Ἡ Μετοχή κατηγορηματικῶς

Κ. ΑΣΩΠΙΟΥ
καθηγητοῦ τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων

Η μετοχή είναι ένα ρηματικό επίθετο. Αυτό σημαίνει ότι έχει ταυτόχρονα και τα χαρακτηριστικά του ρήματος και τα χαρακτηριστικά του επιθέτου.

Η μετοχή είναι και ρήμα, γιατί:

α) έχει χρόνους (ενεστώτας > λύων, μέλλοντας > λύσων, αόριστος > λύσας, παρακείμενος > λελυκώς)

β) έχει διαθέσεις (ενεργητική: λύων, μέση: λυόμενος, παθητική: λυθείς)

γ) συντάσσεται (δηλαδή παίρνει υποκείμενο, αντικείμενο κ.τ.λ.), π.χ.

    οἱ μετέχοντες τοῦ πολέμου

δ) Δεν προσδιορίζεται από επίθετο αλλά από επίρρημα, π.χ.

    Οἱ δανειζόμενοι ῥᾳδίως

ε) Συνοδεύεται από το δυνητικό ἄν, για να δηλώσει το δυνατό ή απραγματοποίητο και ισοδυναμεί με δυνητική ευκτική ή δυνητική οριστική, π.χ.

    οἶδα ταῦτα οὐκ ἄν ὄντα ἀληθῆ > οἶδα ὅτι οὐκ ἄν εἴη ἀληθῆ ταῦτα > δηλώνει το δυνατό.

    ἴσμεν Σωκράτη ῥᾳδίως ἄν ἀφεθέντα ὑπὸ τῶν δικαστῶν, εἰ ἐκολάκευεν αὐτούς > ἴσμεν Σωκράτη ῥᾳδίως ἄν ἀφείθη ὑπὸ τῶν δικαστῶν, εἰ ἐκολάκευεν αὐτούς > δηλώνει το μη απραγματοποίητο.

Η μετοχή είναι και επίθετο, γιατί:

α) έχει τρία γένη: ὁ λύων, ἡ λύουσα, τὸ λῦον

β) χρησιμοποιείται ως επιθετικός προσδιορισμός και κατηγορούμενο, π.χ.

    Τὰ παρόντα πράγματα > επιθετικός προσδιορισμός

    Ἦν Περικλέους γνώμη νενικηκυῖα > κατηγορούμενο

γ) με το άρθρο γίνεται ουσιαστικό, π.χ. ὁ λέγων, οἱ κατέχοντες

Η μετοχή χρησιμοποιείται ως:

α) επιθετικός προσδιορισμός

β) κατηγορούμενο ή κατηγορηματικός προσδιορισμός

γ) επιρρηματικός προσδιορισμός

Ανάλογα με τη χρήση της η μετοχή χαρακτηρίζεται ως:

α) επιθετικός προσδιορισμός > επιθετική μετοχή

β) κατηγορούμενο ή κατηγορηματικός προσδιορισμός > κατηγορηματική μετοχή

γ) επιρρηματικός προσδιορισμός > επιρρηματική μετοχή