὑπεξέκειτο, ἔπλωον ἐς τὸ στρατόπεδον.

(= Ἔτσι οἱ ἄλλοι ῞Ελληνες πιάσανε ἐκεῖ, ἐνῶ οἱ Ἀθηναῖοι περάσανε στὸν τόπο τους. Μετὰ τὸ φτάσιμό τους βγάλανε κήρυγμα, ὅπως μπορεῖ καθένας νὰ κοιτάξη τοὺς δικούς του. Τότε οἱ περισσότεροι τοὺς στείλανε στὴν Τροιζήνα, ἄλλοι στὴν Αἴγινα κι ἄλλοι στὴ Σαλαμίνα. ῾Η σπουδή τους αὐτὴ γιὰ τὴ μεταφορὰ ἤτανε γιατὶ θέλανε ν’ ἀκούσουνε τὸ χρησμό, καὶ γιὰ τὴν παρακάτω αἰτία ἀκόμα πιὸ πολύ˙ λένε οἱ Ἀθηναῖοι πὼς ἕνα μεγάλο φίδι ζῆ μέσα στὸ ναό, φύλακας τῆς Ἀκρόπολης˙ καὶ δὲν τὸ λένε μοναχὰ πὼς τάχα ὑπάρχει, παρὰ τοῦ κάνουνε κάθε μήνα προσφορά, μιὰ πίτα μὲ μέλι ζυμωμένη. Ὡς αὐτὴ τὴν ἐποχὴ ἡ πίτα βρισκότανε φαγωμένη, τώρα ὅμως ἔμενε ἀνέγγιχτη˙ μόλις ἡ ἱέρεια τὸ ἔκαμε γνωστό, οἱ Ἀθηναῖοι ὅλο καὶ γοργότερα παραιτούσανε τὴν πόλη, ἀφοῦ καὶ ἡ θεὰ εἶχε παραιτήσει τὴν Ἀκρόπολη. Ἀφοῦ λοιπὸν ὅλα τὰ εἴχανε μετακομίσει, πηγαίνανε κι αὐτοὶ στὸ στρατόπεδο.)

6 . Ἐπεὶ δὲ οἱ ἀπ᾽ Ἀρτεμισίου ἐς Σαλαμῖνα κατέσχον τὰς νέας, συνέρρεε καὶ ὁ λοιπὸς πυνθανόμενος ὁ τῶν Ἑλλήνων ναυτικὸς στρατὸς ἐκ Τροίζηνος· ἐς γὰρ Πώγωνα τὸν Τροιζηνίων λιμένα προείρητο συλλέγεσθαι. συνελέχθησάν τε δὴ πολλῷ πλεῦνες νέες ἢ ἐπ᾽ Ἀρτεμισίῳ ἐναυμάχεον καὶ ἀπὸ πολίων πλεύνων. Ναύαρχος μέν νυν ἐπῆν ὡυτὸς ὅς περ ἐπ᾽ Ἀρτεμισίῳ, Εὐρυβιάδης ὁ Εὐρυκλείδεω ἀνὴρ Σπαρτιήτης, οὐ μέντοι γένεος τοῦ βασιληίου ἐών.... Ἀριθμὸς δὲ ἐγένετο ὁ πᾶς τῶν νεῶν, πάρεξ τῶν πεντηκοντέρων, ὀκτώ καὶ ἑβδομήκοντα καὶ τριηκόσιαι.

(= Ἀφοῦ οἱ ἀπὸ τὸ Αρτεμίσιο κρατήσανε τὰ πλοῖα στὴ Σαλαμίνα, τότε καὶ ὁ ἄλλος ναυτικὸς στρατὸς τῶν ῾Ελλήνων, ποὺ ἤτανε στὴν Τροιζήνα, μαθαίνοντας αὐτὸ συναζότανε κι αὐτὸς ἐκεῖ· γιατὶ ἡ πρώτη συνεννόηση ἤτανε νὰ συναχτοῦνε ὅλοι στὸν Πώγωνα, λιμάνι τῶν Τροιζηνίων˙ τώρα λοιπὸν τὰ συναγμένα πλοῖα γενήκανε πολὺ περισσότερα ἀπὸ κεῖνα ποὺ ναυμαχούσανε στὸ Ἀρτεμίσιο. Ναύαρχος ἀπάνω σ’ ὅλους ἤτανε ὁ ἴδιος ποὺ ἤτανε καὶ στὸ Ἀρτεμίσιο, ὁ Εὐρυβιάδης τοῦ Εὐρυκλείδη, Σπαρτιάτης, ἂν καὶ δὲν κρατοῦσε ἀπὸ βασιλικὴ γενιά... Τὰ πλοῖα τῶν ῾Ελλήνων ἤτανε τριακόσια ἑβδομήντα ὀχτὼ τὸ ὅλο˙ ἀπ’ αὐτὰ ἑκατὸν ὀγδοήντα ἤτανε ἀθηναϊκά.)

7 . Ὡς δὲ ἐς τὴν Σαλαμῖνα συνῆλθον οἱ στρατηγοὶ ἀπὸ τῶν εἰρημενέων πολίων, ἐβουλεύοντο, προθέντος Εὐρυβιάδεω γνώμην ἀποφαίνεσθαι τὸν βουλόμενον, ὅκου δοκέοι ἐπιτηδεότατον εἶναι ναυμαχίην ποιέεσθαι τῶν αὐτοὶ χωρέων ἐγκρατέες εἰσί· ἡ γὰρ Ἀττικὴ ἀπεῖτο ἤδη, τῶν δὲ λοιπέων πέρι προετίθεε. Αἱ γνῶμαι δὲ τῶν λεγόντων αἱ πλεῖσται συνεξέπιπτον πρὸς τὸν Ἰσθμὸν πλώσαντας ναυμαχέειν πρὸ τῆς Πελοποννήσου, ἐπιλέγοντες τὸν λόγον τόνδε, ὡς εἰ νικηθέωσι τῇ ναυμαχίῃ, ἐν Σαλαμῖνι μὲν ἐόντες πολιορκήσονται ἐν νήσῳ, ἵνα σφι τιμωρίη οὐδεμία ἐπιφανήσεται, πρὸς δὲ τῷ Ἰσθμῷ ἐς τοὺς ἑωυτῶν ἐξοίσονται.

(= Οἱ ναύαρχοι ὅλοι κάμανε συνέλευση γιὰ ν’ ἀποφασίσουνε. Ὁ Εὐρυβιάδης πρόβαλε νὰ λέγη ἐλεύθερα ὁ καθένας τὴ γνώμη του, σὲ ποιό μέρος ἀπὸ ὅσες χῶρες εἴχανε στὴν ἐξουσία τους νόμιζε πὼς ἤτανε τὸ πιὸ πρόσφορο γιὰ νὰ δώσουνε μάχη˙ καὶ ἀφοῦ ἡ Ἀττικὴ εἶχε ἐγκαταλειφθῆ, γιὰ τὶς ἄλλες χῶρες ἤτανε ἡ πρότασή του. Οἱ γνῶμες τῶν περισσοτέρων συμφωνούσανε σ’ αὐτό· νὰ πᾶνε στὸν ᾽Ισθμὸ κι ἐκεῖ νὰ ναυμαχήσουνε ἐμπρὸς στὴν Πελοπόννησο, προσθέτοντας τὴν πρόφαση, πώς, ἂν ναυμαχήσουνε στὴ Σαλαμίνα καὶ νικηθοῦνε, θὰ πολιορκηθοῦνε μέσα στὸ νησὶ κι ἐκεῖ καμιὰ βοήθεια δὲ θὰ ἔχη νὰ τοὺς ἔλθη˙ ἂν ὅμως ναυμαχήσουνε κοντὰ στὸν ᾽Ισθμό, θὰ βροῦνε, βγαίνοντας ἀπὸ τὰ πλοῖα, καταφύγιο στοὺς δικούς τους.)

8 . Ταῦτα τῶν ἀπὸ Πελοποννήσου στρατηγῶν ἐπιλεγομένων, ἐληλύθεε ἀνὴρ Ἀθηναῖος ἀγγέλλων ἥκειν τὸν βάρβαρον ἐς τὴν Ἀττικὴν καὶ πᾶσαν αὐτὴν πυρπολέεσθαι. ὁ γὰρ διὰ Βοιωτῶν τραπόμενος στρατὸς ἅμα Ξέρξῃ, ἐμπρήσας Θεσπιέων τὴν πόλιν, αὐτῶν ἐκλελοιπότων ἐς Πελοπόννησον, καὶ τὴν Πλαταιέων ὡσαύτως, ἧκέ τε ἐς τὰς Ἀθήνας καὶ πάντα ἐκεῖνα ἐδηίου. ἐνέπρησε δὲ Θέσπειάν τε καὶ Πλάταιαν πυθόμενος Θηβαίων ὅτι οὐκ ἐμήδιζον... Καὶ αἱρέουσι ἔρημον τὸ ἄστυ, καί τινας ὀλίγους εὑρίσκουσι τῶν Ἀθηναίων ἐν τῷ ἱρῷ ἐόντας, ταμίας τε τοῦ ἱροῦ καὶ πένητας ἀνθρώπους, οἳ φραξάμενοι τὴν ἀκρόπολιν θύρῃσί τε καὶ ξύλοισι ἠμύνοντο τοὺς ἐπιόντας, ἅμα μὲν ὑπ᾽ ἀσθενείης βίου οὐκ ἐκχωρήσαντες ἐς Σαλαμῖνα, πρὸς δὲ αὐτοὶ δοκέοντες ἐξευρηκέναι τὸ μαντήιον τὸ ἡ Πυθίη σφι ἔχρησε, τὸ ξύλινον τεῖχος ἀνάλωτον ἔσεσθαι, καὶ αὐτὸ δὴ τοῦτο εἶναι τὸ κρησφύγετον κατὰ τὸ μαντήιον καὶ οὐ τὰς νέας.

(= ᾽Ενῶ σ’ αὐτὸ τὸ συμπέρασμα φτάσανε οἱ Πελοποννήσιοι στρατηγοί, ἦρθε ἕνας Ἀθηναῖος μὲ τὴν εἴδηση πὼς οἱ βάρβαροι μπήκανε στὴν Ἀττικὴ καὶ τὴν καίγανε ἀπ’ ἄκρη σ’ ἄκρη. Γιατὶ ὁ στρατὸς μὲ τὸν Ξέρξη, περνώντας μέσα ἀπ’ τὴ Βοιωτία, ἀφοῦ ἔκαψε τὶς Θεσπιές, παραιτημένες ἀπὸ τοὺς κατοίκους, ποὺ εἴχανε φύγει στὴν Πελοπόννησο, καὶ τὸ ἴδιο ἔκαμε στὶς Πλαταιές, ἔφτασε καὶ στὴν Ἀθήνα˙ καὶ ὅλα τὰ παράδωσε στὴν ἁρπαγή. ῎Εκαψε ὅμως τὶς δύο πόλεις ποὺ εἶπα, γιατὶ εἶχε μάθει ἀπὸ τοὺς Θηβαίους πὼς αὐτὲς δὲν εἴχανε προσκυνήσει. Καὶ πήρανε ἔτσι τὸ ἄστυ τῆς Ἀθήνας ἔρημο, καὶ μοναχὰ λίγους ἤβρανε ἐκεῖ Ἀθηναίους μέσα στὸ ἱερὸ κλεισμένους· καὶ ἤτανε ὅλοι τους ταμίες τοῦ ναοῦ καὶ μερικοὶ ἄλλοι ἄνθρωποι φτωχοί· καὶ αὐτοὶ ὅλοι ἀφοῦ φράξανε μὲ ξύλα τὶς θύρες τῆς Ἀκρόπολης, χτυπούσανε τοὺς ἐχθρούς˙ αὐτοὶ δὲ φύγανε στὴ Σαλαμίνα, γιατὶ ἤτανε πολὺ φτωχοί, κι ἀπὸ τὴν ἄλλη μεριὰ νομίζανε πὼς σωστότερα ἐξηγήσανε τὸ χρησμὸ τῆς Πυθίας, πὼς τὸ ξύλινο τεῖχος θὰ εἶναι ἄπαρτο˙ κατὰ τὸ μαντεῖο λοιπόν, τὸ δικό τους καταφύγιο κι ὄχι τὰ πλοῖα ἤτανε τὸ ξύλινο τεῖχος.)

9. Οἱ δὲ Πέρσαι ἱζόμενοι ἐπὶ τὸν καταντίον τῆς ἀκροπόλιος ὄχθον, τὸν Ἀθηναῖοι καλέουσι Ἀρήιον πάγον, ἐπολιόρκεον τρόπον τοιόνδε· ὅκως στυππεῖον περὶ τοὺς ὀιστοὺς περιθέντες ἅψειαν, ἐτόξευον ἐς τὸ φράγμα. Ἐνθαῦτα Ἀθηναίων οἱ πολιορκεόμενοι ὅμως ἠμύνοντο, καίπερ ἐς τὸ ἔσχατον κακοῦ ἀπιγμένοι καὶ τοῦ φράγματος προδεδωκότος· οὐδὲ λόγους τῶν Πεισιστρατιδέων προσφερόντων περὶ ὁμολογίης ἐνεδέκοντο, ἀμυνόμενοι δὲ ἄλλα τε ἀντεμηχανέοντο καὶ δὴ καὶ προσιόντων τῶν βαρβάρων πρὸς τὰς πύλας ὀλοιτρόχους ἀπίεσαν ὥστε Ξέρξεα ἐπὶ χρόνον συχνὸν ἀπορίῃσι ἐνέχεσθαι οὐ δυνάμενον σφέας ἑλεῖν.

(= Οἱ Πέρσες κρατώντας τὸ λόφο ἀντίκρυ ἀπὸ τὴν Ἀκρόπολη, ποὺ λέγεται ῎Αρειος πάγος, νά μὲ τὶ τρόπο κάμανε τὴν πολιορκία· ἀφοῦ βάνανε στουπὶ ἀναμμένο γύρω στὰ βέλη, τὰ ρίχνανε κατὰ τὸ φράχτη. Οἱ πολιορκημένοι ὅμως Ἀθηναῖοι ἐπιμένανε στὴν ἀντίσταση, ἂν καὶ εἴχανε φτάσει στὰ τελευταῖα τους καὶ ὁ φράχτης πιὰ δὲν τοὺς βοηθοῦσε. Οὔτε τὶς προτάσεις ποὺ τοὺς κάνανε οἱ Πεισιστρατίδες περὶ συνθήκης θέλανε νὰ τὶς δεχτοῦνε, καὶ γιὰ ὑπεράσπισή τους, μαζὶ μ’ ἄλλους τρόπους ποὺ μηχανεύονταν, κάνανε κι αὐτό· καθὼς οἱ βάρβαροι πλησιάζανε στὶς πύλες, κυλούσανε ἀπάνω τους λιθάρια στρογγυλά, ὥστε ὁ Ξέρξης πολὺν καιρὸ βρισκότανε σ’ ἀπορία μὴ μπορώντας νὰ τοὺς καταβάλη.)

10 . Χρόνῳ δ᾽ ἐκ τῶν ἀπόρων ἐφάνη δή τις ἔξοδος τοῖσι βαρβάροισι· ἔδεε γὰρ κατὰ τὸ θεοπρόπιον πᾶσαν τὴν Ἀττικὴν τὴν ἐν τῇ ἠπείρῳ γενέσθαι ὑπὸ Πέρσῃσι. Ἔμπροσθε ὦν πρὸ τῆς ἀκροπόλιος, ὄπισθε δὲ τῶν πυλέων καὶ τῆς ἀνόδου, τῇ δὴ οὔτε τις ἐφύλασσε οὔτ᾽ ἂν ἤλπισε μή κοτέ τις κατὰ ταῦτα ἀναβαίη ἀνθρώπων, ταύτῃ ἀνέβησαν τινὲς κατὰ τὸ ἱρὸν τῆς Κέκροπος θυγατρὸς Ἀγλαύρου, καίτοι περ ἀποκρήμνου ἐόντος τοῦ χώρου. Ὡς δὲ εἶδον αὐτοὺς ἀναβεβηκότας οἱ Ἀθηναῖοι ἐπὶ τὴν ἀκρόπολιν, οἳ μὲν ἐρρίπτεον ἑωυτοὺς κατὰ τοῦ τείχεος κάτω καὶ διεφθείροντο, οἳ δὲ ἐς τὸ μέγαρον κατέφευγον. Τῶν δὲ Περσέων οἱ ἀναβεβηκότες πρῶτον μὲν ἐτράποντο πρὸς τὰς πύλας, ταύτας δὲ ἀνοίξαντες τοὺς ἱκέτας ἐφόνευον· ἐπεὶ δέ σφι πάντες κατέστρωντο, τὸ ἱρὸν συλήσαντες ἐνέπρησαν πᾶσαν τὴν ἀκρόπολιν.

(= Τέλος στὰ στενὰ ποὺ βρεθήκανε οἱ βάρβαροι φάνηκε κάποιο πέρασμα. Κατὰ τὸ χρησμὸ ὅλη ἡ Ἀττική, ὅση εἶναι στεριά, ἔμελλε νὰ πέση στῶν Περσῶν τὰ χέρια. ᾽Εμπρὸς ἀπὸ τὴν Ἀκρόπολη , ἀλλὰ παραπίσω ἀπὸ τὶς πύλες καὶ ἀπὸ τὸν ἀνήφορο, ἐκεῖ οὔτε φύλαγε κανεὶς οὔτε ἤτανε φόβος μὴν περάση ἀπ’ αὐτὸ τὸ μέρος ἄνθρωπος· ἀπ’ αὐτὸ τὸ μέρος, σιμὰ στὸ ναὸ τῆς Ἀγλαύρου, κόρης τοῦ Κέκροπα, περάσανε καμπόσοι βάρβαροι, ἂν καὶ ὁ τόπος ἤτανε γκρεμός. Καθὼς τοὺς εἴδανε ἀνεβασμένους οἱ Ἀθηναῖοι, ἄλλοι ἀπ’ αὐτοὺς πέφτανε ἀπὸ τὸ τεῖχος κάτω καὶ σκοτωνόντανε, ἄλλοι καταφεύγανε μέσα στὸ ναό. Οἱ Πέρσες, ποὺ εἴχανε ἀνεβῆ, πρῶτα ριχτήκανε στὶς πύλες τοῦ ναοῦ, κι ἀφοῦ τὶς ἀνοίξανε σκοτώνανε τοὺς ἱκέτες· κι ἀφοῦ τοὺς στρώσανε ὅλους κατὰ γῆς νεκρούς, διαρπάξανε τὸ ναὸ καὶ πυρπολήσανε τὴν Ἀκρόπολη.)

11 . Σχὼν δὲ παντελέως τὰς Ἀθήνας Ξέρξης ἀπέπεμψε ἐς Σοῦσα ἄγγελον ἱππέα Ἀρταβάνῳ ἀγγελέοντα τὴν παρεοῦσάν σφι εὐπρηξίην. Ἀπὸ δὲ τῆς πέμψιος τοῦ κήρυκος δευτέρῃ ἡμέρῃ συγκαλέσας Ἀθηναίων τοὺς φυγάδας, ἑωυτῷ δὲ ἑπομένους, ἐκέλευε τρόπῳ τῷ σφετέρῳ θῦσαι τὰ ἱρὰ ἀναβάντας ἐς τὴν ἀκρόπολιν, εἴτε δὴ ὦν ὄψιν τινὰ ἰδὼν ἐνυπνίου ἐνετέλλετο ταῦτα, εἴτε καὶ ἐνθύμιόν οἱ ἐγένετο ἐμπρήσαντι τὸ ἱρόν. Οἱ δὲ φυγάδες τῶν Ἀθηναίων ἐποίησαν τὰ ἐντεταλμένα.

(= Ἅμα πῆρε ὁλάκερη πιὰ τὴν Ἀθήνα ὁ Ξέρξης, ἔστειλε στὰ Σοῦσα ταχυδρόμο καβαλάρη ν’ ἀναγγείλη στὸν Ἀρτάβανο 132 τὴ λαμπρὴ ἐπιτυχία του. Τὴ δεύτερη μέρα ἀπὸ τὸ ξεκίνημα τοῦ κήρυκα συγκάλεσε τοὺς ἐξορίστους Ἀθηναίους, ποὺ ἤτανε στὴν ἀκολουθία του, καὶ τοὺς παράγγελνε κατὰ τὰ δικά τους ἔθιμα νὰ προσφέρουνε θυσίες ἀπάνω στὴν Ἀκρόπολη· καὶ τὴν προσταγὴ αὐτὴ τὴν ἔκανε εἴτε γιατὶ εἶδε κάποιο ὄνειρο εἴτε καὶ γιατὶ θυμήθηκε τοῦ ναοῦ τὸ κάψιμο. Καὶ οἱ ἐξόριστοι Ἀθηναῖοι ἐκτελέσανε τὶς προσταγές του.)

12 . Οἱ δὲ ἐν Σαλαμῖνι Ἕλληνες, ὥς σφι ἐξηγγέλθη ὡς ἔσχε τὰ περὶ τὴν Ἀθηναίων ἀκρόπολιν, ἐς τοσοῦτον θόρυβον ἀπίκοντο ὡς ἔνιοι τῶν στρατηγῶν οὐδὲ κυρωθῆναι ἔμενον τὸ προκείμενον πρῆγμα, ἀλλ᾽ ἔς τε τὰς νέας ἐσέπιπτον καὶ ἱστία ἀείροντο ὡς ἀποθευσόμενοι· τοῖσί τε ὑπολειπομένοισι αὐτῶν ἐκυρώθη πρὸ τοῦ Ἰσθμοῦ ναυμαχέειν. νύξ τε ἐγίνετο καὶ οἳ διαλυθέντες ἐκ τοῦ συνεδρίου ἐσέβαινον ἐς τὰς νέας.

(= Οἱ Ἕλληνες ἀφοῦ μάθανε στὴ Σαλαμίνα τῆς Ἀκρόπολης τὰ περιστατικά, φτάσανε σὲ τόση ταραχή, ὥστε μερικοὶ στρατηγοὶ οὐδὲ περιμείνανε τὴν ἀπόφαση ποὺ θά ᾽βγαινε ἀπάνω στὸ θέμα τῆς συζήτησης, ἀλλὰ πηδήσανε μέσα στὰ πλοῖα καὶ σηκώσανε πανιά, ἔτοιμοι νὰ φεύγουνε. Οἱ ἄλλοι ποὺ εἴχανε ἀπομείνει ἐπικυρώσανε τὴ γνώμη νὰ ναυμαχήσουνε μπρὸς στὸν ᾽Ισθμό. Καὶ ἔγινε νύχτα, καὶ ὅλοι, ἀφοῦ λύσανε τὴ συνεδρία, ἀρχίσανε νὰ μπαίνουνε στὰ πλοῖα.)