Ο Αριστόνοος, άγνωστος από αλλού, είναι ο δημιουργός δύο ύμνων που βρέθηκαν στις ανασκαφές του 1903 στην περιοχή του θησαυρού των Αθηναίων στους Δελφούς. Ο Αριστόνοος ανήκει χρονολογικά στο 3ο τέταρτο του 4ου αιώνα π.Χ. Τιμήθηκε από τις αρχές των Δελφών, ο ίδιος και οι απόγονοί του, με το δικαίωμα να έχει προτεραιότητα στη σειρά, κάθε φορά που θα ήθελε να συμβουλευτεί το μαντείο. Το δικαίωμα αυτό το κέρδισε δίκαια, χάρη στους ύμνους που συνέθεσε για τους θεούς, όπως αναφέρει μια δελφική επιγραφή.[1]Από τους ύμνους αυτούς σώζονται ένας παιάνας προς τιμήν του Απόλλωνος και ένας ύμνος στην Εστία.
Ο παιάνας προς τιμήν του Απόλλωνος φαίνεται ότι συντέθηκε με αφορμή τη δελφική γιορτή των Θεοξενίων. Το ποίημα ξεκινά με μια επίκληση στο θεό, ακολουθεί η περιγραφή της δύναμής του, ορισμένα μυθικά περιστατικά που συνδέονται με τον Απόλλωνα (άφιξη στα Τέμπη, στους Δελφούς, τα δώρα που λαμβάνει από τους άλλους θεούς) και λήγει με παράκληση για παροχή ευημερίας και ασφάλειας προς τους προσευχόμενους. Το περιεχόμενο του ύμνου παρουσιάζει ομοιότητες με τα λόγια της Πυθίας στους εναρκτήριους στίχους των Ευμενίδων του Αισχύλου.
Ο Αριστόνοος Νικοσθένους Κορίνθιος συνέθεσε τον ύμνο
για τον Πύθιο Απόλλωνα:
Στον πύθιο, ιερόκτιστο
συ που κατοικείς δελφικό βράχο,
την παντοτινή μαντική σου έδρα,
ιή, ιέ Παιάν,
Απόλλων, της κόρης του Κοίου[2]
Λητώς σεμνή χαρά
με τη βούληση του Δία,[3]του ύψιστου
των μακαρίων θεών, ώ ιέ Παιάν.
Όπου απ' τον τρίποδά σου,
δώρο θεόκτητο, δάφνη που την έκοψαν χλωρή
σείοντας, με τη μαντική τέχνη
ασχολείσαι, ιή ιέ Παιάν,
απ' το φρικώδες άδυτο,
με την ιερή σε χρησμούς των μελλόντων
απόφανση και φωνές της καλόηχης
λύρας, ώ ιέ Παιάν.
Στα Τέμπη εξαγνίστηκες,[4]
με τη θέληση του υπέροχου Δία,
κι η Παλλάδα σ' έστειλε
στους Δελφούς, ιή ιέ Παιάν,
όπου πείθοντας την ανθοτρόφο Γη
και τη Θέμη, θεά με ωραίες πλεξούδες,
πάντα με ωραίο λιβάνι γεμάτη έδρα
κατέχεις,[5]ώ ιέ Παιάν.
Γι' αυτό την Αθηνά μπροστά απ’ το ναό σου
στο άγιο μαντείο σου έχεις[6]
τιμώντας την με αθάνατη
ανταπόδοση, ιή ιέ Παιάν,
ευγνώμων στην αιώνια μνήμη σου
για την παλιά χάρη που σου έκανε τότε,[7]
τις ύψιστες της παρέχεις
τιμές, ώ ιέ Παιάν.
Με δώρα σε τιμούν οι θεοί οι αθάνατοι,
ο Ποσειδώνας στο αγνό του ιερό,[8]
οι Νύμφες στο Κωρύκιο
άντρο, [9]ιή ιέ Παιάν,
ο Διόνυσος στις πομπές των πυρσών ανά τρία χρόνια,
η σεβαστή Άρτεμη τη γη σου
με τα καλογυμνασμένα σκυλιά της
φυλάγοντας, ώ ιέ Παιάν.
Όμως, εσύ που στα φαράγγια του Παρνασσού,
στα νάματα της Κασταλίας
τα καλόδροσα το σώμα σου
απαλό το κάνεις,[10]ιή ιέ Παιάν,
αφού χαρείς με τους ύμνους μας,
πλούτο έντιμο να δίνεις
πάντοτε, σωτήριος να στέκεις
στο πλάι μας, ώ ιέ Παιάν.
[1] Collitz, GDI II, 1899, no 2721.
[2] Τιτάνας, γιος του Ουρανού και της Γαίας, πατέρας της Λητούς.
[3] Ο Απόλλωνας εκφέρει τους χρησμούς του μέσω της Πυθίας κατά τη θέληση του Δία.
[4] Ο Απόλλωνας εξαγνίστηκε για το φόνο του Πύθωνα, του μυθικού δράκοντα που φύλαγε το μαντείο των Δελφών, όταν εκείνο ανήκε ακόμη στη Γαία και τη Θέμιδα. Ο Αριστόνοος παραλείπει την άμεση αναφορά στο φόνο του Πύθωνα, προφανώς από πρόθεση να εξαγνίσει το μύθο. Στους Δελφούς υπήρχε ειδική γιορτή που τιμούσε τον εξαγνισμό του Απόλλωνα στα Τέμπη, τα λεγόμενα Σεπτήρια ή Στεπτήρια: κάθε οχτώ χρόνια μια ομάδα εκλεκτών παιδιών ξεκινούσε από τους Δελφούς και πήγαινε στα Τέμπη. Εκεί έκαναν λαμπρή θυσία και έφτιαχναν στεφάνια από το ίδιο δέντρο δάφνης που είχε χρησιμοποιήσει και ο Απόλλωνας. Κατόπιν επέστρεφαν στους Δελφούς, όπου τα στεφάνια φυλάσσονταν για τους νικητές των Πυθίων. Βλ. Αιλ., Ποικ. ιστ. 3, 1.
[5] Σε άλλες παραλλαγές του μύθου ο Απόλλωνας καταλαμβάνει τους Δελφούς χωρίς τη θέληση των προηγούμενων κυριάρχων του μαντείου.
[6] Ο ποιητής υπαινίσσεται το ιερό της Αθηνάς Προναίας στους Δελφούς που βρισκόταν πριν από το ναό του Απόλλωνα για κάποιον, ο οποίος κατευθυνόταν προς αυτόν από την ανατολική είσοδο του ιερού χώρου (Προναία < προ + ναός). Η λατρεία της Προναίας Αθήνας στους Δελφούς χρονολογείται από τον 8ο αιώνα π.Χ., αλλά ο ναός της ανακατασκευάστηκε κατά τον 4ο αιώνα.
[7] Η χάρη που χρωστά ο Απόλλων στην Αθηνά είναι ο εξαγνισμός του στα Τέμπη μετά το φόνο του Πύθωνα.
[8] Ο Ποσειδώνας θεωρούνταν ότι κατείχε στους Δελφούς την πηγή του Πλειστού, ενώ ο Παυσανίας (10, 24, 4) μνημονεύει και βωμό του Ποσειδώνος στο ναό του Απόλλωνος.
[9] Σπήλαιο στον Παρνασσό, από τη νύμφη Κωρυκία, με την οποία ο Απόλλων απέκτησε γιο, τον Λυκωρέα. Σήμερα λέγεται και Σαρανταύλι.
[10] Η εικόνα του θεού που πλένεται στα νερά της Κασταλίας αντανακλά το πλύσιμο του αγάλματος του θεού από τους ιερείς των Δελφών.
via ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου