Η ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ - Ο ΑΙΩΝ ΤΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ

Α. ΛΑΖΑΡΟΥ - Δ. ΧΑΤΖΗ

ἐπιμελεία τοῦ

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

-μεταπτυχιακοῦ ἐφηρμοσμένης παιδαγωγικῆς

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

 

1.   Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ

Τὸ θέρος τοῦ 29 ὁ ᾽Οκταβιανὸς ἐπέστρεψεν εἰς τὴν Ρώμην, τὴν ὁποίαν ἐθάμβωσε κυριολεκτικῶς μὲ τὸν μεγαλοπρεπῆ θρίαμβον καὶ τὰς πολυτελεῖς ἑορτάς, ῎Εκλεισε τὸν ναὸν τοῦ ᾽Ιανοῦ, διὰ νὰ δείξῃ ὅτι ἡ περίοδος τῶν πολέμων ἔληξεν.

Ὁ ᾽Οκταβιανὸς συνεκέντρωσε με τον καιρόν ὅλας τας ἐξουσίας καὶ ἐγκαθίδρυσε τὸ μοναρχικὸν πολίτευμα εἰς τὴν Ρώμην διετήρησε ὅμως τοὺς ἐξωτερικοὺς τύπους τῆς δημοκρατίας, διὰ νὰ μὴ ἐξερεθίσῃ τὴν κοινὴν γνώμην. ῾Η δολοφονία τοῦ Καίσαρος ἦτο δι’ αὐτὸν μάθημα, τὸ ὁποῖον δὲν ἐλησμόνησε ποτέ, καὶ διὰ τοῦτο ἠρνήθη νὰ ὀνομασθῇ δικτάτωρ. ᾽Εδέχθη μόνον τὴν ὀνομασίαν princeps civium, δηλ. ὁ πρῶτος πολίτης . Αἱ ᾽Εκκλησίαι καὶ οἱ ἄρχοντες διετηρήθησαν (ἡ σύγκλητος ἐλειτούργει ὅπως ἐπὶ τῶν καλῶν χρόνων) καὶ ὁ ᾽Οκταβιανὸς παρουσιάζετο ὡς ἄρχων δημοκρατικός.

Το 28 ἔλαβε τον τίτλον του προϊσταμένου της συγκλήτου καὶ ὀλίγον κατ’ ὀλίγον συνεκέντρωσεν εἰς τὸ πρόσωπόν του τὰς ἐξουσίας τοῦ ἀνθυπάτου , τοῦ δημάρχου , τοῦ ὑπάτου , καὶ τοῦ μεγίστου ἀρχιερέως , αἱ ὁποῖαι ἔπρεπε κανονικῶς νὰ ἀσκοῦνται ἀπὸ ἰδιαιτέρους ἄρχοντας.

῾Ως ἀνθύπατος εἶχε τὴν ἀνωτάτην ἐξουσίαν, τὸ imperium, ὅπως ἔλεγον οἱ Ρωμαῖοι, εἰς τὰς ἐπαρχίας· δηλαδὴ ἦτο ὁ ἀνώτατος ἄρχων τοῦ στρατοῦ καὶ ὁ ἀνώτατος δικαστής, ἔχων τὸ δικαίωμα νὰ δικάζῃ ὅλους τοὺς κατοίκους (ἀκόμη καὶ τοὺς Ρωμαίους πολίτας). Τὸ ἀξίωμα αὐτὸ ἔδιδεν εἰς τὸν ᾽Οκταβιανὸν ἐξαιρετικὴν δύναμιν καὶ διὰ τοῦτο ἔφερε διαρκῶς τὸν τίτλον imperator, δηλαδὴ αὐτοκράτωρ , τὸν ὁποῖον ἔφερον καὶ οἱ διάδοχοί του, καὶ ἀπ’ αὐτὸν τὸ νέον πολίτευμα, ὠνθμάσθη αὐτοκρατορία .

῾Ως δήμαρχος εἶναι ἀπαραβίαστος, συγκαλεῖ τὴν ἐκκλησίαν καὶ τὴν σύγκλητον, προτείνει νόμους καὶ ἐμποδίζει τὰς πράξεις τῶν ἄλλων ἀρχόντων. ῾Ως ὕπατος κυβερνᾷ τὴν Ρώμην καὶ τὴν ᾽Ιταλίαν καὶ ἐκδίδει διατάγματα, τὰ ὁποῖα ἔχουν ἰσχὺν νόμου δι’ ὅλον τὸ κράτος. Τέλος, τὸ ἀξίωμα τοῦ μεγίστου ἀρχιερέως δίδει εἰς τὴν ἐξουσίαν του θρησκευτικό χρῖσμα.

῾Ο ᾽Οκταβιανὸς λοιπόν, ὅπως ἄλλοτε οἱ βασιλεῖς, ἦτο ἀνώτατος ἄρχων τοῦ στρατοῦ, ἀνώτατος δικαστὴς καὶ νομοθέτης καὶ ἡ ἐξουσία του περιεβάλλετο με θρησκευτικὸν κῦρος. Τὴν ἐντύπωσιν αὐτὴν τῆς ἱερότητος τῆς ἐξουσίας του ἐνίσχυσεν ἡ σύγκλητος, ἡ ὁποία ἀπένειμεν εἰς τὸν ᾽Οκταβιανὸν τὸν τίτλον Αὔγουστος (=σεβαστός), τίτλον ὁ ὁποῖος ἐδίδετο μόνον εἰς τοὺς θεοὺς καὶ μὲ τὸ ὄνομα αὐτὸ εἶναι γνωστὸς εἰς τὴν ἱστορίαν.

2.   Η ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ

῾Ο Αὔγουστος ἐδημιούργησε κατ’ οὐσίαν νέον διοικητικὸν σύστημα. Τὸ κράτος ἐκυβέρνα, κυρίως τὸ ἰδιαίτερον συμβούλιον τοῦ αὐτοκράτορος , τὸ ὁποῖο ἀπετέλεσαν ἔμπιστοι ὀπαδοί του. Οὗτοι εἶναι: ὁ παιδικός του φίλος Ἀγρίππας , ἐξαίρετος στρατηγός, ὁ ὁποῖος εἶχε ποοσφέρει μεγάλάς ὑπηρεσίας κατὰ τοὺς ἐμφυλίους πολέμους· ἐπίσης ὁ Μαικήνας , ἀπὸ ἀρχαίαν βασιλικὴν οἰκογένειαν τῆς Τυρρηνίας, ὁ ὁποῖος διεκρίθη κυρίως ὡς διπλωμάτης· τέλος, μερικοὶ συγκλητικοὶ καὶ ἄλλοι ἀνώτεροι ὑπάλληλοι.

Διὰ τὴν διοίκησιν τῶν πολλῶν καὶ ποικίλων ὑποθέσεων τῶν ἐπαρχιῶν ἐδημιουργήθησαν ἰδιαίτεραι ὑπηρεσίαι καὶ τοιουτοτρόπως ἐσχηματίσθη ἡ γραφειοκοατία τοῦ Αὐγούστου, ἡ ὁποία ἀπετελεῖτο ἀπὸ ὑπαλλήλους ἐξησκημένους καὶ ἐξαρτωμένους ἀμέσως ἀπὸ τὸν αὐτοκράτορα.

᾽Εκτὸς τοῦ δημοσίου θησαυροφυλακίου, τὸ ὁποῖον διεχειρίζετο ἡ σύγκλητος, ἐσχημάτισε τὸ αὐτοκρατορικὸν θησαυροφυλάκιον , εἰς τὸ ὁποῖον εἰσήρχοντο οἱ φόροι τῶν ἐπαρχιῶν. ᾽Ανώτατοι ἀξιωματικοὶ καὶ ὑπάλληλοι πληρώνονται ἀπὸ τὸ ταμεῖον αὐτὸ καὶ εἶναι ἀφωσιωμένοι εἰς τὸ πρόσωπον τοῦ αὐτοκοάτορος.

῾Ο Αὔγουστος κατέβαλε μεγάλην προσπάθειαν νὰ δώσῃ εἰς τὴν Ρώμην ὄψιν μεγαλουπόλεως, ὅπως ἦσαν αἱ πόλεις τῆς ῾Ελλάδος καὶ τῆς ᾽Ανατολῆς (ἰδίως ἡ ᾽Αλεξάνδρεια) ἐκτισεν, ἐπεσκεύασε καὶ κατώρθωσε νὰ κυχηθῇ ὅτι παρέδωκε μαρμαρόκτιστον τὴν πόλιν, τὴν ὁποίαν παρέλαβε πλινθόκτιστον .

᾽Ιδίως ἀπησχόλησαν αὐτὸν δύο προβλήματα: νὰ ἀναγεννήσῃ τὴν γεωργίαν καὶ νὰ περιορίση τὴν θρησκευτικὴν καὶ ἡθικὴν παραλυσίαν τῆς ἐποχῆς του. ᾽Εγκατέστησε παλαιμάχους καὶ ἀπόρους πολίτας εἰς τάς ἐρημωθείσας ἀπὸ τοὺς ἐμφιλίους πολέμους ἐκτάσεις τῆς ᾽Ιταλίας, αἱ ὁποῖαι ἐκαλλιεργήθησαν ἐπιμελῶς. ῾Η ἀξία τῆς γῆς ηὐξήθη, ἡ ληστεία κατεστάλη, τὸ ἐμπόριον δὲ καὶ ἠ βιομηχανία ἔλαβον νέαν ζωήν. Διὰ νὰ πολεμήσῃ τήν ἀθεΐα, τήν ἔκλυσιν τῶν ἠθῶν, τὴν περιφρόνησιν τῆς οἰκογενείας, τὴν πολυτέλειαν εἰς τὰ δεῖπνα καὶ τὸν ἱματισμόν, ἔλαβε διάφορᾳ νομοθετικὰ μέτρα. Ἐπέβαλε τὸν γάμον, περιώρισε τὸ διαζύγιον, προσεπάθησε νὰ ἀνανεώσῃ τὰς παλαιὰς τελετὰς καί νὰ ἀφυπνίσῃ τὴ παλαιὰν θρησκευτικὴν παράδοσιν. Ἀλλ’ ἡ ἐπιτυχία του περιωρίσθη εἰς ἐξωτερικοὺς τύπους μόνον, διότι ἡ προσπάθεια του συνήντησε μεγάλην ἀντίδρασιν τῆς ἀνωτέρας κοινωνικῆς τάξεως. Αὐτὴ ἡ κόρη του ᾽Ιουλία ἔδιδε τὸ παράδειγμα ἐκλύτου καὶ ἀτάκτου βίου, ὥστε ὁ Αὔγουστος ἠναγκάσθη νὰ τὴν ἐξορίσῃ.

᾽Επίσης ἐφρόντισε πολύ νὰ βελτιώσῃ τὴν κυβέρνησιν τῶν ἐπαρχιῶν. ῾Ο ἴδιος ἐπεσκέφθη πολλὰ μέρη, προσεπάθησε νὰ παύσῃ τὴν ἀργυρολογίαν καὶ τὴν κακοδιοίκησιν καὶ ἐπέβλεπε τὴν ἀπονομὴν τῆς δικαιοσύνης.

3.   ΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΤΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ

῾Ο Αὔγουστος δὲν ἐπεδίωξε κατακτήσεις, ἀλλ’ ἤθελεν ἁπλῶς νὰ ἐξασφαλίσῃ με ἰσχυρὸν στρατὸν τὰ σύνορα. ῾Ο στρατός ὅπως καὶ ἡ διοίκησις, ἔγινεν αὐτοκρατορικός. Χωρὶς νὰ καταργήσῃ τὴν στρατιωτικὴν θητείαν, στρατολογεῖ ἀπὸ Ρωμαίους πολίτας καὶ ἀπὸ κατοίκους τῶν ἐπαρχιῶν ἐθελοντὰς μισθοφόρους, οἱ ὁποῖοι κατατάσσονται δι’ 2Ο - 25 ἔτη οὗτοι δὲν ἐπιτρέπεται νὰ νυμφεύωνται καὶ ἀπολυόμενοι λαμβάνουν χρηματικὴν ἀποζημίωσιν ἤ γαίας. ῎Ετσι κατήρτισε στρατὸν ἀπὸ 3ΟΟ χιλ.

᾽Εν τούτοις, διὰ νὰ ἐξασφαλίσῃ τὴν εἰρήνην εἰς τὰς συνοριακὰς ἐπαρχίας, ὑπεχρεώθη νὰ διεξαγάγῃ πολλοὺς πολέμους. ῾Ο ἴδιος συνεπλήρωσε τὴν κατάκτησιν τῆς ῾Ισπανίας, ἐταπείνωσεν εἰς τὴν ᾽Ασίαν τοὺς Πάρθους καὶ προσήρτησε τὰ μικρὰ ἀνεξάρτητα κράτη τῆς Γαλατίας καὶ τῆς ᾽Ιουδαίας. Οἱ στρατηγοί του Δροῦσος καὶ Τιβέριος, υἱοὶ τῆς συζύγου του Λιβίας ἀπὸ πρῶτον γάμον, ὑπέταξαν πολλοὺς παραδουναβίους λαοὺς καὶ κατέστησαν τὸν Δούναβιν εἰς ὅλον τὸ μῆκος του σύνορον τοῦ κράτους.

᾽Αλλ’ ὁ δραματικώτερος ἀπὸ τοὺς πολέμους τοῦ Αὐγούστου εἶναι ὁ κατά τῶν Γερμανῶν . Διὰ νὰ ἐξασφαλίσῃ τὰς ἐπαρχίας τοῦ Ρήνου ἀπὸ τὰς ἐπιδρομὰς τῶν γερμανικῶν φυλῶν, ὁ Δροῦσος ἀνέλαβε νὰ μεταφέρῃ τὰ σύνορα εἰς τὸν ῎Ελβαν καὶ τὴν προσπάθειάν του ἐσυνέχισεν ὁ Τιβέριος (12 - 7 π. Χ.). ῾ Η ἐπιχείρησις εἰς τὴν ἀδιάβατον ἀπὸ δάση καὶ ἕλη χώραν ἦτο ἐπίπονος. ᾽Εν τούτοις, ἡ μεταξὺ Ρήνου καὶ ῎Ελβα χώρα ἐφάνη ὅτι ὑπέκυψε καὶ ρωμαϊκαὶ λεγεῶνες ἐγκατεστάθησαν εἰς αὐτήν. ᾽Αλλὰ τὸ ἔτος 9 μ.Χ., ἕνεκα τῆς κακῆς διοικήσεως τοῦ Βάρου , ἐξερράγη τρομερὰ ἐπανάστασις τῶν Γερμανῶν. ῾Ο Βάρος, παρασυρθεὶς μὲ τρεῖς λεγεῶνας εἰς τὸ Τευτοβούργιον δάσος, κατεσφάγη καὶ ὁ Αὔγουστος, γέρων ἤδη, δὲν ἠθέλησε νὰ ἀρχίσῃ νέον ἀγῶνα. ῞Οριον τοῦ κράτους εἰς τὸ σημεῖον αὐτὸ ἔμεινεν ὁ Ρῆνος.

4.   ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ

Ὁ Αὒγουστος ἐξηκολούθη νὰ ζῇ εἰς τὴν οἰκίαν του ἐπὶ τοῦ Παλατίνου ὡς ἁπλοῦς ἰδιώτης καὶ ἀπέφευγε συστηματικῶς νὰ ἐξερεθίζῃ τοὺς πολίτας μὲ ἐπιδείξεις καὶ αὐταρχικοὺς τρόπους. Τὸν αὐτοκράτορα ὅμως ἀπησχόλει διαρκῶς τὸ ζήτημα τῆς διαδοχῆς. Αἱ ἐξουσίαι εἶχον δοθῆ ἰσοβίως μόνον εἰς αὐτὸν καὶ μετὰ τὸν θάνατόν του ἦτο δυνατὸν νὰ ἀποκατασταθῇ τὸ δημοκρατικὸν καθεστώς. ῾Ο Αὔγουστος ἔλαβεν ὡς συνάρχοντά του τὸν Τιβέριον, υἱόν, ὅπως γνωρίζομεν, τῆς δευτέρας συζύ γου του Λιβίας, τὸν ὁποῖον εἶχε υἱοθετήσει καὶ ὥρισεν αὐτὸν διάδοχον.

῾Ο Αὔγουστος, μετὰ κυβέρνησιν 46 ἐτῶν, ἀπέθανε τὸ 14 μ.Χ. εἰς ἡλικίαν 76 ἐτῶν. Οἱ Ρωμαῖοι ἐθαψαν αὐτὸν εἰς τὸ περίφημον μαυσωλεῖον, τό ὁποῖον ὁ ἴδιος εἶχε κτίσει εἰς τὸ πεδίον τοῦ Ἄρεως καὶ ἡ σύγκλητος κατέταξεν αὐτὸν μεταξυ τῶν θεῶν.

5.   ΑΙ ΤΕΧΝΑΙ

Κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ Αὐγούστου αἱ τέχναι ἤκμασαν εἰς τὸ ρωμαϊκὸν κράτος. ᾽Αλλ’ οἱ Ρωμαῖοι δὲν διεκρίθησαν οὔτε εἰς τὴν γλυπτικὴν οὔτε εἰς τὴν ζωγρᾳφικήν. Τὰ γλυπτικὰ ἔργα ἢ κατεσκεύαζον ῞Ελληνες τεχνῖται εἰς τὴν Ρώμην ἢ παρηγγέλλοντο εἰς τὰ ἑλληνικὰ ἐργαστήρια. ᾽Επίσης τὰ μέγαρα ἐκόσμησαν ῞Ελληνες ζωγράφοι.

Ἀντιθέτως, οἱ Ρωμαίοι διέπρεψαν εἰς την ἀρχιτεκτονικὴν καί κατασκεύασαν μνημεῖα ἀνταξια τοῦ μεγαλείου τῆς Ρώμης.

῾Η ἀρχιτεκτονικὴ εἶναι ἡ κατ’ ἐξοχὴν ρωμαϊκὴ τέχνη. ᾽Αλλ’ οἱ Ρωμαῖοι τὰ πρότυπα τῶν οἰκοδομημάτων ἐδανείσθησαν ἀπὸ τοὺς ῞Ελληνας. ᾽Απὸ τὴ ἑλληνικὴν ἀρχιτεκτονικὴν παρέλαβον τοὺς κίονας , τὴν στοὰν καὶ τὰ ἀετώματα . Οἱ ἴδιοι ἐδημιούργησαν τὰ τόξα , διὰ τῶν ὁποίων συνέδεον τοὺς κίονας, τὰς ἁψῖδας καὶ τὸν στρογγύλον θόλον , μὲ τὸν ὁποῖον ἐστέγαζον συνήθως τὰ οἰκοδομήματα. Τοιουτοτρόπως ἐδημιουργήθη ὁ ρωμαϊκὸς ρυθμός .

῾Ο Αὔγουστος ἐκόσμησε τὴν Ρώμην μὲ πλῆθος μνημείων. Κατεσκεύασε νέαν ἀγορὰν καὶ συνεπλήρωσε τὸ θέατρον τοῦ Μαρκέλλου . ῾Ο ᾽Αγρίππας κατεσκεύασε μεγάλας θέρμας , ἤτοι λουτρά, εἰς τὸ πεδίον τοῦ Ἄρεως· κολοσσιαῖον ναόν, τὸ Πάνθεον , σχήματος κυκλικοῦ, ὅπου ἐλατρεύοντο οἱ προστάται τῆς οἰκογενείας τοῦ Αὐγούστου θεοί· δύο θέατρα: τὸ ἀμφιθέατρον καὶ μεγάλην στοὰν μὲ 300 κίονας. ᾽Εξαίρετον ἐπίσης ἔργον ἦτο ὁ βωμὸς τῆς εἰρήνης , κεκοσμημένος μὲ ὡραιότατα ἀνάγλυφα ῾Ελλήνων γλυπτῶν.

6.   ΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ

῾Η περίοδος ἀπὸ τὸν θάνατον τοῦ Σύλλα μέχρι τοῦ θανάτου του Αὐγούστου ὑπῆρξεν ἡ ταραχωδεστέρα τῆς ρωμαϊκῆς ἱστορίας, ἀλλὰ καὶ ἡ ἐνδοξοτέρα καὶ ἡ μᾶλλον δημιουργική. ῾Ο κολοσσιαῖος πλοῦτος καὶ ἡ ἑλληνικὴ ἐπίδρασις ἐλέπτυνον το πνεῦμα τῶν Ρωμαίων καί ἀνέπτυξαν τὸ καλαισθητικὸν συναίσθημα καὶ ἀπό τὰ 8Ο π.Χ. μέχρι το 14 μ.Χ. ἔχομεν περίοδον ἀκμῆς: τὸν χρυσοῦν αἰῶνα τῶν ρωμαϊκῶν γραμμάτων. Τὴν περίοδον αὐτήν ὠνόμασαν αἰῶνα τοῦ Αὐγούστου.

Οἱ Ρωμαῖοι συγγραφεῖς εἶναι μαθηταὶ τῶν ῾Ελλήνων· ὅμως εἰς τὴν περίοδον αὐτὴν τῆς ἀκμῆς ἔχουν αὐτοτέλειαν καὶ ἰδιάζοντα χαρακτῆρα καὶ ἐδημιούργησαν ἔργα ἀξιόλογα. ῾Η Ρώμη εἶχε μεγάλους συγγραφεῖς ἤδη ἀπὸ τῆς δημοκρατίας. Κατὰ τοὺς χρόνους τῶν ἐμφυλίων πολέμων ὁ ἱστοριογράφος Σαλλούστιος (85 - 35 π.Χ.), τὸν ὁποῖον παραβάλλουν πρὸς τὸν Θουκυδίδην, συνέγραψε τὴν ῾Ιστορίαν τῆς συνωμοσίας τοῦ Κατιλίνα καὶ τοῦ πολέμου κατὰ τοῦ ᾽Ιουγούρθα . ῾Ο ᾽Ιούλιος Καῖσαρ συνέγραψε τὰ ᾽Απομνημονεύματα τοῦ Γαλατικοῦ πολέμου , τὸν ὁποῖον αὐτὸς διεξήγαγεν. ῾Ο ἴδιος συνέγραψε καὶ τὰ ῾Υπομνήματα τοῦ ἐμφυλίου πολέμου κατὰ τοῦ Πομπηίου. ῾Ο μεγαλύτερος ὅμως συγγραφεὺς τῶν χρόνων τῆς δημοκρατίας εἶναι ὁ περίφημος ρήτωρ Κικέρων (106 - 43), τοῦ ὁποίου σώζονται πολλοὶ ρητορικοὶ λόγοι, φιλοσοφικαὶ πραγματεῖαι καὶ ἐπιστολαί, τὰ ὁποῖα θεωροῦνται ὡς πρότυπον τοῦ λατινικοῦ λόγου.

Κατα τήν περιοδον αὐτήν ἤκμασαν ἐπίσης δύο μεγάλοι ποιηταί: ὁ Κάτοὑλος (87 - 54)καὶ ὁ Λουκρήτιος (97 - 55). ῾Ο πρῶτος ἦτο λεπτότατος καὶ παθητικώτατος λυρικὸς ποιητής ὁ Λουκρήτιος ἔψαλλε μὲ ἀσυνήθιστον εἰς τοὺς Ρωμαίους πρωτοτυπίαν καὶ δύναμιν τὰς φιλοσοφικάς του θεωρίας περὶ τοῦ κόσμου, περὶ τῶν θεῶν καὶ τῆς ἀνθρωπίνης ψυχῆς εἰς τὸ ποίημά του Περὶ τῆς φύσεως τῶν ὄντων . Πολλοὶ θεωροῦν αὐτὸν ὡς τὸν μέγιστον τῶν ποιητῶν τῆς Ρώμης.

Κατὰ τοὺς αὐτοκρατορικοὺς χρόνους ἀκμάζει ἡ ἱστοριογραφία . ῾Ο μεγαλύτερος πεζογράφος τῶν χρόνων τοῦ Αὐγούστου εἶναι ὁ ἱστορικὸς Τίτος Λίβιος (59 π.Χ. - 17 μ.Χ.), ὁ ὁποῖος μὲ σεμνὴν ὑπερηφάνειαν ἔγραψε τὰς συνεχεῖς προόδους τῆς Ρώμης ἀπὸ τῆς κτήσεώς της μέχρι τοῦ Αὐγούστου.

῾Ο αἰὼν τοῦ Αὐγούστου σημειώνει κυρίως τὴν μεγίστην ἀκμὴν τῆς ρωμαϊκῆς ποιήσεως . Πέντε μεγάλοι ποιηταὶ ἔζησαν τότε: ὁ Βιργίλιος, ὁ ῾Οράτιος, ὁ ᾽Οβίδιος, ὁ Τίβουλος καὶ ὁ Προπέρτιος.

῾Ο Βιργίλιος (70 - 19 π.Χ.), ὁ πολύμνητος ποιητὴς τῶν Ρωμαίων, τὸν ὁποῖον παραβάλλουν μὲ τὸν ῞Ομηρον, ἔγραψεν εἰς τὴν νεότητά του τα Βουκολικά , εἰς τὰ ὁποῖα μιμεῖται τὸν Θεόκριτον. ᾽Αργότερα συνέγραψε τὰ Γεωργικά , εἰς τὰ ὁποῖα περιγράφει τὴν ζωὴν τῶν γεωργῶν καὶ τὰς ἀπολαύσεις τοῦ βίου τῶν ἀγρῶν. ᾽Αλλὰ τὸ κύριον ἔργον τοῦ Βιργιλίου εἶναι ἡ Αἰνειάς , εἰς τὴν ὁποίαν προσεπάθησε νὰ φθάσῃ τὸν ῞Ομηρον. Διηγεῖται τὴν ἐγκατάστασιν εἰς τὴν ᾽Ιταλίαν τοῦ Αἰνείου, γενάρχου τῆς ᾽Ιουλίας γενεᾶς, καὶ τοὺς ἐκεῖ ἀγῶνάς του. Εἰς τὸ ποίημά του αὐτὸ ὑμνεῖται ἡ Ρώμη καὶ ὁ Αὔγουστος.

῾Ο ῾ Οράτιος (65 - 8 π.Χ.) διεκρίθη κυρίως ὡς λυρικὸς ποιητής. ῎Εγραψεν ᾽Ωδάς , ᾽ Επιστολάς , καὶ Σατίρας . ᾽Απὸ τὰ ἔργα τοῦ ῾Ορατίου διακρίνονται κυρίως αἱ εὐτράπελοι ᾽Ωδαί, εἰς τὰς ὁποίας ἐκφράζει τὰ ἀτομικά του συναισθήματα, τὴν χαρὰν τῆς ζωῆς καὶ τῶν διασκεδάσεων.

• ῾Ο ᾽Οβίδιος (43 π.Χ. - 17 μ.Χ.), ὁ Τίβουλος (54 - 16 π.Χ.) καὶ ὁ Προπέρτιος (48 π.Χ. - 17 μ.Χ.) εἶναι ποιηταὶ μὲ λεπτὴν ἔμπνευσιν.