Αἱ συγκρούσεις εἰς τὸ πλαίσιον τοῦ συγχρόνου σχολείου (ΜΕΡΟΣ Β’)

τοῦ

κ. Ἰωάννου Β. Τσάγκα,

Δρ. Θεολογίας – Mr. Παιδαγωγικῆς,

Σχολικοῦ Συμβούλου Θεολόγων

Αἴτια καὶ τύποι ἢ κατηγορίαι τῶν ἐνδοσχολικῶν συγκρούσεων

Οἱ κύριες πηγὲς τῶν ἐνδοσχολικῶν συγκρούσεων σύμφωνα μὲ τὰ ἐρευνητικὰ καὶ βιβλιογραφικὰ δεδομένα ἐντοπίζονται στὴν ὄχι καλὴ ἐπικοινωνία διδασκόντων καὶ μαθητῶν, στελεχῶν (Δ/ντῶν – Ὑπ/δντῶν) καὶ διδασκόντων καθηγητῶν/τριῶν, στὸ ἀνταγωνιστικὸ

πνεῦμα, στὴν ἐπιθυμία γιὰ αὐτονομία καὶ στὶς ἀποκλίσεις ἀπὸ τοὺς στόχους καὶ στὴν ἀπουσία κάλυψης τῶν βασικῶν ἀναγκῶν, τόσο τῶν μαθητῶν ὅσο καὶ τοῦ διδακτικοῦ προσωπικοῦ: «Τὰ ἄτομα καὶ οἱ ὁμάδες ἔχουν ἀδιαμφισβήτητες ἀνάγκες γιὰ ταυτότητα, ἀξιοπρέπεια, ἀσφάλεια, ἰσότητα καὶ ἀνάγκη γιὰ συμμετοχὴ στὴ λήψη ἀποφάσεων ποὺ ἐπηρεάζει τὰ ἀναφερθέντα. Ματαίωση ἢ ἀπογοήτευση ἀπὸ αὐτὲς τὶς βασικὲς ἀνάγκες γίνονται πηγὲς τῆς κοινωνικῆς σύγκρουσης». (Gray J.L. and Strake, 1984, p. 483 καὶ ἑξῆς).

Οἱ αἰτίες τῶν ἐνδοσχολικῶν συγκρούσεων, γενικὰ διαλαμβάνουν κοινοὺς πόρους, διαφορὲς στοὺς στόχους, διαφορὰ στὶς ἀντιλήψεις καὶ τὶς ἀξίες, διαφωνίες ὅσον ἀφορᾶ τὶς ἀπαιτήσεις ρόλου, τὴ φύση τῆς ἐργασίας, τὶς δραστηριότητες, τὶς μεμονωμένες προσεγγίσεις καὶ τὸ στάδιο τῆς ὀργανωτικῆς ἀνάπτυξης (1983, p. 187).

Εἰδικότερες αἰτίες ποὺ συντελοῦν στὴ δημιουργία συγκρούσεων στοὺς ὀργανισμούς, ἄρα καὶ στὰ σχολεῖα ἀναφέρονται οἱ ἑξῆς:

1) Οἱ συγκρουόμενοι στόχοι, 2) Οἱ περιορισμοὶ στοὺς πόρους, 3) Οἱ

διαφορετικὲς ἀντιλήψεις/ἀξιακὸ σύστημα, 4) Ἡ ὀργάνωση, 5) Ἡ κακὴ ἐπικοινωνία, 6) Ὁ ζωτικὸς χῶρος δηλαδὴ ἡ σφαῖρα ἐπιρροῆς, ποὺ τὰ ἄτομα ἢ ὁμάδες προσπαθοῦν νὰ διευρύνουν σὲ βάρος τῆς σφαίρας ἐπιρροῆς τῆς ἄλλης πλευρᾶς μὲ ἀποτέλεσμα ἡ διαδικασία τῆς διεύρυνσης τῆς σφαίρας ἐπιρροῆς νὰ προκαλεῖ συγκρούσεις.

Σὲ συνάφεια μὲ τὶς παραπάνω ἀναφέρονται ἀπὸ ἄλλους ἕξι πηγὲς σύγκρουσης: α) Περιορισμὸς χώρων, β) Ἀλληλένδετες δραστηριότητες ἐργασίας, γ) Διαφοροποίηση δραστηριοτήτων, δ) Προβλήματα ἐπικοινωνίας, ε) Διαφορὰ ἀντιλήψεων καὶ στ) Τὸ ἐργασιακὸ περιβάλλον. (K. Thomas, Chicago 1976).

Οἱ ἐνδοσχολικὲς συγκρούσεις βρίσκονται σὲ λανθάνουσα κατάσταση καὶ ὑποβόσκουν (ὑπάρχουν) ἐξαιτίας τῶν διαφορετικῶν

ἀπόψεων καὶ τῆς ἀσυμβατότητας αὐτῶν τῶν ἀπόψεων (Owens 1995). Θὰ μπορούσαμε νὰ διατυπώσουμε τὴν ἄποψη ὅτι οἱ συγκρούσεις στὰ σχολεῖα εἶναι ἐνδοατομικές, διαμαθητικές, μεταξὺ τῶν μελῶν τοῦ διδακτικοῦ προσωπικοῦ τοῦ σχολείου μεταξὺ τῶν καθηγητῶν/τριῶν καὶ τοῦ Δντῆ/Δντριας καὶ μεταξὺ τῆς σχολικῆς ἡγεσίας καὶ τῆς κεντρικῆς διοίκησης – Περιφέρειας – Ὑπουργείου Παιδείας (Owens 1995). Κατ’ ἄλλους ἐρευνητὲς μία βασικὴ διάκριση – ταξινόμηση τῶν συγκρούσεων εἶναι: α) Ἀτομικές, β) Ὀργανωσιακές, γ) Συγκρούσεις μεταξὺ ὀργανώσεων ἢ ὁμάδων (Stoner 1985).

Τὰ σχολεῖα εἴτε τὸ θέλουμε, εἴτε ὄχι εἶναι χῶροι ὅπου συχνὰ – πυκνὰ παρατηροῦμε σκηνὲς συγκρούσεων μεταξὺ μαθητῶν, ἀλλὰ καὶ μεταξὺ τοῦ διδακτικοῦ προσωπικοῦ, ὅπως σὲ ὅλους τοὺς χώρους ὅπου εἶναι συγκεντρωμένοι καὶ ἐργάζονται ἢ μαθαίνουν πολλοὶ ἄνθρωποι. Οἱ ἐκπαιδευτικοὶ δάσκαλοι καὶ καθηγητὲς φαίνεται νὰ εἶναι ἐξοικειωμένοι μὲ τὶς συγκρούσεις μεταξὺ τῶν μαθητῶν τους καὶ μεταξὺ τῶν συναδέλφων τους καὶ πολλὲς φορὲς ἰσχυρὲς ἐνδείξεις συνηγοροῦν στὸ ὅτι οὐσιαστικὲς συγκρούσεις ἔχουν ἢ σχετίζονται μὲ ὠφέλιμα ἀποτελέσματα. Οἱ συγκρούσεις εἶναι μέρος τῆς φύσης τοῦ ἀνθρώπου καὶ ἐκδηλώνονται σὲ κάθε ὀργανισμό· ἄλλοτε σὲ μικρότερη καὶ ἄλλοτε σὲ μεγαλύτερη ἔνταση καὶ ἔκταση μεταξὺ τοῦ ἀνθρώπινου δυναμικοῦ· οἱ ἄνθρωποι καὶ τὰ παιδιὰ καὶ οἱ ἔφηβοι κατ’ ἐπέκταση, ἀλληλεπιδροῦν μεταξύ τους, ἀλλὰ καὶ ζοῦν – βιώνουν τὶς ἐντάσεις τῶν συγκρούσεων. Ἐρευνητικὰ δεδομένα μὲ τὶς ὀργανωσιακὲς συγκρούσεις ἔδειξαν ὅτι ἕνα μέτριο ποσοστὸ οὐσιαστικῆς σύγκρουσης κρίνεται ἀπαραίτητο γιὰ τὴν ἐπίτευξη ἑνὸς ἄριστου ἐπιπέδου ἀπόδοσης καὶ ἱκανοποίησης στὴν ἐργασία (R.A.M. Rahim, T.B. Bonama, 1979: 44: 1326). Ἀναπόφευκτες εἶναι ἑπομένως καὶ οἱ κάθε εἴδους καὶ τύπου συγκρούσεις στὰ σχολεῖα, στοὺς ἐκπ/κοὺς ὀργανισμούς, ἀφοῦ τὸ σχολικὸ περιβάλλον ἀξιωματικὰ στηρίζεται στὴ συνεργασία καὶ τὴν ἀλληλεπίδραση διδασκόντων καὶ μαθητῶν μεταξύ τους ὡς μελῶν τῆς σχολικῆς κοινότητας.

Οἱ συγκρούσεις στὰ σχολεῖα δὲν εἶναι οὔτε καλὲς οὔτε κακὲς αὐτὲς καθεαυτὲς καὶ μπορεῖ νὰ ἔχουν καὶ ἀρνητικὰ καὶ θετικὰ ἀποτελέσματα. Ἔχουν τὴν αἰτία τους στὶς δομὲς τοῦ ἐκπαιδευτικοῦ συστήματος, τὶς διαδικασίες καὶ μποροῦμε νὰ συντελέσουν, ὥστε ὅλοι νὰ κατανοήσουμε ὅτι εἶναι ἕνα ἀπὸ τὰ βαθύτερα καὶ πιὸ περίπλοκα προβλήματα τῶν σχολείων καὶ ἀπαιτοῦν σωστὴ διαχείριση.