Τὰ ἑπτά Μυστήρια τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας

ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Χ. ΙΩΑΝΝΙΔΟΥ

·        ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΜΥΣΤΗΡΙΩΝ ΓΕΝΙΚΩΣ

Ἄρθρον ι΄ τοῦ Συμβόλου τῆς Πίστεως: Ὁμολογῶ ἕν βάπτισμα εἰς ἄφεσιν ἀμαρτιῶν.

Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ, συνεχίζει τὸ ἀπολυτρωτικὸν ἔργον τοῦ Σωτῆρος, διδάσκουσα καὶ ποιμαίνουσα, τὴν κοινωνίαν τῶν πιστῶν καὶ χορηγοῦσα εἰς αὐτοὺς τὴν θείαν χάριν διὰ τῶν Μυστηρίων της.

Ἡ λέξις μυστήριον, παραγομένη ἐκ τοῦ μύω (= κλείω τὸ στόμα, ὥστε νὰ μὴ ἀποκαλύπτω θρησκευτικήν τινα ἀλήθειαν εἰς τοὺς μὴ μεμυημένους, ἤ κλείω τοὺς ὀφθαλμούς, διότι ἐκλείοντο οἱ ὁφθαλμοί τῶν ὑποψηφίων πρὸς μύησιν, διὰ νὰ μὴ βλέπουν τὰ τελούμενα), σημαίνει μυστικόν τι καὶ ἀπόρρητον οἱονδήποτε. Ἐν τῆ χριστιανικῇ θρησκείᾳ Μυστήρια, κατὰ τὴν γενικωτέραν σημασίαν τῆς λέξεως, λέγονται αἱ ἀλήθειαι τῆς πίστεώς μας, αἱ ὁποῖαι ὑπερβαίνουν τὴν ἀνθρωπίνην ἀντίληψιν καὶ δὲν δύνανται νὰ γνωσθοῦν διὰ τοῦ λόγου, ἀλλὰ μόνον διὰ τῆς πίστεως, ὅπως εἶναι τὰ δόγματα: τῆς Ἁγίας Τριάδος, τῆς ἐνσαρκώσεως τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, τῶν δύο φύσεων ἐν τῷ Χριστῷ τῆς διὰ τοῦ σταυρικοῦ θανάτου τοῦ Κυρίου ἄρσεως τῆς ἁμαρτίας ἐκ τοῦ κόσμου καὶ ἄλλαι. Εἰδικώτερον εἰς τὴν χριστιανικὴν Ἐκκλησίαν Μυστὴρια λέγονται ὡρισμέναι ἱεραὶ τελεταί, αἱ ὁποῖαι συνεστήθησαν ὑπ’ αὐτοῦ τοῦ Κυρίου καὶ τῶν Ἀποστόλων του καὶ διὰ τῶν ὁποίων μεταδίδεται εἰς τοὺς Χριστιανοὺς δι’ ὁρατῶν σημείων ἡ ἀόρατος θεία χάρις.

Εἰς τὰ Μυστήρα διακρίνομεν τὸ ἐσωτερικόν στοιχεῖον ἀπὸ τὸ ἐξωτερικόν . Καὶ ἐσωτερικὸν μὲν στοιχεῖον εἶναι ἡ θεία χάρις, ἡ ὁποία, μεταδιδομένη ἀοράτως εἰς τὸν πιστόν, ἐνεργεῖ τὴν ἀναγέννησιν καὶ τὸν ἁγιασμὸν αὐτοῦ, ἐξωτερικὸν δὲ αἱ τελεταὶ καὶ τὰ ὑλικά, τὰ ὁποῖα χρησιμοποιοῦνται διὰ τὴν τέλεσιν τῶν Μυστηρίων.

Μεταξὺ τοῦ ἐξωτερικοῦ καὶ ἐσωτερικοῦ στοιχείου τῶν Μυστηρίων ὑπάρχει στενὴ σχέσις καὶ ὁ ἄνθρωπος, ἐπειδὴ καὶ αὐτὸς εἶναι καὶ πνευματικὸν καὶ σωματικὸν ὄν, ἔχει ἀνάγκην ἀμφοτέρων. Ὁ Μογίλας εἰς τὴν ἐρώτησιν τί εἶναι Μυστήριον, ἀπαντᾷ ὡς ἑξῆς εἰς τὴν ὁμολογίαν του: «Τὸ Μυστήριον εἶναι μία τελετὴ, ἡ ὁποία ὑποκάτω εἰς κάποιον εἶδος ὁρατὸν εἶναι αἰτία καὶ φέρει εἰς τὴν ψυχὴν τοῦ πιστοῦ τὴν ἀόρατον χάριν τοῦ Θεοῦ, διαταχθέν ὑπὸ τοῦ Κυρίου ἡμῶν, δι’ οὗ έκαστος τῶν πιστῶν τὴν θείαν χάριν λαμβάνει».

Ἀπαραίτητοι ὅροι διὰ τὴν μετάδοσιν τῆς θείας χάριτος διὰ τῶν Μυστηρίων εἶναι ἡ κανονικὴ καὶ παρὰ κανονικοῦ κληρικοῦ τέλεσις τοῦ Μυστηρίου καὶ ἡ κατάλληλος προπαρασκευὴ καὶ ἡ πίστις τοῦ μετέχοντος εἰς τὰ Μυστήρια Χριστιανοῦ.

Τὰ Μυστήρια εἶναι ἑπτά:

1) Τὸ Βάπτισμα.

2) Τὸ Χρῖσμα.

3) Ἡ θεία Εὐχαριστία ἤ θεία Μετάληψις.

4) Ἡ Μετάνοια ἢ Ἐξομολόγησις.

5) Ἡ Ἱερωσύνη.

6) Ὁ Γάμος.

7) Τὸ Εὐχέλαιον.

Διακρίνονται δέ ταῦτα εἰς ὑποχρεωτικὰ καὶ προαιρετικά , ὡς καὶ εἰς ἐπαναλαμβανόμενα καὶ μὴ ἑπαναλαμβανόμενα . Ὑποχρεωτικὰ μὲν εἶναι:τὸ Βάπτισμα, τὁ Χρῖσμα, ἡ Μετάνοια καὶ ἡ Εὐχαριστία, προαιρετικὰ δέ τὰ λοιπά. Ἐπαναλαμβανόμενα Μυστήρια εἶναι: ἡ Μετάνοια, ἡ Εὐχαριστία, ὁ Γάμος καὶ τὸ Εὐχέλαιον, μὴ ἐπαναλαμβανὸμενα δὲ τὰ λοιπά.

1.   ΤΟ ΒΑΠΤΙΣΜΑ

Ο ΒΑΠΤΙΣΜΑ εἶναι ἀπὸ τὰ σπουδαιότερα Μυστὴρια, διότι δι’ αὐτοῦ εἰσέρχεταί τις εἰς τὴν Ἐκκλησίαν καὶ γίνεται μέλος αὐτῆς. Κατὰ τὸ Βάπτισμα ὁ βαπτιζόμενος διὰ τριττῆς ἀναδύσεως καὶ καταδύσεως εἰς τὸ ἡγιασμένον δι’ ἰδιαιτέρας ἱεροτελεστίας ὕδωρ εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἀπαλλάσσεται καὶ ἀπὸ τὸ προπατορικὸν ἁμάρτημα καὶ ἀπὸ τὰς ἰδικάς του προαιρετικὰς ἁμαρτίας (Πράξ. Β΄ 38, ΚΒ΄ 16) καὶ ἀναγεννᾶται, λαμβάνει τὴν θείαν χάριν.

Τὸ Βάπτισμα συνεστὴθη ὑπ’ αὐτοῦ τοῦ Σωτῆρος, ὅταν ἀπέστειλε τοὺς μαθητάς του εἰς τὸ κὴρυγμα τοῦ Εὐαγγελίου εἰπών: «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος» (Ματθ. ΚΗ΄ 19).

Τὴν ἀνάγκην τοῦ Βαπτίσματος διὰ τὴν ἀναγέννησιν τοῦ Χριστιανοῦ ἐτόνισεν ὁ Κύριος εἰς τὴν ὀμιλίαν του πρὸς τὸν Νικόδημον μέ τοὺς λόγους: « Ἐὰν μή τις γεννηθῆ ἐξ ὕδατος καὶ Πνεύματος, οὐ δύναται εἰσελθεῖν εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν » (Ἰωάν. Γ΄ 5).

Οἱ βαπτιζόμενοι πρὸ τοῦ Βαπτίσματος κατηχοῦντο, δηλαδὴ ἐδιδάσκοντο πρῶτον τὰς ἀληθείας τῆς χριστιανικῆς Θρησκείας. Ἐπειδὴ όμως, ὡς εἴπομεν, τὸ Βάπτισμα εἶναι ἀπαραίτητον, ὅπως γίνῃ τις μέλος τῆς Ἐκκλησίας καὶ ἀπαλλαγῇ τῶν ἁμαρτιῶν, διὰ νὰ μὴ μείνουν τὰ νήπια, ἀποθνῄσκοντα, ἀβάπτιστα, εἰσήχθη ἀπὸ τοῦ Γ’ αἰῶνος εἰς τὴν Ἐκκλησίαν ὁ νηπιοβαπτισμός , καὶ οἱ γονεῖς καὶ οἱ ἀνάδοχοι τοῦ νηπίου ἀνελάμβανον τὴν ὑποχρέωσιν νὰ διδάξουν βραδύτερον εἰς τὸν βαπτισθέντα τὰς χριστιανικὰς ἀληθείας.

Ἡ τριττὴ ἀνάδυσις καὶ κατάδυσις εἱς τὸ ὕδωρ συμβολίζει τὴν τριήμερον ταφὴν καὶ ἀνάστασιν τοῦ Κυρίου. Κατὰ τὸ Βάπτισμα ὁ Χριστιανὸς θάπτει τὸν παλαιὸν ἀμαρτωλὸν ἄνθρωπον καὶ ἀναγεννᾶται, ἀνίσταται καὶ γίνεται νέος ἄνθρωπος ἄνευ ἀμαρτιῶν (Ρωμ. Ϛ 4). Δι’ αὐτὸ καλεῖται τὁ Μυστήριον τοῦτο λουτρόν παλιγγενεσίας. Ὁ κανονικὸς λοιπὸν τύπος τοῦ Μυστηρίου τούτου εἶναι ἡ τριττὴ ἀνάδυσις καὶ κατάδυσις εἰς ἡγιασμένον ὕδωρ ὑπὸ ἐπισκόπου ἤ πρεσβυτέρου. Μόνον εἰς ἐξαιρετικὰς περιπτώσεις, ἄν ὁ μέλλων νὰ βαπτισθῇ εἶναι βαρέως ἀσθενὴς καὶ δέν ὑπάρχῃ κληρικός, ἐπιτρέπεται τὸ δι’ ἐπιχύσεως ἤ διὰ ραντισμοῦ ἤ καὶ τὸ εἰς τὁν ἀέρα Βάπτισμα ὑπὸ οἱουδήποτε Χριστιανοῦ. Καὶ τὸ τοιοῦτον ὅμως Βάπτισμα πρέπει νὰ τελῆται εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ἀγίου Πνεύματος.

2.   ΤΟ ΧΡΙΣΜΑ

Ο ΧΡΙΣΜΑ τελεῖται ἀμέσως μετὰ τὸ Βάπτισμα καὶ κατ’ αὐτὸ μεταδίδονται εἰς τὸν χριόμενον τὰ χαρίσματα τοῦ ἁγίου Πνεύματος, διὰ τῶν ὁποίων ἐνισχύεται καὶ τελειοποιεῖται ἡ πνευματικὴ ζωὴ τοῦ Χριστιανοῦ, ἡ ὁποία ἤρχισε διὰ τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος. Ὅπως κατὰ τὴν βάπτισιν τοῦ Κυρίου ἀμέσως μετὰ τὸ Βάπτισμα κατῆλθεν ἐπ’ αὐτοῦ τὸ ἄγιον Πνεῦμα, τοιουτοτρόπως καὶ τὸ χρῖσμα πρέπει νὰ τελῆται ἀμέσως μετὰ τὸ Βάπτισμα πρὸς μετάδοσιν δι’ αὐτοῦ τῶν χαρισμάτων τοῦ ἁγίου Πνεύματος.

Κατὰ τοὺς ἀποστολικοὺς χρόνους τὰ χαρίσματα τοῦ ἁγίου Πνεύματος οἱ Ἀπόστολοι μετέδιδον διὰ τῆς ἐπιθέσεως τῶν χειρῶν ἐπὶ τοὺς βαπτιζομένους (Πράξ. Η΄ 14 - 17, ΙΘ΄ 2 - 6). Βραδύτερον, ὅταν ὁ Χριστιανισμὸς μετεδόθη εἰς πλεῖστα μέρη καὶ δέν ἦτο δυνατὸν οἱ Ἀπόστολοι καὶ οἱ διάδοχοί των νὰ μεταβαίνουν πανταχοῦ, διὰ νὰ ἐπιθέτουν τὰς χεῖρας, ἀντικατεστάθη ἡ ἐπίθεσις τῶν χειρῶν διὰ τῆς χρίσεως διὰ τοῦ ἀγίου Μύρου .

Τὸ ἅγιον Μύρον ἀποτελεῖται ἀπὸ ἔλαιον καὶ ἀπὸ τεσσαρᾴκοντα περίπου ἄλλας ἀρωματώδεις οὐσίας, αἱ ὁποῖαι παριστᾴνουν τὸ πλῆθος τῶν χαρισμάτων τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Παρασκευάζεται δὲ τὸ ἅγιον Μύρον τὴν Μ. Τετάρτην καὶ καθαγιάζεται εἰς τὸν Πατριαρχικὸν ναὸν Κωνσταντινουπόλεως τὴν Μ. Πέμπτην, συλλειτουργούντων τοῦ Πατριάρχου καὶ ἄλλων ἀρχιερέων. Ἑκάστη Αὐτοκέφαλος Ἐκκλησία ἔχει τὸ δικαίωμα νὰ καθαγιάζῃ τὸ Μύρον πρὸς ἰδίαν χρῆσιν, ἡ Αὐτοκέφαλος ὅμως Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος παραλαμβάνει τοῦτο ἀπὸ τὸ Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον εἰς ἕνδειξιν τοῦ πρὸς αὐτὸ σεβασμοῦ.

Τὸ Μυστήριον τοῦ Χρίσματος τελεῖ ἐπίσκοπος ἢ πρεσβύτερος χρίων σταυροειδῶς τὸ μέτωπον τοῦ βαπτισθέντος πρὸς ἁγιασμὸν τῆς ἕδρας τῆς διανοίας, τὰ αἰσθητήρια ὅργανα πρὸς ἁγιασμὸν τῶν αἰσθήσεών του, τὸ στῆθος πρὸς ἁγιασμὸν τῶν αἰσθημάτων του καὶ τὰς χεῖρας καὶ τοὺς πόδας πρὸς ἁγιασμὸν τῶν ἔργων του. Εἰς ἐκάστην τοιαύτην χρῖσιν ὁ λειτουργὸς λέγει: « Σφραγὶς δωρεᾶς Πνεύματος ἁγίου, ἀμήν ».

Οἱ λόγοι οὗτοι στηρίζονται εἰς ὅσα λέγει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ἐν 2 Κορ. Α΄ 21: « Ὁ δὲ βεβαιῶν ἡμᾶς σὺν ὑμῖν εἰς Χριστὸν καὶ χρίσας ἡμᾶς ὁ Θεός, ὁ καὶ σφραγισάμενος ἡμᾶς καὶ δοὺς τὸν ἀρραβῶνα τοῦ Πνεύματος ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν » καὶ σημαίνουν οἱ λόγοι οὗτοι τὴν ἐπιβεβαίωσιν καὶ ἐπισφράγισιν τοῦ Βαπτίσματος καὶ τὴν μετάδοσιν τῶν χαρισμάτων τοῦ ἁγίου Πνεύματος.

3.   Η ΘΕΙΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑ

ΘΕΙΑ Εὐχαριστία εἶναι σπουδαιότατον, ὅσον καὶ τὸ Βάπτισμα, καὶ ἀναγκαιότατον Μυστήριον. Κατ’ αὐτὴν ο Χριστιανός, μεταλαμβάνων μὲ εἰλικρινῆ μετάνοιαν τοῦ ἡγιασμένου ἄρτου καὶ οἴνου, μεταλαμβάνει αὐτοῦ τοῦ σώματος καὶ αἵματος τοῦ Σωτῆρος εἰς ἄφεσιν ἀμαρτιῶν καὶ εἰς ζωὴν αἰώνιον. Συνέστησε δὲ τὸ Μυστήριον της Θείας Ευχαριστίας αὐτὸς ὁ Σωτὴρ ἡμῶν κατὰ τὸν Μυστικὸν Δεῖπνον, κατὰ τὸν ὁποῖον συνέφαγε διὰ τελευταίαν φορὰν μετὰ τῶν μαθητῶν Του. Τότε, κατὰ τοὺς Εὐαγγελιστάς: « Λαβὼν ἄρτον καὶ εὐχαριστήσας - ἐξ οὗ καὶ τὸ ὄνομα τοῦ Μυστηρίου Θεία Εὐχαριστία - ἔδωκε τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ καὶ εἶπε˙ λάβετε φάγετε, τοῦτό ἐστι τὸ σῶμά μου καὶ λαβὼν τὸ ποτήριον καὶ εὐχαριστήσας ἔδωκεν αὐτοῖς λέγων ˙ πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες, τοῦτό ἐστι τὸ αἷμά μου, τὸ τῆς καινῆς Διαθήκης, τὸ περὶ πολλῶν ἐκχυνόμενον εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν » (Ματθ. ΚϚ΄ 26 - 28, Μαρκ. ΙΔ΄ 25-27, Λουκ. Δ΄ 19, Ἰωάν. Ϛ΄ 48-58).

Ἡ Θεία Εὐχαριστία εἶναι Μυστήριον ἅμα καὶ σταυρικὴ θυσία, Μυστήριον μέν, διότι κατ’ αὐτὸ ὑπὸ τὰ εἴδη τοῦ ἄρτου καὶ τοῦ οἴνου μεταλαμβάνομεν αὐτοῦ τοῦ σώματος καὶ τοῦ αἵματος τοῦ Κυρίου καὶ ἑνούμεθα τοιουτοτρόπως μετ’ αὐτοῦ θυσία δέ, διότι ἡ Θεία Εὐχαριστία εἶναι καὶ παράστασις ἀναίμακτος τῆς ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ θυσίας τοῦ Σωτῆρος (1 Κορ. ΙΑ΄ 26).

Συστατικὰ στοιχεῖα τοῦ Μυστηρίου τῆς Θείας Εὐχαριστίας εἶναι ὁ ἄρτος καὶ ὁ οἷνος. Ὁ ἄρτος πρέπει νὰ εἶναι ἐκ σίτου, καθαρὸς καὶ ἔνζυμος, διότι ὁ Σωτὴρ ἕφαγε τὸν μυστικὸν δεῖπνον πρὸ τοῦ Ἰουδαϊκοῦ Πάσχα, κατὰ τὸ ὁποῖον ἔτρωγον οἱ Ἰουδαῖοι ἄζυμα, ὁ δὲ οἷνος πρέπει νὰ εἶναι ἐρυθρὸς καὶ ἀπὸ σταφυλὰς ἀμπέλου. Μετὰ τοῦ οἴνου ἀναμειγνύεται καὶ ὀλίγον ὕδωρ, εἰς ἀνάμνησιν τοῦ γεγονότος ὅτι, ὅταν ὁ στρατιώτης ἐκέντησε τὴν πλευρὰν τοῦ Σωτῆρος ἐπὶ τοῦ σταυροῦ, ἐξῆλθεν ἐξ αὐτῆς αἶμα καὶ ὕδωρ (Ἰωάν. ΙΘ΄ 34).

Τὸ ἱερὸν τοῦτο Μυστήριον εἶναι σπουδαιότατον, διότι κατ᾽ αὐτὸ ἑνούμεθα μετὰ τοῦ Κυρίου καὶ πρὸς ἀλλήλους ὅλοι οἱ Χριστιανοί, συμφώνως πρὸς τοὺς λόγους τοῦ Κυρίου: « ὁ τρώγων μου τὴν σάρκα καὶ πίνων μου τὸ αἷμα ἐν ἐμοὶ μένει κἀγὼ ἐν αὐτῷ »( Ἰωάν.Ϛ 37). Ὁμοίως καὶ ὁ Ἀπόστολος Παῦλος λέγει: « τὸ ποτήριον τῆς εὐλογίας, ὅ εὐλογοῦμεν, οὐχὶ κοινωνία ἐστὶ τοῦ αἵματος τοῦ Χριστοῦ ; τὸν ἄρτον, ὃν κλῶμεν, οὐχὶ κοινωνία τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ ἐστιν ; ὅτι εἷς ἄρτος, ἕν σῶμα οἱ πολλοί ἐσμεν ˙ οἱ γὰρ πάντες ἐκ τοῦ ἑνὸς ἄρτου μετέχομεν» ( 1 Κορ. Ι΄ 16).

Ἐκ τούτων εἶναι πρόδηλος ἡ ἀνάγκη νὰ μεταλαμβάνωσιν ὅλοι οἱ Χριστιανοί, καὶ μάλιστα πολλάκις, ἀλλ’ ὀφείλουν οὖτοι νὰ εἶναι τελείως παρεσκευασμένοι δι’ εἰλικρινοῦς μετανοίας καὶ ἐξομολογὴσεως, ὥστε νὰ ἔχουν καθαρὰ χείλη καὶ καθαρὰν καρδίαν, διὰ νὰ δεχθοῦν ἐντός των τὸ ἄχραντον σῶμα καὶ τὸ τίμιον αἶμα τοῦ Κυρίου. Ὅσοι μεταλαμβάνουν τῆς Θείας Εὐχαριστίας ἄνευ τοιαύτης προπαρασκευῆς διαπράττουν μέγα ἁμάρτημα καὶ ἐπισύρουν ἐναντίον των τὴν καταδίκην τοῦ Θεοῦ.

« ὁ γὰρ ἐσθίων καὶ πίνων ἀναξίως κρῖμα ἑαυτῷ ἐσθίει καὶ πίνει », λέγει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος (1 Κορ.ΙΑ΄ 29).

Τὸ Μυστήριον τῆς Θείας Εὐχαριστίας ὁνομάζεται καὶ Θεία Μετάληψις καὶ Θεία Κοινωνία .

4.   Η ΜΕΤΑΝΟΙΑ

ΜΕΤΑΝΟΙΑ εἶναι Μυστήριον, κατὰ τὸ ὁποῖον ὁ ἁμαρτωλὸς Χριστιανὸς ἐξομολογεῖται τὰς ἁμαρτίας του, μετανοεῖ δι’ αὐτὰς πικρῶς καὶ λαμβάνει τὴν συγχώρησιν ἀπὸ τὸν Θεὸν διὰ τοῦ ἱερέως, ἐπανακτῶν τοιουτοτρόπως τὴν θείαν χάριν.

Καὶ τὸ Μυστήριον τῆς Μετανοίας εἶναι ἀπαραίτητον εἰς τὴν θρησκευτικὴν ζωὴν τοῦ Χριστιανοῦ, διότι οὗτος, ὡς ἄνθρωπος, πολλάκις ἁμαρτάνει καὶ αἰσθάνεται τὴν ἀνάγκην,νὰ ἀνακουφισθῇ ἀπὸ τὸ βαρος της ἁμαρτίας, ἐκφράζων τὸν πόνον του και ζητῶν παρηγορίαν καὶ συγγνώμην ἀπὸ τὸν πολυέλεον Θεόν, τοῦ ὁποίου μὲ τὴν ἁμαρτίαν του παρέβη τὸ ἅγιον θέλημα. Τὸ Μυστήριον τοῦτο καλεῖται Μετάνοια , διότι δι’ αὐτοῦ ὁ Χριστιανὸς μεταβάλλει φρόνημα, νοῦν, βίον καὶ ὑπόσχεται νὰ μὴ ἐπαναλάβῃ τὸν ἁμαρτωλόν του βίον. Ἐξομολόγησις δὲ καλεῖται, διότι ὁ μετανοῶν ἐξομολογεῖται, ἤτοι ἀνακοινώνει τὰ ἁμαρτήματά του ἐνώπιον τοῦ ἱερέως, ὁ ὁποῖος ὀνομάζεται Πνευματικός .

Εἶναι πρόδηλον ὅτι ἡ ἐξομολόγησις αὕτη πρέπει νὰ εἶναι πραγματικὴ καὶ εἰλικρινής, διὰ νὰ διαγνώσῃ ὁ Πνευματικός, ὡς ἄλλος ἰατρός, τὴν ψυχικὴν ἀσθένειαν, ὥστε νὰ ὁρίσῃ τὴν ἀναγκαίαν θεραπείαν, τὴν πρέπουσαν διαγωγήν, εἰς τὸν ἐξομολογούμενον καὶ τὰ λεγόμενα ἐπιτίμια.

Τὰ ἐπιτίμια εῖναι ὡρισμέναι πράξεις, τὰς ὁποίας ἐπιβάλλει ὁ Πνευματικὸς εἰς τὸν μετανοοῦντα καὶ ἐξομολογούμενου πρὸς ἄσκησίν του, διὰ νὰ ἀποφεύγῃ τὸ κακὸν καὶ νὰ συνηθίζῃ νὰ πράττῃ τὸ ἀγαθόν, ὅπως εἶναι π. χ. ἡ ἐλεημοσύνη, ἡ συχνὴ προσευχή, ἡ ἀνάγνωσις τῆς Ἁγίας Γραφῆς καὶ ἄλλων ὠφελίμων βιβλίων, ἡ ἀποχὴ ἐπὶ ὡρισμένον χρονικὸν διάστημα ἀπὸ τὴν Θείαν Εὐχαριστίαν καὶ ἄλλα.

Ὁ Πνευματικός, ἀναγινώσκων μετὰ τὴν ἐξομολόγησιν τὴν συγχωρητικὴν εὐχήν, παρακαλεῖ τὸν Θεὸν νὰ χαρίσῃ εἰς τὸν ἐξομολογηθέντα τὴν ἄφεσιν τῶν ἁμαρτιῶν του.

Ἀπὸ τὰ ἀνωτέρω καταφαίνεται, πόσον ὑψηλὸν εἶναι τὸ ἀξίωμα τοῦ Πνευματικοῦ, ὁ ὁποῖος πρέπει νὰ ἔχῃ βαθεῖαν εὐσέβειαν, μόρφωσιν καὶ πεῖραν τοῦ κόσμου, ὥστε νὰ δύναται νὰ δώσῃ εἰς τὸν μετανοήσαντα καὶ ἐξομολογούμενον ἐνίσχυσιν, παρηγορίαν καὶ σοφὰς συμβουλάς.

Καὶ ἡ Παλαιὰ Διαθήκη καὶ ἡ Καινὴ Διαθήκη συνιστοῦν πολλάκις εἰς τοὺς ἀνθρώπους τὴν μετάνοιαν. Τὸ βιβλίον τῶν Ψαλμῶν ἔχει πολλοὺς ὑπερόχους ψαλμοὺς μετανοίας, ἐκ τῶν ὁποίων εἷς εἶναι ὁ γνωστὸς 50 ὸς ψαλμός « Ἐλέησόν με ὁ Θεὸς κατὰ τὸ μέγα ἔλεός σου ».

Οἱ Προφῆται διαρκῶς παρεκίνουν τοὺς Ἰσραηλίτας εἰς μετάνοιαν, μὲ τὴν βεβαίαν ἐλπίδα ότι ὁ Θεὸς θὰ συγχωρήσῃ αὐτούς « Ἀποστραφήτω δὴ ἕκαστος ἀπὸ τῆς ὁδοῦ αὐτοῦ τῆς πονηρᾶς καὶ καλλίονα ποιήσατε τὰ ἐπιτηδεύματα ὑμῶν » λέγει ὁ προφήτης Ἱερεμίας. Ὁ Ἰωάννης ὁ Βαπτιστὴς καὶ ὁ Κύριος ἡμῶν ἤρχισαν τὸ κήρυγμά των μέ τὴν προτροπήν: «μετανοεῖτε ˙ ἤγγικε γὰρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν» (Ματθ. Γ΄ 2, Δ΄ 17). Ἐπίσης ὁ Κύριος ἔδωκεν εἰς τοὺς Ἀποστόλους καὶ εἰς τοὺς ποιμένας τῆς Ἐκκλησίας τὴν ἐξουσίαν νὰ συγχωρῶσι τὰς ἁμαρτίας τῶν ἀνθρώπων, λέγων: «ἄν τινων ἀφῆτε τὰς ἁμαρτίας, ἀφίενται αὐτοῖς, ἄν τινων κρατῆτε, κεκράτηνται» (Ἰωάν. Κ΄ 23).

5.   Η ΙΕΡΩΣΥΝΗ

ΙΕΡΩΣΥΝΗ εἶναι Μυστήριον, κατὰ τὸ ὁποῖον διὰ τῆς ἑπιθέσεως τῶν χειρῶν τοῦ ἐπισκόπου ἐπὶ τὸν χειροτονούμενον καὶ διὰ τῆς ἐπικλήσεως ἐπ’ αὐτοῦ τοῦ ἀγίου Πνεύματος κατέρχεται ἐπὶ τὸν χειροτονούμενον ἡ θεία χάρις, διὰ τῆς ὁποίας λαμβάνει οὗτος τὴν ἐξουσίαν νὰ διοικῇ τὸ ποίμνιόν του, νὰ διδάσκῃ αὐτὸ καὶ νὰ τελῇ τὰ ἱερὰ Μυστήρια.

Η ἱερωσύνη ὑπῆρχεν ἤδη εἰς τοὺς Ἰουδαίους, οἱ ὁποῖοι εἶχον ἀρχιερεῖς καὶ πρεσβυτέρους καὶ λευΐτας, βοηθοὺς τῶν ἀρχιερέων καὶ πρεσβυτέρων. Εἰς τὸν Χριστιανισμὸν ὁ ἴδιος ὁ Σωτὴρ, ἀφοῦ ἐξέλεξε τοὺς Ἀποστόλους, ἔδωκεν εἰς αὑτοὺς τὸ τρισσὰν ἀξίωμά του, διὰ νὰ συνεχίσουν ἐπὶ τῆς γῆς τὸ ἀπολυτρωτικόν του ἔργον (Ἰωάν. Κ΄ 22 - 24). Οἱ Απόστολοι ἔδωκαν τὴν αὐτὴν ἐξουσίαν καὶ χάριν εἰς τοὺς διαδόχους των (Πράξ. Ϛ΄ 6, ΙΓ΄ 3, 1 Τιμ. Δ΄ 14) καὶ τοιουτοτρόπως σήμερον οἱ ποιμένες τῆς Ἐκκλησίας, οἱ ἐπίσκοποι, οἱ πρεσβύτεροι καὶ οἱ διάκονοι ἀνάγουν τὴν ἀρχὴν τῆς ἐξουσίας των εἰς αὐτὸν τὸν Κύριον.

Τὸ κύριον καὶ ὁρατὸν σημεῖον εἰς τὸ Μυστήριον τῆς ἱερωσύνης εἶναι ἡ ἐπὶ τὸν χειροτονούμενον ἐπίθεσις τῶν χειρῶν τοῦ ἐπισκόπου διὰ τοῦτο καλεῖται τὸ Μυστήριον τοῦτο καὶ χειροτονία .

Ἀπὸ τῶν ἀποστολικῶν ἤδη χρόνων βλέπομεν ὅτι τρεῖς εἶναι οἱ βαθμοὶ τῆς ἱερωσύνης: τοῦ διακόνου, τοῦ πρεσβυτέρου καὶ τοῦ ἐπισκόπου. Ὁ ἐπίσκοπος, ὡς διάδοχος τῶν Ἀποστόλων, ἔχει, ὅπως ἐκεῖνοι, τὴν ἐξουσίαν νὰ χειροτονῇ αὐτὸς μόνος, νὰ διοικῇ τὴν Ἐκκλησίαν, νὰ διδάσκῃ τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ καὶ νὰ τελῇ τὰ Μυστήρια.

Ὁ ἱερεὺς τελεῖ πάντα τὰ Μυστήρια καὶ ὅλας τὰς ἱερὰς τελετάς πλὴν τοῦ Μυστηρίου τῆς ἱερωσύνης καὶ πλὴν τῆς τελετῆς τοῦ ἁγιασμοῦ τοῦ Μύρου καὶ τῶν ἐγκαινίων τῶν ναῶν, κηρύττει τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ καὶ διοικεῖ τὴν ἐνορίαν, τὴν ὁποίαν ἔχει ἐμπιστευθῆ εἰς αὐτὸν ὁ ἐπίσκοπος.

Ὁ διάκονος δὲν τελεῖ μόνος οὐδὲν Μυστὴριον καὶ οὐδεμίαν τελετήν, ἀλλὰ βοηθεῖ μόνον εἰς αὐτὰ τὸν πρεσβύτερον καὶ τὸν ἐπίσκοπον.

Ὁ ἱερεὺς καὶ ὁ διάκονος χειροτονοῦνται ὑπὸ τοῦ ἐπισκόπου, δύνανται νὰ εἶναι ἔγγαμοι, ἀλλὰ μετὰ τὴν χειροτονίαν ἀπαγορεύεται εἰς αὐτοὺς ὁ γάμος.

Ὁ ἑπίσκοπος χειροτονεῖται ὑπὸ δύο ἢ τρὶῶν ἐπισκόπων καὶ εἶναι πάντοτε ἄγαμος.

Εἰς τὴν ἱερωσύνην ἕχομεν τοὺς τίτλους τοῦ Πατριάρχου, Ἀρχιεπισκόπου, Μητροπολίτου, Ἀρχιμανδρίτου, Πρωτοσυγκέλλου, Οἰκονόμου, Ἀρχιδιακόνου κ. ἄ. ἀλλ’ οἱ τίτλοι οὗτοι εἶναι ἁπλᾶ γνωρίσματα τιμητικῆς καὶ διοικητικῆς διακρίσεως καὶ δέν ἐκφράζουν βαθμοὺς ἱερωσύνης.

Κατὰ τὴν Ἁγίαν Γραφὴν καὶ κατὰ τοὺς ἱεροὺς κανόνας τῆς Ἐκκλησίας ὁ ὑποψήφιος πρὸς χειροτονίαν πρέπει νὰ εἶναι πεπροικισμένος μέ πολλὰ προσόντα, μέ πίστιν, μέ εὐσέβειαν, μέ μόρφωσιν, μέ ἦθος χρηστόν, μέ ἱκανότητας διδακτικάς, μέ ὑγείαν σωματικήν, ὥστε νὰ εἶναι ἄξιος καθ’ ὁλα ποιμὴν καὶ ἀρχηγὸς τῆς Ἐκκλησίας (1 Τιμ. Δ΄ 12, Γ΄ 2).

6.   Ο ΓΑΜΟΣ

ΓΑΜΟΣ εἶναι Μυστήριον, κατὰ τὸ ὁποῖον ἐκεῖνοι, οἱ ὁποῖοι μέλλουν να συζευχθοῦν, λαμβάνουν διὰ τοῦ ἱερέως τὴν θείαν χάριν, διὰ τῆς ὁποίας ἁγιάζεται ἡ ἕνωσίς των πρὸς ἀμοιβαίαν σωματικὴν καὶ πνευματικὴν βοήθειαν καὶ πρὸς τεκνογονίαν. Τὸ Μυστήριον τοῦτο εἶναι μέγα καὶ ἀπὸ θρησκευτικῆς καὶ ἀπὸ κοινωνικῆς ἀπόψεως καὶ καθιερώθη ὑπ’ αὐτου τοῦ Θεοῦ κατὰ τὴν δημιουργίαν μὲ τοὺς θείους ἐκείνους λόγους: « οὐ καλὸν εἶναι τὸν ἄνθρωπον μόνον ποιήσωμεν αὐτῷ βοηθὸν κατ’ αὐτὸν »( Γεν. Β’ 18) καὶ « αὐξάνεσθε καὶ πληθύνεσθε καὶ πληρώσατε τὴν γῆν καὶ κατακυριεύσατε αὐτῆς » ( Γεν. Α’ 28). Ἐπίσης ὁ Κύριός μας, ὅταν συμμετέσχε μετὰ τῶν μαθητῶν του εἰς τὸν ἐν Κανᾷ γάμον καὶ ἔλαβε μάλιστα ἐνεργὸν μέρος, καθηγίασε μὲ τὸ παράδειγμά του τὸν γάμον, διὰ τοῦ ὁποίου ἱδρύεται ἡ οἰκογένεια, τὸ θεμέλιον τοῦτο τοῦ κοινωνικοῦ βίου. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ὡσαύτως, ὀνομάζων τὸ Μυστήριον τοῦ γάμου μέγα , παρομοιάζει τὴν ἕνωσιν τοῦ ἀνδρὸς καὶ τῆς γυναικὸς πρὸς τὴν ἕνωσιν τοῦ νυμφίου Χριστοῦ πρὸς τὴν νύμφην Ἐκκλησίαν καὶ ἀναφέρει καὶ τὰ ἀμοιβαῖα καθήκοντα τῶν συζύγων πρὸς ἑαυτοὺς καὶ πρὸς τὰ τέκνα των(Ἐφ. Ε’ 22-33).

Ἡ Ἐκκλησία ἐπιτρέπει καὶ ἁγιάζει τὸν γάμον ὑπὸ ὡρισμένας προῦποθέσεις, αἱ ὁποῖαι ὁρίζονται λεπτομερῶς ὑπὸ διαφόρων κανόνων καὶ διατάξεων. Τούτων αἱ σπουδαιότεραι εἶναι ὅτι οἱ μέλλοντες νὰ νυμφευθοῦν δὲν πρέπει νὰ ἔχουν στενὴν συγγένειαν ἐξ αἷματος ἢ ἐξ ἀγχιστείας ἤ πνευματικὴν συγγένειαν ἀναμεταξύ των καὶ νὰ ἔχουν τὴν νόμιμον ἡλικίαν.

Ὁ γάμος μεταξὺ Χριστιανοῦ καὶ μὴ Χριστιανοῦ ἀπαγορεύεται, ὁ δὲ μεταξὺ Ὀρθοδόξου Χριστιανοῦ καὶ αἱρετικοῦ ἤ σχισματικοῦ ἐπιτρέπεται, ὑπὸ τὸν όρον νὰ τελεσθῇ ὁ γάμος ὑπὸ Ὀρθοδόξου ἱερέως, τὰ τέκνα νὰ βαπτισθοῦν ὀρθοδόξως καὶ νὰ ἀνατραφοῦν εἰς τὴν Ὀρθόδοξον πίστιν καὶ διδασκαλίαν.Οἱ μεταξὺ Ὀρθοδόξων καὶ μὴ Ὀρθοδόξων γάμοι λέγονται μεικτοί. Ὑπάρχει εἰς μερικά χριστιανικὰ κράτη καὶ ὁ πολιτικός γάμος, κατὰ τὸν ὁποῖον κύριον στοιχεῖον εἶναι ἡ διὰ ληξιαρχικῆς πράξεως τῆς Δημαρχίας, ἀναγνώρισίς του καὶ οὐχὶ ἡ ἱεροτελεστία, ἀλλ’ ὁ πολιτικὸς γάμος δέν συμβιβάζεται πρὸς τὸ πνεῦμα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καὶ πρὸς τὰ ἤθη καὶ ἔθιμα τοῦ Ἑλληνικοῦ ἕθνους.

Ὁ διὰ τῆς θείας χάριτος κατὰ τὴν τέλεσιν τοῦ Μυστηρίου καθαγιασθεὶς γάμος εἶναι ἀδιάλυτος, συμφώνως πρὸς τοὺς λόγους τοῦ Κυρίου « ὅ οὖν ὁ Θεὸς συνέζευξεν, ὁ ἄνθρωπος μὴ χωριζέτω » (Ματθ. ΙΘ΄ 6) καὶ « Μωυσῆς πρὸς τὴν σκληροκαρδίαν ὑμῶν ἐπέτρεψεν ὑμῖν ἀπολῦσαι τὰς γυναῖκας ὑμῶν, ἀπ’ ἀρχῆς δὲ οὐ γέγονεν οὕτως » (Ματθ. ΙΘ΄ 8). Σήμερον ὅμως τὰ ἦθη τῶν Χριστιανῶν ἔχουν χαλάρωθῆ καὶ τὰ διαζύγια εἶναι πολλὰ καὶ συνήθη διὰ διαφόρους λόγους. Ἡ Ἐκκλησία, ἔχουσα ὑπ’ ὄψιν τοὺς λόγους τοῦ Σωτῆρος, ὁ ὁποῖος ἐπέτρεψε τὸ διαζύγιον διὰ λόγους ἀπιστίας( Ματθ. Ε’ 32), ἐπιτρέπει εἰς ἐξαιρετικὰς περιπτώσεις, ὅταν ἡ συμβίωσις εἶναι ἀδύνατος, τὸ διαζύγιον. Διὰ τοῦτο, ἂν διαλυθῇ ὁ γάμος διὰ διαζυγίου ἤ ἀποθάνῃ εἰς τῶν συζύγων, ἐπιτρέπεται καὶ δεύτερος γάμος, σπανιώτατα δέ καὶ εἰς ἐξαιρετικὰς περιπτώσεις καὶ τρίτος.

7.   ΤΟ ΕΥΧΕΛΑΙΟΝ

Ο ΕΥΧΕΛΑΙΟΝ ἤ Ἅγιον Ἔλαιο ν εἶναι τὸ ἱερὸν Μυστήριον, κατὰ τὸ ὁποῖον χορηγεῖται εἰς τὸν χριόμενον δι’ ἡγιασμένου ἐλαίου ἡ θεία χάρις, ἡ ὁποία θεραπεύει καὶ τὰς σωματικὰς καὶ τὰς ψυχικὰς ἀσθενείας τοῦ Χριστιανοῦ.

Τὸ Μυστήριον τοῦτο εἶναι θεοσύστατον, διότι οἱ ἵδιοι Ἀπόστολοι, ἀκολουθοῦντες παραγγελίαν τοῦ Σωτῆρος, « ἥλειφον ἐλαίῳ πολλοὺς ἀρρώστους καὶ ἐθεράπευον » (Μαρκ. Ϛ΄ 13). Ἐπίσης καὶ ὁ Ἰάκωβος ὁ Ἀδελφόθεος σαφῶς λέγει: « Ἀσθενεῖ τις ἐν ὑμῖν, προσκαλεσάσθω τοὺς πρεσβυτέρους τῆς Ἐκκλησίας καὶ προσευξάσθωσαν ἐπ’ αὐτὸν ἀλείψαντες αὐτὸν ἐλαίῳ ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Κυρίου, καὶ ἡ εὐχὴ τῆς πίστεως σώσει τὸν κάμνοντα καὶ ἐγερεῖ αὐτὸν ὁ Κύριος, κἂν ἁμαρτίας ἠ πεποιηκώς, ἀφεθήσεται αὐτῷ » (Ἰακ. Ε’ 14).

Διὰ τῆς θείας χάριτος, ἡ ὁποία μεταδίδεται εἰς τὸ Μυστήριον τοῦτο, πραγματοποιεῖται ἡ σωματικὴ καὶ μάλιστα ἡ ψυχικὴ Θεραπεία, ὅταν ὁ χριόμενος προσέρχηται εἰς τὸ Μυστήριον μὲ πίστιν πραγματικὴν καὶ μετανοῇ εἰλικρινῶς διὰ τὰς ἁμαρτίας του.

Τὸ Μυστήριον τοῦ Εὐχελαίου τελεῖται ὄχι μόνον ἐπὶ ἀσθενῶν, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ ὑγιῶν Χριστιανῶν, συνὴθως δέ ὅταν πρόκειται οὗτοι νὰ κοινωνήσουν. Διὰ τοῦ Εὐχελαίου προπαρασκευάζεται ὁ πιστός, διὰ νὰ μεταλάβῃ καὶ ἀπὸ τῆς ἀπόψεως ταύτης θεωρεῖται τὸ Εὐχέλαιον ὡς συμπληρωματικὸν τοῦ Μυστηρίου τῆς Μετανοίας. Εἰς τὴν Ἐκκλησίαν μας τὸ Εὐχέλαιον τελεῖται συνήθως κατὰ τὴν Μ. Τετάρτην ἐν τῷ ἱερῷ ναῷ, διότι πολλοὶ Χριστιανοὶ συνηθίζουν νὰ μεταλαμβάνουν τὴν Μ. Πέμπτην.

Τὸ Εὐχέλαιον, ἐκ τοῦ εὐχὴ καὶ ἔλαιον , ὡς κύριον συστατικὸν καὶ ὁρατὸν σημεῖον ἔχει τὴν εὐχήν, ἡ ὁποία ἀναγινώσκεται, καὶ τὸ ἔλαιον, διὰ τοῦ ὁποίου χρίονται οἱ Χριστιανοὶ σταυροειδῶς εἰς διάφορα μέλη τοῦ σώματός των.