Αἱ συγκρούσεις εἰς τὸ πλαίσιον τοῦ συγχρόνου σχολείου (ΜΕΡΟΣ Α’)

τοῦ

κ. Ἰωάννου Β. Τσάγκα,

Δρ. Θεολογίας – Mr. Παιδαγωγικῆς,

Σχολικοῦ Συμβούλου Θεολόγων

Οἱ συγκρούσεις εἶναι ἕνα ἀπὸ τὰ φλέγοντα φαινόμενα καὶ θέματα τοῦ σύγχρονου σχολείου. Ἡ αὔξηση τῆς διαφορετικότητας καὶ τῆς πολυμορφίας τοῦ μαθητικοῦ πληθυσμοῦ καὶ ἡ διεκδίκηση τῶν δικαιωμάτων τοῦ ἀνθρώπου σὲ κάθε κοινωνία παρέχουν εὐκαιρίες γιὰ νὰ ἔλθουν στὴν ἐπιφάνεια ἀποκλίνουσες συμπεριφορὲς μεταξὺ τῶν καθηγητῶν, τῶν μαθητῶν, ἀντιλήψεις, ἀπόψεις, θέσεις καὶ δίνουν ἀφορμὴ γιὰ ποικίλες συγκρούσεις ποὺ σὲ ἀκραῖες καταστάσεις κάνουμε λόγο γιὰ ἐκφοβισμὸ (bulling). Οἱ τελευταῖες μελέτες δείχνουν ὅτι τὸ πρόβλημα τοῦ ἐκφοβισμοῦ καὶ τῆς θυματοποίησης εἶναι ὑπαρκτὸ μὲ τὸ ποσοστὸ τῶν παιδιῶν ποὺ ἔχουν πέσει θύματα ἐκφοβισμοῦ σχεδὸν τὸ 10% τοῦ μαθητικοῦ πληθυσμοῦ (Ἄν. Ματσοπούλου, Ἰούνιος 2009, Εἰσαγωγή, σελ. 1).

Ὁ ὅρος στὴ διεθνῆ παιδαγωγικὴ βιβλιογραφία εἰσήχθη τὸ 1975 καὶ ἀναφέρεται στὸ φαινόμενο τῆς κοινωνικῆς ἀπομόνωσης, τοῦ ἐκφοβισμοῦ καὶ τὶς βίαιες καὶ συστηματικὲς παρενοχλήσεις παιδιῶν καὶ ἐφήβων ἀπὸ παρέες συνομηλίκων (D. Olweys 1993:280). Συνήθως καὶ μέχρι σήμερα στὰ σχολεῖα καὶ στὸ περιβάλλον τους ἀποδίδονταν ἰδιαίτερη ἔμφαση στὴ διαδικασία τῆς μάθησης καὶ τῆς κοινωνικοποίησης καὶ σημαντικὰ ζητήματα, ὅπως... ἡ ἐπίλυση τῶν συγκρούσεων καὶ ἡ συνεργατικότητα, ὡς στάση ζωῆς, πολλὲς φορὲς ἔμεναν στὸ περιθώριο. Παρατηροῦμε ὅμως ὅτι καὶ τὰ δύο, δηλαδὴ σύγκρουση καὶ συνεργατικότητα ἔχουν ὡς στοιχεῖα ἀναφορᾶς τὴ μάθηση καὶ τὴν κοινωνικοποίηση μὲ ἰδιαίτερα χαρακτηριστικά τους τὶς ἀνάγκες, τὶς προσδοκίες, τὸν αὐτοέλεγχο, τὴ γνώση, τὶς πεποιθήσεις καὶ τὶς ἱκανότητες τῶν ἀτόμων τοῦ σχολικοῦ περιβάλλοντος ποὺ διαμορφώνεται οὕτως ἢ ἄλλως ἀπὸ κοινωνικὲς νόρμες, ἱστορικὸ σχέσεων, δομὲς καθηκόντων καὶ ἀνταμοιβῶν, κουλτούρα κλπ. (Κ. Φασούλη, Ἀθήνα 2006, σ. 520).

Τὸ συγκρουσιακὸ φαινόμενο στὸ σχολικὸ περιβάλλον μεταφράζεται σὲ βία, ἡ ὁποία λαμβάνει δραματικὲς διαστάσεις καὶ γι’ αὐτὸ στὸν εὐρωπαϊκὸ χῶρο, ὕστερα ἀπὸ διαβούλευση υἱοθετήθηκε, μέσῳ ἑνὸς ἠλεκτρονικοῦ δημοψηφίσματος ὁ Εὐρωπαϊκὸς χάρτης γιὰ δημοκρατικὰ σχολεῖα χωρὶς βία. Πρόκειται γιὰ ἕνα κείμενο ἑπτὰ σημείων ποὺ δημιουργεῖ τὶς προϋποθέσεις γιὰ

ἕνα ἀνοικτὸ στὴν τοπικὴ κοινωνία σχολεῖο, μὲ ὑπεύθυνους μαθητές, δασκάλους καὶ γονεῖς, ἀποφασισμένους νὰ ὀργανώσουν δημοκρατικοὺς θεσμοὺς ἐπίλυσης τῶν διαφορῶν ἀντιμετώπισης τῶν βίαιων συμπεριφορῶν. (Κ. Φασούλης, ὅ.π. σ. 523).

Οἱ θεωρητικοὶ ποὺ ἀσχολοῦνται μὲ τὸ πρόβλημα τῶν συγκρούσεων δὲν κατέληξαν σ’ ἕνα ἑνιαῖο ὁρισμὸ γιὰ τὸ φαινόμενο τῶν συγκρούσεων. Ἡ σύγκρουση ὁρίζεται ὡς τὸ ἀποτέλεσμα τῆς διαφωνίας, τῆς ἔκφρασης ἀντίθετης γνώμης καὶ ἔχει προεκτάσεις τόσο ἀρνητικὲς (ἐνδοατομικὴ σύγκρουση) μέχρι καὶ ἐνδοοργανωσιακὲς (ἀντίθεση ὁμάδων ἐντὸς τοῦ ὀργανισμοῦ, ἐν προκειμένῳ τοῦ σχολείου) ἢ διοργανωσιακὲς (σύγκρουση μεταξὺ δύο ὀργανισμῶν – σχολείων).Ἡ σύγκρουση μπορεῖ νὰ ὁριστεῖ ὡς ἡ διάσπαση ἢ κατάσταση δυσαρμονίας ἢ ἀνταγωνισμοῦ ἢ ἐχθρικῆς συμπεριφορᾶς ποὺ ἀπορρέουν ἀπὸ ἀντικρουόμενα συμφέροντα, ἀνάγκες, πεποιθήσεις κ.τ.λ. Σὲ μία σύγκρουση δύο τουλάχιστον μέλη, οἱ ἀποκαλούμενοι παράγοντες βρίσκονται σὲ διαμάχη γύρω ἀπὸ ἕνα ζήτημα (Βλ. Pawlak 1998: 65). Κατ’ ἄλλους ἡ σύγκρουση εἶναι: α) διαδικασία κατὰ τὴν ὁποία ἕνα μέρος ἀντιλαμβάνεται ὅτι τὰ συμφέροντά του εἶναι ἀντίθετα ἀπὸ τοὺς ἄλλους ἢ ἐπηρεάζονται ἀπὸ τοὺς ἄλλους (Putman and Poole 1987, Woll J.Α and Callister R.P., Vol 21, 1995: 517) καὶ β) Σύγκρουση ἔχουμε ὅταν ἡ διαδικαστικὴ διαδικασία ἐκδηλώνεται σὲ ἀσυμβατότητα, διαφωνία ἢ παραφωνία ἐντὸς ἢ μεταξὺ τῶν κοινωνικῶν φορέων.

Ἡ σύγκρουση στὴ σχολικὴ κοινότητα εἴτε ὡς ἔννοια τῆς εἰλικρινοῦς διάστασης ἀπόψεων, ἡ ὁποία πηγάζει ἀπὸ τὴν παρουσία ἐναλλακτικῶν τρόπων στάσης, εἴτε ὡς γνήσια σύγκρουση συμφερόντων ἢ προσωπικοτήτων δὲν εἶναι ἁπλῶς ἀναπόδραστη, ἀλλὰ καὶ πολύτιμο κομμάτι τῆς σχολικῆς ζωῆς. (Everard Morris, 1999: 119). Τόσο τὸ πρόβλημα τῶν σχολικῶν συγκρούσεων ὅσο καὶ τὸ τοῦ σχολικοῦ ἐκφοβισμοῦ ἢ τῆς σχολικῆς ἐπιθετικότητας εἶναι ὑπαρκτὰ σήμερα, ἀφορᾶ τὰ ζητήματα τῆς συμπεριφορᾶς τοῦ διδακτικοῦ προσωπικοῦ καὶ τῶν μαθητῶν καὶ γι’ αὐτὸ χρήζει ἰδιαίτερης προσοχῆς καὶ παιδαγωγικῆς ἀντιμετώπισης.

Ἀπὸ τὰ διεθνῆ καὶ ἑλληνικὰ δεδομένα τῆς ἔρευνας διαφαίνεται ὅτι ὁ ἐκφοβισμὸς ὡς μία μορφὴ ἐπιθετικῆς συμπεριφορᾶς καὶ ἔχοντας ἄμεση σχέση μὲ τὴ σχολικὴ βία εἶναι ἕνα φαινόμενο τὸ ὁποῖο ἀπασχολεῖ σὲ διεθνὲς ἐπίπεδο τὴν πνευματικὴ ἀτζέντα ἀπὸ τὴ δεκαετία τοῦ 90. Τὰ τελευταῖα χρόνια ἔχει ἀρχίσει ν’ ἀπασχολεῖ ἐρευνητικὰ καὶ τὴ χώρα μας καθὼς παρουσιάζεται αὐξητικὴ τάση τοῦ φαινομένου (Β. Κατσίγιαννη Ρόδος 2006: 20, Christina Athanasiades and Vassilαki, 2010, p. 328).

Ἐξ ἄλλου ἡ οἰκονομικὴ κρίση τὰ τελευταῖα χρόνια στὴν Ἑλλάδα ὁδήγησε σὲ ἀνεργία, μειώσεις μισθῶν καὶ συντάξεων μὲ ἀποτέλεσμα νὰ δημιουργοῦνται καθημερινὲς ἀναταραχὲς καὶ δυσαρέσκειες καὶ ποικίλες συγκρούσεις σ’ ὅλους τοὺς ἐργασιακοὺς χώρους ἄρα καὶ στὰ σχολεῖα. Τὰ σχολεῖα μεταβάλλονται ὡς ὀργανισμοί, ἐκεῖνα πρῶτα σὲ κέντρα ἔντασης. Ὁ χῶρος τοῦ σχολείου εὐνοεῖ τὴν ἀνάπτυξη σχέσεων, ἐντάσεων καὶ συγκρούσεων, γιατί ὑπάρχει εὐνοϊκὸ κλῖμα γιὰ ἀλληλεπίδραση, ὅπως καὶ πιθανότητες γιὰ συμπάθειες καὶ ἀντιπάθειες. Αὐτὲς οἱ συμφωνίες καὶ διαφωνίες μεταξὺ τῶν ὁμάδων τῶν μαθητῶν καὶ τῶν συλλόγων τῶν καθηγητῶν ὁδηγοῦν σὲ συγκρούσεις (Abdul Chaffar, Number II, p. 213).

Ἀπὸ τὰ ὅσα ἀναφέρθηκαν προκύπτει ὅτι οἱ συγκρούσεις στὸ πλαίσιο τοῦ σύγχρονου σχολείου εἶναι ἕνα ἀπαραίτητο καὶ συνάμα ἀναπόφευκτο φαινόμενο ἐξαιτίας τοῦ ὅτι ὑπάρχει ἀνθρώπινη ἀλληλεπίδραση καὶ ὑποβόσκει πάντα ἡ πιθανότητα γιὰ προσωπικὲς συμπάθειες καὶ ἀντιπάθειες. Τὰ σχολεῖα ὅπως καὶ οἱ ἄλλοι χῶροι ἐργασίας – ≪ὀργανισμοὶ≫ εἶναι ἐπιρρεπεῖς σ’ ἕνα ἄλλο τύπο συγκρούσεων καὶ ἔχουν τὴν ἀφετηρία τους σὲ διαφορετικὰ αἴτια. Γι’ αὐτὸ πρὶν προχωρήσουμε στὴ διαχείριση τῶν σχολικῶν συγκρούσεων καὶ ἀναφερθοῦμε σὲ συγκεκριμένο περιστατικὸ ἐνδοσχολικῆς σύγκρουσης κρίθηκε ἀπαραίτητο νὰ περιγράψουμε τοὺς κυρίως τύπους κατηγορίες τῶν σχολικῶν συγκρούσεων καὶ νὰ ἀναφερθοῦμε στὰ σπουδαιότερα αἴτια τῶν συγκρούσεων στὰ σχολεῖα. Τὸ νὰ τροποποιηθοῦν τὰ οἰκοσυστήματα μέσα στὰ ὁποῖα διακυβεύεται ἡ ζωή καὶ τὸ μέλλον τῶν παιδιῶν καὶ τῶν ἐφήβων (Σχολεῖα – Οἰκογένεια καὶ τοπικὲς κοινωνίες - μικροσυστήματα) θὰ πρέπει νὰ εἶναι μία ἀπὸ τὶς πιὸ βασικὲς προτεραιότητες τοῦ παιδαγωγικοῦ καὶ καθοδηγητικοῦ ρόλου τῶν Σχολικῶν ἡγετῶν (Σχολικῶν Συμβούλων – Δντῶν – Σχολικῶν Ψυχολόγων) κ.λ.π. (Α. Ματσοπούλου/Σχολικὴ Ψυχολογία, Ἀθήνα 2005).

ΠΗΓΗ: ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΤΥΠΟΣ