Ὅλη ἡ θεωρία για τον Ἀόριστο Β' τῆς Ἀρχαίας Ἑλληνικῆς

τῆς
Αλεξάνδρας Μπογατσά 

 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ:

1. Παράδειγμα σχηματισμού ενεργητικού και μέσου αορίστου Β΄
2. Κανόνες τονισμού
3. Πίνακας ενδεικτικού σχηματισμού του αορίστου β΄ ορισμένων εύχρηστων ρημάτων
4. Πίνακας των συνηθέστερων ρημάτων της Α΄ συζυγίας με ενεργητικό και μέσο αόριστο β΄

Παράδειγμα σχηματισμού ενεργητικού και μέσου αορίστου Β΄

Πολλά ρήματα σχηματίζουν ενεργητικό και μέσο αόριστο σύμφωνα με τις καταλήξεις του αντίστοιχου παρατατικού στην οριστική και του αντίστοιχου ενεστώτα στις άλλες εγκλίσεις καθώς και στο απαρέμφατο και τη μετοχή. Ο αόριστος αυτός ονομάζεται (ενεργητικός ή μέσος) αόριστος δεύτερος.

α) Ενεργητικός αόριστος β’: ἔπαθον(< ρ. πάσχω).
Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική	Προστακτική	Απαρέμφατο	Μετοχή
ἔ-παθ-ον	πάθ-ω	πάθ-οιμι	-	παθ-εῖν	παθ-ὼν παθ-οῦσα παθ-ὸν
ἔ-παθ-ες	πάθ-ῃς	πάθ-οις	πάθ-ε
ἔ-παθ-ε	πάθ-ῃ	πάθ-οι	παθ-έτω
ἐ-πάθ-ομεν	πάθ-ωμεν	πάθ-οιμεν	-
ἐ-πάθ-ετε	πάθ-ητε	πάθ-οιτε	πάθ-ετε
ἔ-παθ-ον	πάθ-ωσι	πάθ-οιεν	παθ-όντων

β) Μέσος αόριστος β΄: ἐλαβόμην (< ρ. λαμβάνω).
Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική	Προστακτική	Απαρέμφατο	Μετοχή
ἐ-λαβ-όμην	λάβ-ωμαι	λαβ-οίμην	-	λαβ-έσθαι	λαβ-όμενος λαβ-ομένη λαβ-όμενον
ἐ-λάβ-ου	λάβ-ῃ	λάβ-οιο	λαβ-οῦ
ἐ-λάβ-ετο	λάβ-ηται	λάβ-οιτο	λαβ-έσθω
ἐ-λαβ-όμεθα	λαβ-ώμεθα	λαβ-οίμεθα	-
ἐ-λάβ-εσθε	λάβ-ησθε	λάβ-οισθε	λάβ-εσθε
ἐ-λάβ-οντο	λάβ-ωνται	λάβ-οιντο	λαβ-έσθων

Β. Κανόνες τονισμού

α) Στον ενεργητικό αόριστο β':

1.    Το απαρέμφατο και η μετοχή στο αρσενικό και ουδέτερο γένος των απλών και των σύνθετων ρημάτων τονίζονται πάντοτε στη λήγουσα (σε αντίθεση με τους ονοματικούς τύπους του ενεστώτα). Το απαρέμφατο παίρνει περισπωμένη και η μετοχή οξεία.

π.χ.: βαλεῖν, εἰπεῖν, καταβαλεῖν, ἀπειπεῖν και
βαλών, καταβαλόν, εἰπών, ἀπειπόν.
Αλλά το θηλυκό της μετοχής τονίζεται στην παραλήγουσα και παίρνει περισπωμένη.
π.χ.: βαλοῦσα, εἰποῦσα.

2.    α) Το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του αορίστου β΄ των ρημάτων ἔρχομαι, εὑρίσκω, λαμβάνω, λέγω και ὁρῶ, όταν είναι απλό, τονίζεται στη λήγουσα:

ἐλθέ, εὑρέ, λαβέ, εἰπέ, ἰδέ.
Όταν όμως είναι σύνθετο, ο τόνος ανεβαίνει.

π.χ.: ἄπελθε, ἄνευρε, παράλαβε, πρόσειπε, πάριδε.

β) Ομοίως, όλα τα σύνθετα ρήματα ανεβάζουν τον τόνο στο β΄ ενικό και πληθυντικό πρόσωπο της προστακτικής.

Π.χ.: βάλε - παράβαλε, πείσε - μετάπεισε.

3.    Ο αόριστος β΄ ἔσχον ανεβάζει τον τόνο στην υποτακτική, ευκτική και προστακική όταν είναι σύνθετος και εφόσον το επιτρέπει η λήγουσα:

σχῶ, σχῇς, σχῇ κ.λπ. → παράσχω, παράσχῃς, παράσχῃ κ.λπ.

σχές, σχέτω κ.λπ. → παράσχες, παρασχέτω κ.λπ.
σχοίην, σχοίης, σχοίη κ.λπ. → παράσχοιμι, παράσχοις, παράσχοι κ.λπ.

Παρατήρηση: Ο αόριστος β΄ του ρήματος ἔχω, όταν είναι απλός (ἔσχον), σχηματίζει ευκτική σχοίην.
Όταν, όμως, είναι σύνθετος (παρέσχον) σχηματίζει ευκτική: σχοίμι. Π.χ.: παράσχοιμι.

β) Στο μέσο αόριστο β΄:

4.    Το απαρέμφατο του μέσου αορίστου β΄ των απλών και των σύνθετων ρημάτων τονίζεται πάντα στην παραλήγουσα.
π.χ.: βαλέσθαι, ἐπιλαθέσθαι.

5.    Το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής των απλών και σύνθετων ρημάτων τονίζεται κανονικά στη λήγουσα και περισπάται.

π.χ.: βαλοῦ, αντιλαβοῦ.

Όταν όμως ο τύπος της προστακτικής είναι μονοσύλλαβος και σύνθετος με δισύλλαβη πρόθεση, ανεβάζει τον τόνο στο β΄ πρόσωπο ενικού και πληθυντικού.

π.χ.: (ρ. ἔχομαι) ἐσχόμην: σχοῦ → παράσχου,
(ρ. ἕπομαι) ἑσπόμην: σποῦ → ἐπίσπου.

6.    Όταν ο τύπος της προστακτικής είναι μονοσύλλαβος και σύνθετος με μονοσύλλαβη πρόθεση διατηρεί τον τόνο στη λήγουσα:

(ρ. ἔχομαι) ἐσχόμην: σχοῦ → προσχοῦ.

7.    Τα ρἠματα ἔχω και ἔπομαι, όταν είναι σύνθετα με πρόθεση, ανεβάζουν τον τόνο στην υποτακτική και ευκτική τού μέσου αορίστου β΄, όταν το επιτρέπει η λήγουσα.

Π.χ.: σχῶμαι, σχῇ, σχῆται κ.λπ. → παράσχωμαι, παράσχῃ, παράσχηται κ.λπ.
σχοίμην, σχοίο, σχοίτο κ.λπ. → παρασχοίμην, παράσχοιο, παράσχοιτο κ.λπ.
σπῶμαι, σπῇ, σπῆται κ.λπ. → ἐπίσπωμαι, ἐπίσπῃ, ἐπίσπηται κ.λπ.
σποίμην, σποίο, σποίτο κ.λπ. → ἐπισποίμην, ἐπίσποιο, ἐπίσποιτο κ.λπ.

Γ. Πίνακας ενδεικτικού σχηματισμού του αορίστου β΄ ορισμένων εύχρηστων ρημάτων

ρ. ἄγω

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β΄
	Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική	Προστακτική	Απαρέμφατο	Μετοχή
α΄ ενικό β΄ ενικό	ἤγαγον ἤγαγες	ἀγάγω ἀγάγῃς	ἀγάγοιμι ἀγάγοις	- ἄγαγε	ἀγαγεῖν	ἀγαγὼν ἀγαγοῦσα ἀγαγὸν
ΜΕΣΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β'
	Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική	Προστακτική	Απαρέμφατο	Μετοχή
α΄ ενικό β΄ ενικό	ἠγαγόμην ἠγάγου	ἀγάγωμαι ἀγάγῃ	ἀγαγοίμην ἀγάγοιο	- ἀγαγοῦ	ἀγαγέσθαι	ἀγαγόμενος ἀγαγομένη ἀγαγόμενον

ρ. αἱρῶ

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β΄
	Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική	Προστακτική	Απαρέμφατο	Μετοχή
α΄ ενικό β΄ ενικό	εἷλον εἷλες	ἕλω ἕλῃς	ἕλοιμι ἕλοις	- ἕλε	ἑλεῖν	ἑλὼν ἐλοῦσα ἑλὸν
ΜΕΣΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β'
	Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική	Προστακτική	Απαρέμφατο	Μετοχή
α΄ ενικό β΄ ενικό	εἱλόμην εἵλου	ἕλωμαι ἕλῃ	ἑλοίμην ἕλοιο	- ἑλοῦ	ἑλέσθαι	ἑλόμενος ἑλομένη ἑλόμενον

ρ. ἕπομαι

ΜΕΣΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β'
	Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική	Προστακτική	Απαρέμφατο	Μετοχή
α΄ενικό β΄ενικό	ἑσπόμην ἕσπου	(ἐπί)-σπωμαι (ἐπί)-σπῃ	(ἐπι)-σποίμην (ἐπί)-σποιο	- (ἐπί)-σπου	(ἐπι)-σπέσθαι	(ἐπι)-σπόμενος (ἐπι)-σπομένη (ἐπι)-σπόμενον

ρ. ἐρωτάω –ῶ

ΜΕΣΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β'
	Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική	Προστακτική	Απαρέμφατο	Μετοχή
α΄ενικό β΄ενικό	ἠρόμην ἤρου	ἔρωμαι ἔρῃ	ἐροίμην ἔροιο	- ἐροῦ	ἐρέσθαι	ἐρόμενος ἐρομένη ερόμενον

Παρατήρηση:

1.    Το ρήμα ἐρωτάω –ῶ έχει μέσο αόριστο β΄ ἠρόμην με ενεργητική σημασία αλλά και αόριστο α΄ ἠρώτησα.

ρ. ἔχω

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β΄
	Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική	Προστακτική	Απαρέμφατο	Μετοχή
α΄ενικό β΄ενικό	ἔσχον ἔσχες	σχῶ σχῇς	σχοίην σχοίης	- σχὲς	σχεῖν	σχὼν σχοῦσα σχὸν
ΜΕΣΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β'
	Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική	Προστακτική	Απαρέμφατο	Μετοχή
α΄ενικό β΄ενικό	ἐσχόμην ἔσχου	σχῶμαι σχῇ	σχοίμην σχοῖο	- σχοῦ	σχέσθαι	σχόμενος σχομένη σχόμενον

ρ. παρέχω

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β΄
	Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική	Προστακτική	Απαρέμφατο	Μετοχή
α΄ενικό β΄ενικό	παρέσχον παρέσχες	παράσχω παράσχῃς	παράσχοιμι παράσχοις	- παράσχες	παρασχεῖν	παρασχὼν παρασχοῦσα παρασχὸν
ΜΕΣΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β'
	Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική	Προστακτική	Απαρέμφατο	Μετοχή
α΄ενικό β΄ενικό	παρεσχόμην παρέσχου	παράσχωμαι παράσχῃ	παρασχοίμην παράσχοιο	- παράσχου	παρασχέσθαι	παρασχόμενος παρασχομένη παρασχόμενον

ρ. λέγω

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β΄
	Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική	Προστακτική	Απαρέμφατο	Μετοχή
α΄ενικό β΄ενικό	εἶπον εἶπες	εἴπω εἴπῃς	εἴποιμι εἴποις	- εἰπὲ	εἰπεῖν	εἰπὼν εἰποῦσα εἰπὸν

ρ. ὄλλυμαι

ΜΕΣΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β΄
	Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική	Προστακτική	Απαρέμφατο	Μετοχή
α΄ενικό β΄ενικό	ὠλόμην ὤλου	ὄλωμαι ὄλῃ	ὀλοίμην ὄλοιο	- ὀλοῦ	ὀλέσθαι	ὀλόμενος ὀλομένη ὀλόμενον

ρ. ὁράω -ῶ

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β΄
	Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική	Προστακτική	Απαρέμφατο	Μετοχή
α΄ενικό β΄ενικό	εἶδον εἶδες	ἴδω ἴδῃς	ἴδοιμι ἴδοις	- ἰδὲ	ἰδεῖν	ἰδὼν ἰδοῦσα ἰδὸν
ΜΕΣΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β'
	Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική	Προστακτική	Απαρέμφατο	Μετοχή
α΄ενικό β΄ενικό	εἰδόμην εἴδου	ἴδωμαι ἴδῃ	ἰδοίμην ἴδοιο	- ἰδοῦ	ἰδέσθαι	ἰδόμενος ἰδομένη ἰδόμενον

ρ. ὀφλισκάνω

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β΄
	Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική	Προστακτική	Απαρέμφατο	Μετοχή
α΄ενικό β΄ενικό	ὦφλον ὦφλες	ὄφλω ὄφλῃς	ὄφλοιμι ὄφλοις	-	ὀφλεῖν	ὀφλὼν ὀφλοῦσα ὀφλὸν

ρ. φέρω

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β΄
	Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική	Προστακτική	Απαρέμφατο	Μετοχή
α΄ενικό β΄ενικό	ἤνεγκον ἤνεγκες	ἐνέγκω ἐνέγκῃς	ἐνέγκοιμι ἐνέγκοις	- ἔνεγκε	ἐνεγκεῖν	ἐνεγκὼν ἐνεγκοῦσα ἐνεγκὸν

Δ. Πίνακας των συνηθέστερων ρημάτων της Α΄ συζυγίας με ενεργητικό και μέσο αόριστο β΄

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ	ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β΄
ἄγω	ἤγαγον
ἄγομαι	ἠγαγόμην
αἱρῶ	εἷλον
αἱροῦμαι	εἱλόμην
αἰσθάνομαι (αποθ.)	ᾐσθόμην
ἁμαρτάνω	ἥμαρτον
ἀνέχομαι	ἠνεσχόμην
ἀπαγορεύω	ἀπεῖπον
ἀπόλλυμαι	ἀπωλόμην
ἀφικνοῦμαι (αποθ.)	ἀφικόμην
βάλλω	ἔβαλον
βάλλομαι	ἐβαλόμην
γίγνομαι (αποθ.)	ἐγενόμην
εἰμὶ	ἐγενόμην
ἕπομαι (αποθ.)	ἑσπόμην
ἔρχομαι (αποθ.)	ἦλθον
ἐρωτάω -ῶ	ἠρόμην
εὑρίσκω	εὗρον/ ηὗρον
εὑρίσκομαι	εὑρόμην/ ηὑρόμην
ἔχω	ἔσχον
ἔχομαι	ἐσχόμην
(ἀπο)θνῄσκω	(ἀπ)ἔθανον
λαγχάνω	ἔλαχον
λαμβάνω	ἔλαβον
λαμβάνομαι	ἐλαβόμην
λανθάνω	ἔλαθον
λανθάνομαι	ἐλαθόμην
λέγω	εἶπον
λείπω	ἔλιπον
λείπομαι	ἐλιπόμην
μανθάνω	ἔμαθον
ὄλλυμαι	ὠλόμην
ὁρῶ	εἶδον
ὁρῶμαι	εἰδόμην
ὀφείλω	ὤφελον
ὀφλισκάνω	ὦφλον
πάσχω	ἔπαθον
πείθω	ἔπιθον
πείθομαι	ἐπιθόμην
πίπτω	ἔπεσον
πυνθάνομαι (αποθ.)	ἐπυθόμην
τέμνω	ἔτεμον
τέμνομαι	ἐτεμόμην
τίκτω	ἔτεκον
τρέπω	ἔτραπον
τρέπομαι	ἐτραπόμην
τρέχω/ θέω	ἔδραμον
τυγχάνω	ἔτυχον
ὑπισχνοῦμαι	ὑπεσχόμην
φέρω	ἤνεγκον
φεύγω	ἔφυγον