ἐπιμελεία τοῦ
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ
-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας
πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
-μεταπτυχιακοῦ ἐφηρμοσμένης παιδαγωγικῆς
πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
Δεύτερη κλίση (Declinatio secunda)
Η δεύτερη κλίση περιέχει ονόματα και των τριών γενών: αρσενικά και θηλυκά που λήγουν σε -us ή σε -er (γενική -i) και ουδέτερα που λήγουν σε -um (γενική -i). Ο χαρακτήρας του θέματος είναι -ο-.
αριθμός ενικός πληθυντικός
ονομαστική tubus tubī
γενική tubī tubōrum
δοτική tubō tubīs
αιτιατική tubum tubōs
κλητική tube tubī
αφαιρετική tubō tubīs
αριθμός ενικός πληθυντικός
ονομαστική puer puerī
γενική puerī puerōrum
δοτική puerō puerīs
αιτιατική puerum puerōs
κλητική puer puerī
αφαιρετική puerō puerīs
αριθμός ενικός πληθυντικός
ονομαστική magister magistrī
γενική magistrī magistrōrum
δοτική magistrō magistrīs
αιτιατική magistrum magistrōs
κλητική magister magistrī
αφαιρετική magistrō magistrīs
αριθμός ενικός πληθυντικός
ονομαστική pilum pila
γενική pilī pilōrum
δοτική pilō pilīs
αιτιατική pilum pila
κλητική pilum pila
αφαιρετική pilō pilīs
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:
1. Η κατάληξη της γενικής πληθυντικού -orum σε μερικά ονόματα συγκόπτεται σε -um: talentum=talentorum, Argivum=Argivorum).
2. Είναι αρκετά τα αρσενικά της δεύτερης κλίσεως που λήγουν σε -er, όπως puer, ager. κτλ. Αρχικά και τα ονόματα αυτά είχαν την κατάληξη -us (puer-us, όπως numer-us, agr-us κτλ.). αλλά την κατάληξη αυτή την απέβαλαν, όπως και την κατάληξη της κλητικής του ενικού -e.
3. Από τα ονόματα αυτά όσα μπροστά από το r του θέματος έχουν σύμφωνο (π.χ. agr-, libr-, κτλ.), ύστερα από την αποβολή των καταλήξεων -us και -e ανέπτυξαν μπροστά από το r ένα e βραχύ. (Έτσι προήλθε από το agr- το ager, από το libr- το liber, κτλ.).
4. Στις άλλες πτώσεις τα ονόματα που λήγουν σε -er κλίνονται όπως ακριβώς και όσα λήγουν σε -us.
5. Όμοια μεταβολή παθαίνουν κανονικά στην ονομαστική και κλητική του ενικού όταν χρησιμοποιούνται και στη λατινικά γλώσσα, τα υπερδισύλλαβα ελληνικά δευτερόκλιτα κύρια ονόματα που τελειώνουν σε -ρος. π.χ. Alexander Αλέξανδρος (αντί Alexandr-us), Antipăter Αντίπατρος (αντί Antipatr-us). Αλλά Codrus Κόδρος. Μερικά απ' αυτά διφορούνται π.χ. Cassandrus και Cassander Κάσσανδρος, Euandrus και Euander Εύανδρος.
Ανωμαλίες μερικών δευτερόκλιτων ονομάτων:
1. Το όνομα deus θεός: α΄) δεν έχει εύχρηστη την κλητική του ενικού (dee)· αντί γι' αυτή οι ποιητές χρησιμοποιούν την κλητική του ονόματος divus (= θεός) dive, ενώ οι μεταγενέστεροι Λατίνοι την ενική ονομαστική deus (=ω θεέ)· β´) σ' όλες τις πτώσεις του πληθυντικού εκτός από την αιτιατική, έχει διπλούς και τριπλούς τύπους και σχηματίζεται ως εξής: dei (dii) di, deorum (deuni), deis (diis) dis, deos, dei (dii) di, deis (diis) dis.
2. Τα υπερδισύλλαβα ονόματα σε -ius και -ium στη γενική του ενικού πολλές φορές συναιρούν το τελικό ii σε i και τονίζονται, ύστερα από τη συναίρεση, στην παραλήγουσα, έστω και αν αυτή είναι βραχεία (αντίθετα προς τον κανόνα): Vergilius Βεργίλιος, gen. Vergilii και Vergili. officium υπηρεσία, καθήκον gen. officii και offici κτλ.
αριθμός ενικός πληθυντικός
ονομαστική praestigium praestigia
γενική praestigiī & praestigi praestigiōrum
δοτική praestigiō praestigiīs
αιτιατική praestigium praestigia
κλητική praestigium praestigia
αφαιρετική praestigiō praestigiīs
3. Τα κύρια ονόματα σε -ius, γνήσια Λατινικά, όπως Vergilius, Marius, Tullius κ.τ.τ. και το προσηγορικό filius (γιος), σχηματίζουν την κλητική του ενικού σε i αντί ie (με συναίρεση του ie σε i): Tulli = Τύλλιε, mi fili = παιδί μου.
αριθμός ενικός πληθυντικός
ονομαστική Ovidius
-
γενική Ovidiī & Ovidi
-
δοτική Ovidiō
-
αιτιατική Ovidium
-
κλητική Ovidi
-
αφαιρετική Ovidiō
-
αριθμός ενικός πληθυντικός
ονομαστική filius filiī
γενική filiī & fili filiōrum
δοτική filiō filiīs
αιτιατική filium filiōs
κλητική fili filiī
αφαιρετική filiō filiīs
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου