ΦΟΒΟΣ: ο εχθρός της σχολικής τάξης

της
Νάντιας Δεμίρη

Μήπως υπάρχει στην τάξη σας ένας απο τους παρακάτω τύπους μαθητών;

Ενας μαθητής που δεν παρακολουθεί το μάθημα και προτιμά να κάθεται μόνος του, ένας μαθητής ο οποίος βρίσκεται σε μόνιμη υπερ-διέγερση και ενοχλεί τους συμμαθητές του, ένας άλλος που έχει μια μόνιμα επιθετική διάθεση απέναντι στους δασκάλους του, ένας μαθητής που βρίζει μέσα στην τάξη, που αρνείται να ακολουθήσει τους κανόνες ή να συμμετέχει σε κοινωνικές δραστηριότητες;

Εσείς σαν εκπαιδευτικός μήπως έχετε κάνει ποτέ κάποιες απο τις παρακάτω σκέψεις;

“ Δεν είμαι αρκετά καλός στη δουλειά μου σαν δάσκαλος, αφου οι μαθητές μου είναι επιθετικοί και με απορρίπτουν.” “Δεν καταφέρνω να δημιουργήσω κίνητρα στους μαθητές μου, άρα δεν είμαι καλός παιδαγωγός” “Οι μαθητές μου δεν γράφουν καλά στα διαγωνισματα και είμαι εγώ υπαίτιος γι αυτό” .

Σε όλους τους παραπάνω τύπους συμπεριφοράς των μαθητών και στα είδη σκέψης των δασκάλων υπάρχει ένας κοινός συναισθηματικός παρονομαστής. Ο ΦΟΒΟΣ. Ο οποίος με τη σειρά του δημιουργεί μια σειρά από δευτερογενή συναισθήματα(θυμό, απόγνωση, απογοήτευση)  τα οποία με τη σειρά τους επηρεάζουν το συστημα των πεποιθήσεων μας δημιουργώντας αυτό που ονομάζουμε “αυτοματοποιημένες σκέψεις”( “δεν είμαι αρκετά καλός” “κανείς δεν μου δίνει σημασία”) οι οποίες καταλήγουν  να επηρεαζουν  βέβαια τη συμπεριφορά μας.

Ο φόβος αν και εξελικτικά υπήρξε -και υπ΄αυτήν την έννοια παραμένει- ένα πολύ σημαντικό για την επιβίωση μας συναίσθημα , αποτελεί την βασική αιτία πολλών συναισθηματικών και συμπεριφορικών μας προβλημάτων.  Και αυτό γιατί μπλοκάρει την φυσιολογική λειτουργία των γνωστικών μας κυκλωμάτων , τοποθετώντας μας σε μια αμυντική κατάσταση , όπου επικρατούν συμπεριφορές όπως: απόσυρση και ετοιμότητα για επίθεση. Σε αυτήν την κατάσταση παύουμε να αξιολογούμε ρεαλιστικά τις καταστάσεις, αλλά τις αξιολογούμε υπό την πίεση του φοβικού συναισθήματος. Αυτο που συμβαίνει στον εγκέφαλο σε αυτές τις περιπτώσεις είναι πολύ απλό και πολύ σημαντικό: η επεξεργασία γίνεται απο τον ερπετοείδη μας εγκέφαλο και παρακάμπτεται η λογική και ρεαλιστική επεξεργασία του νεοφλοιόυ. Γιατί; Μάλλον γιατι ή διαδικασία είναι πολύ πιο γρήγορη, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τα νωτίαια αντανακλαστικά μας (o γνωστός νευροεπιστήμονας Le Doux εχει αναλύσει σε βάθος τη νευροφυσιολογία του φόβου).

Ενας μαθητής που θυμώνει εύκολα και μαλώνει με τους συμμαθητές του ισως ΦΟΒΑΤΑΙ οτι δεν έχει άλλον τρόπο να επικοινωνήσει και να κάνει αισθητή την παρουσία του στην τάξη πέρα απο αυτόν. Παρομοίως ένας δάσκαλος ο οποίος κατηγορεί τους μαθητές του ότι δεν συμπεριφέρονται σωστά ίσως ΦΟΒΑΤΑΙ ότι είναι ανεπαρκής.

Η ΑΣΦΑΛΕΙΑ μέσα στην σχολική τάξη αποτελεί το Α και το Ω της επιτυχημένης διδακτικής πράξης. Και ίσως το πρώτο και κύριο μέλημα κάθε εκπαιδευτικού θα πρέπει να είναι να δημιουργήσει ένα κλίμα ασφάλειας και αποδοχής  τόσο για τους μαθητές του όσο βεβαια και για τον εαυτό του.

Όταν λέμε στους μαθητές μας “ μη φοβάσαι να πεις αυτό που σκέφτεσαι” καλό θα ήταν να το ακούσουμε και οι ίδιοι ως εκπαιδευτικοί γιατί μόνον αν μάθουμε να είμαστε ειλικρινείς με τα συναισθήματα που μας προκαλεί η εκπαιδευτική διαδικασία, θα αναγνωρίσουν και οι μαθητές μας τη σημαντικότητα της υγειούς και ασφαλούς συναισθηματικής επικοινωνίας μέσα σε μια μικρή κοινότητα όπως είναι η σχολική τάξη.

Η σχολική τάξη πρέπει πρωτίστως να είναι ένας χώρος αμοιβαίας αποδοχής, σεβασμού της διαφορετικότητας και ένας χώρος ειλικρινούς αναγνωρισης και έκφρασης  συναισθημάτων.