ΤΑ 15 ΡΗΜΑΤΑ ΤΗΣ Γ' ΣΥΖΥΓΙΑΣ ΤΗΣ ΛΑΤΙΝΙΚΗΣ ΣΕ -io

του

Γεωργίου Πλακίδα

Δεκαπέντε ρήματα της γ΄ συζυγίας λήγουν σε – io, όπως τα ρήματα της δ΄ συζυγίας. Επισημαίνουμε με έντονη γραφή τα 11 από αυτά, τα οποία συναντάμε (είτε απλά, είτε σύνθετα) στο σχολικό βιβλίο.

1) capio	cepi	captum	capĕre = λαμβάνω
2) cupio	cupivi	cupitum	cupĕre = επιθυμώ
3) facio	feci	factum	facĕre = κάνω
4) fugio	fugi	(fugitum)	fugĕre = φεύγω
5) iacio	ieci	iactum	iacĕre = ρίχνω
6) pario	peperi	partum	parĕre = γεννώ
7) rapio	rapui	raptum	rapĕre = αρπάζω
8) specio	spexi	spectum	specĕre = παρατηρώ
9) fodio	fodi	fossum	fodĕre = σκάζω
10) lacio	(elicui)	(elicitum)	lacĕre = σύρω
11) quatio	(quassi)	quassum	quatĕre = σείω
12) sapio	(sapivi ή sapii)		= έχω γεύση

και τα 3 αποθετικά

13) gradior	gressus sum	gressum	gradi = βαδίζω
14) morior	mortuus sum	mortuum	mori = πεθαίνω
15) patior	passus sum	passum	pati = πάσχω

Πάντοτε σύνθετα συναντώνται τα iacio (obicio, abicio), rapio (praeripio) και gradior (ingredior, egredior, congredior)

Τα ρήματα αυτά κλίνονται όπως τα άλλα ρήματα της γ΄ συζυγίας (το lego), όμως ο χαρακτήρας –i του ενεστωτικού θέματος αποβάλλεται, όταν ακολουθεί άλλο i, ĕr, ή τελικό e. Δεν αποβάλλεται το i στο β΄ ενικό πρόσωπο του μέλλοντα της μέσης φωνής (επειδή το e είναι μακρό).

Το ρήμα capio

Ενεργητική φωνή

Οριστική
Ενεστώτας	Παρατατικός	Μέλλοντας
capio capis (capi-is) capit (capi-it) capimus (capi-imus) capitis (capi-itis) capiunt	capiebam capiebas capiebat capiebamus capiebatis capiebant	capiam capies capiet capiemus capietis capient

Υποτακτική
capiam capias capiat capiamus capiatis capiant	caperem (capi-erem) caperes (capi-eres) caperet (capi-eret) caperemus (capi-eremus) caperetis (capi-eretis) caperent (capi-erent)	capturus, -a, -um sim capturus, -a, -um sis capturus, -a, -um sit capturi, -ae, -a simus capturi, -ae, -a sitis capturi, -ae, -a sint

Προστακτική
- cape (capi-e) - - capite (capi-ite) -		- capito (capi-ito) capito (capi-ito) - capitote (capi-itote) capiunto

Απαρέμφατο Ενεστώτα: Απαρέμφατο Μέλλοντα: Μετοχή Ενεστώτα: Μετοχή Μέλλοντα: Σουπίνο: Γερούνδιο: capere (capi-ere) capturum, -am, -um esse capturos, -as, -a esse capiens (γεν. capientis) capturus, captura, capturum captum, captu capiendi, capiendo, capiendum, capiendo

Παθητική φωνή

Οριστική
Ενεστώτας	Παρατατικός	Μέλλοντας
capior caperis (capi-eris) capitur (capi-itur) capimur (capi-imur) capimini (capi-imini) capiuntur	capiebar capiebaris capiebatur capiebamur capiebamini capiebantur	capiar capieris capietur capiemur capiemini capientur

Υποτακτική
capiar capiaris capiatur capiamur capiamini capiantur	caperer (capi-erer) capereris (capi-ereris) caperetur (capi-eretur) caperemur (capi-eremur) caperemini (capi-eremini) caperentur (capi-erentur)

Προστακτική
- capere (capi-ere) - - capimini (capi-imini) -		- capitor (capi-itor) capitor (capi-itor) - - capiuntor

Απαρέμφατο Ενεστώτα: capi (capi-i) Γερουνδιακό: capiendus, capienda, capiendum

Επισημάνσεις:

1.    Το ρήμα facio δεν σχηματίζει παθητικό τύπο facior. Στη θέση του, ως παθητικός τύπος, χρησιμοποιείται το ρήμα fio. Όλα όμως τα σύνθετα του facio που συναντάμε στα κείμενα σχηματίζουν κανονικά τον παθητικό τύπο. (π.χ. interficio - interficior, afficio – afficior)

2.    Το ρήμα facio, όπως και τα ρήματα dico, duco και fero σχηματίζουν το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ενεργητικού ενεστώτα χωρίς την κατάληξη –e
dic, duc, fac, fer.

Τα σύνθετα όμως του facio που συναντάμε στα κείμενα σχηματίζουν το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ενεργητικού ενεστώτα κανονικά, με την κατάληξη –e. Έτσι έχουμε

edico → edic

produco → produc

refero → refer

αλλά interficio → interfice

Ασκήσεις γραμματικής

ΑΣΚΗΣΗ 1

Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθένα από τα παρακάτω ρήματα:

accipio: το β΄ενικό πρόσωπο της υποτακτικής του παρατατικού στην ενεργητική φωνή.

morior: το β΄ενικό πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα.

egredior: το β΄ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ενεστώτα.

facio: το β΄ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ενεστώτα στην ενεργητική φωνή.

fugio: το α΄πληθυντικό πρόσωπο της υποτακτικής του παρατατικού στην ενεργητική φωνή.

afficio: το β΄ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ενεστώτα στην ενεργητική φωνή.

obicio: το απαρέμφατο του ενεστώτα της μέσης φωνής.

suspicio: το απαρέμφατο του ενεστώτα της ενεργητικής φωνής.

congredior: το β΄ενικό πρόσωπο της υποτακτικής του παρατατικού.

abicio: το α΄πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα στην παθητική φωνή.

pario: το γ΄ενικό πρόσωπο της προστακτικής του μέλλοντα στην ενεργητική φωνή.

patior: το β΄πληθυντικό πρόσωπο της προστακτικής του ενεστώτα.

intercipio: το β΄ενικό πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα στην ενεργητική φωνή.

conspicio: το γ΄πληθυντικό πρόσωπο της υποτακτικής του παρατατικού στην ενεργητική φωνή.

praeripio: το β΄ενικό πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα στην παθητική φωνή.

Λύση

accipio: acciperes

morior: morieris

egredior: egredere

facio: fac

fugio: fugeremus

afficio: affice

obicio: obici

suspicio: suspicere

congredior: congredereris (-re)

abicio: abicimur

pario: parito

patior: patimini

intercipio: intercipis

conspicio: conspicerent

praeripio: praeriperis (-re)

ΑΣΚΗΣΗ 2

Να συμπληρωθούν οι τύποι της οριστικής του ενεστώτα των ρημάτων που βρίσκονται μέσα σε παρένθεση.

• Cassius Parmensis Athenas .............. (confŭgio· προσοχή στη διαφορά με τον παρακείμενο).
• Timorem ............., cum speciem horrendam vidimus (concipio).
• Vos nomen illius audire ............. (cupio).
• Me terror ............., cum speciem horrendam video (concutio).
• Puer puellam ............. (aspicio).
• Romani Cassium supplicio ............. (adficio).
• Tu aprum ............. (capio).
• Lucretia se ipsam ............. (interficio).
• Matres liberos (παιδιά)........ (pario).
• Nos omen ........(accipio).

Λύση

Cassius Parmensis Athenas confŭgit.

Timorem concipimus, cum speciem horrendam vidimus.

Vos nomen illius audire cupitis.

Me terror concutit, cum speciem horrendam video.

Puer puellam aspicit.

Romani Cassium supplicio adficiunt.

Tu aprum capis.

Lucretia se ipsam interficit.

Matres liberos pariunt.

Nos omen accipimus.